Suwałki - i Iława

 

przedruk

Petras Dobkevičius

11 godz. ·

prof. Tadeusz Zdancewicz

Suwałki - znaczenie i pochodzenie nazwy.

Ustalenie pochodzenia i znaczenia nazwy głównego miasta Suwalszczyzny jest trudnym zadaniem. Ze względu na historię tego regionu badacz powinien wziąć pod uwagę, że nazwy mogą pochodzić z czterech języków: jaćwieskiego, litewskiego, białoruskiego i polskiego. Dlatego też w przypadku nazw odosobnionych lub nazw o nieprecyzyjnym znaczeniu semantycznym i strukturze morfologicznej badacz powinien wziąć pod uwagę każdą z czterech wyżej wymienionych możliwości pochodzenia danej nazwy i dopiero po wyeliminowaniu trzech z nich badacz może ustalić właściwe źródło językowe rozpatrywanej nazwy.

W związku z tym nazwa Suwałki nie jest ani polska, ani białoruska, ani jaćwieska. Nazwa Suwałki jest pochodzenia litewskiego. Pierwotnie była to nazwa wsi założonej na południowo-zachodniej granicy ówczesnego litewskiego obszaru językowego w latach 1682-1690. Z tego powodu wspomniana nazwa jest związana z nazwami wsi położonych na terytorium Litwy i w świetle litewskich faktów językowych ma przejrzystą strukturę i jednoznaczne znaczenie. Nazwa składa się z przedrostka su- i rdzenia -valk-. Litewski przedrostek su- ma znaczenie położenia „przy”, „w pobliżu”; rdzeń -valk- występuje w ogólnym litewskim rzeczowniku valkä, który tutaj ma geograficzne znaczenie „maleńka, mała rzeczka, miejsce wilgotne i bagienne”. Nazwa Suwałki oznacza „miejscowość położoną w pobliżu miejsca wilgotnego i bagiennego” lub nawet „w pobliżu jeziora”.

W artykule przedstawiono folklorystyczny charakter etymologii, według której nazwa Suwałki rzekomo pochodzi od litewskiego słowa susiwiłkaj, oznaczającego "włóczęgę". Wspomniany folklorystyczny charakter został odnotowany przez A. Połujańskiego w 1859 r. W artykule ustalono litewski odpowiednik dialektalny tego słowa.

Źródła:

https://etalpykla.lituanistikadb.lt/.../J.04~2005...

Ernest Skalski Plan miasta Suwałki z 1863r. (z archiwum państwowego w Suwałkach):

Jak widać na poniższej mapie Lidar, Suwałki leżą tak naprawdę w korycie Czarnej Hańczy - rzeki meandrują, są regulowane, tereny są meroliowane... więc moim zdaniem 

nazwa jest zniekształceniem od:

Żuławki

żuławki, są to tereny powstałe w wyniku akumulacji namułu też wysepki np. na podmokłym terenie, co też poniekąd zgadza się z tezą posta na fb, że:

Nazwa Suwałki oznacza „miejscowość położoną w pobliżu miejsca wilgotnego i bagiennego” lub nawet „w pobliżu jeziora”.

Zniekształcenie nazwy: Żuławki

nastąpiła przestawka "k" i "ł", stąd: Żuwałki, a potem Zuwałki, dziś: Suwałki

Są takie miejscowości w Polsce jak Żuława, Żuławka, a także Żuławki - na Żuławach Wiślanych zresztą... jest wyspa Wielka Żuława na jeziorze Jeziorak w Iławie. Sama nazwa Iławy na wszystkiech stronach w internecie łączona jest z bagnem lub błotem - czyli w sumie też z namułem...

Nazwa miasta wywodzi się od pruskiego słowa Ilis, co znaczy czarny. [Suwałki leżą nad Czarną Hańczą - MS] W języku łotewskim oznacza błoto lub bagno. Etymologia nazwy miasta związana jest z bagnistą okolicą lub też z czarnym kolorem tafli jez. Jeziorak. Najstarsza forma nazwy Iławy to łacińskie Ylavia.

wikipedia dla Polaków:

Żuławy (kaszb. zëławie, niem. Werder) – [jest po niemiecku, a po prusku nie ma? - MS] obszary wytworzone przez akumulację materiału rzecznego w deltach rzek. Charakteryzują się bardzo urodzajnymi glebami. Są to zazwyczaj tereny podmokłe. W Polsce termin ten odnosi się głównie do obszaru Żuław Wiślanych.

Pochodzenie nazwy

Problem pochodzenia nazwy „żuławy” nie został dotąd ostatecznie rozwiązany. Część badaczy sądzi, iż pochodzi on od pruskiego wyrazu sulava (wyspa). Inni uważają, że w rdzeniu tej nazwy tkwi polski rzeczownik żuł (namuł leśny). Charakterystyczne jest jednak, że w XIII w., obok łacińskiego wyrazu insula (wyspa) używano również pruskiego olouo. Niemiecka nazwa werder (wyspa) miała początkowo apelatywny charakter i była tłumaczeniem łacińskiego wyrazu insula.

więc sulava to nazwa z przestawką "v" i "l" - suwala itd. jak wyżej opisałem:

żuława---zulawa---sulawa--suwala---suwałki

łacińskie in-sula przypomina - sula_va

sulava i zëławie - też podobne do Iława: ylava

wymowa ë :

É	é	E z akcentem ostrym	dźwięk pomiędzy e oraz y (yj, na końcu wyrazów y)	[e] (e wymawia się jako [ɛ]) [ɨj] w niektórych dialektach [i]/[ɨ] (na obszarze od Pucka do Kartuz) na końcu wyrazów wymawia się jak [ɨ]
Ë	ë	E z dierezą	krótkie e (tzw. szwa, dźwięk pośredni pomiędzy e oraz a)	[ə]

myślę, że zapis i wymowa mogły zmieniać się na przestrzeni wieków, więc dźwięk  >> ë <<  mógł być wymawiany jak  >> é <<  czyli: "y"

 (z)ëławie ==== >  (z)yławie ---- ylava jak najbardziej pasują do siebie

Suwałki więc to miejscowość pierwotnie położona na żuławach czy wysepkach w zakolu Czarnej Hańczy i moim zdaniem 

nazwa Suwałki jest zniekształceniem od nazwy pierwotnej:

Żuławki

i podobnie - nazwa Iławy.

etalpykla.lituanistika.lt/object/LT-LDB-0001:J.04~2005~1367171633112/J.04~2005~1367171633112.pdf

J.04~2005~1367171633112.pdf

/pl.wikipedia.org/wiki/Żuławy

pojezierzeilawskie.pl/ilawa/

pl.wiktionary.org/wiki/Aneks:Język_kaszubski_-_Zasady_wymowy_i_akcent

18