przedruk
Polski Sejm zbudowano... dzięki temu miejscu.
Piotr Ciastek
25 kwietnia 2025, 15:55
Leśne ostępy Jury Krakowsko-Częstochowskiej wciąż kryją mało znane fakty. W jednym z kamieniołomów pod Częstochową wydobywano kiedyś najbielszy w regionie wapień.
Jurajski wapień jak włoski marmur
Z lekcji geografii w szkole podstawowej wiemy, że Jura Krakowsko-Częstochowska powstała w erze mezozoicznej, w okresie jurajskim, z osadów wapiennych. Tereny, po których dziś chodzimy znajdowały się na dnie jurajskiego morza. Tutejsze skały powstały z mułu, szkieletów zwierząt, skorupek wapiennych i substancji wydzielanych przez mikroorganizmy. Z tego materiału budowano domy, ogrodzenia, a nawet zamki. To właśnie z nich zbudowany jest cały Szlak Orlich Gniazd.
Jednym z takich miejsc, z którego wydobywano piękny biały wapień, a dokładnie wapienie lekkie, był kamieniołom położony niedaleko wsi Siedlce w gminie Janów w powiecie częstochowskim. Tutejszy wapień dla architektów i budowniczych był niczym marmur wydobywany we włoskiej Carrarze, który to upodobał sobie Michał Anioł tworząc z nich Pietę czy Dawida.
Jak Sejm wapieniem z Jury Krakowsko-Częstochowskiej obudowano
To właśnie do kamieniołomu pod Częstochową udali się w latach 50. XX wieku współpracownicy Bohdana Pniewskiego, który był wybitnym polskim architektem, profesorem Politechniki Warszawskiej i twórcą wielu gmachów użyteczności publicznej w Warszawie. Stąd właśnie wzięła się nazwa kamieniołom "warszawski", bo to właśnie z odkrywki w Siedlcach wzięto najbielszy wapień do stworzenia elewacji budynku Rady Ministrów, Domu Chłopa i Sejmu RP w Warszawie.
O poszukiwaniach najpiękniejszego wapienia do podźwignięcia stolicy z gruzów po II wojnie światowej opisuje we wspomnieniach Jan Zawistowski nadzorujący wówczas prace budowlane.
- Drugim trudnym zagadnieniem był kamień na elewacje. Bodzio żądał białego wapienia. Pińczów eksploatowany bardzo intensywnie na potrzeby PKiN miał zabarwienie żółtawe. Bodzio go odrzucił. Przedpełski twierdził, że jedyny naprawdę biały wapień był przed wojną wydobywany w Złotym Potoku, gnieździe rodzinnym Potockich na Kielecczyźnie. Zrobiliśmy ekspedycję w teren. Pojechaliśmy z Przedpełskim, Leszkiem Borawskim oraz dwoma inżynierami z Kambudu (…) Z Kielc Jeepem – otwartym wózkiem terenowym pojechaliśmy do Złotego Potoku. Wówczas była to podupadła, wysiedlona żydowska mieścina, otoczona lasami i stawami ze słynna hodowlą pstrągów. Oglądaliśmy opuszczone kamieniołomy rzeczywiście białego wapienia. Przedstawiciele Kambudu opierali się. Nie opłacało im się otwierać produkcji wapienia dla jednego gmachu Sejmu przy dużej odległości od kolei i fatalnych drogach.
Kombinat Kamienia Budowlanego Kambud w Krakowie, Oddział w Kielcach, w końcu ustąpił i kamieniołom w Siedlcu ożył na nowo. Dziś to miejsce leży na terenie prywatnym i nie jest już na większą skalę eksploatowane.
Siedlecki wapień interesuje również geologów – to wapień detrytyczny, zbudowany z intraklastów. Występują w nim piękne buły krzemienne oraz spikule (twarde, igłokształtne struktury) gąbek, skorupki ramienionogów czy amonity.
- Utworzenie się okruchowego materiału wapiennego przypisać należy. Mechanicznemu działaniu przybrzeżnych wód morskich. Powstający materiał okruchowy był przenoszony na niewielkie odległości od niszczonych raf - pisał w swojej książce o geologii tego miejsca Antoni Morawiecki.
Przy tej okazji warto wspomnieć, że Jura jest wdzięcznym miejscem dla filmowców. Powstawały tu zdjęcia m.in. do "Królowej Bony", "Janosika", "Stawki większej niż życie", "Ogniem i mieczem", "Pana Wołodyjowskiego", „Demonów wojny według Goi”, „Hrabiny Cosel” czy „Rękopisu znalezionego w Saragossie”. Kilka lat temu gościli tu też twórcy serialu Wiedźmin, którzy wykorzystali plenery zamku Ogrodzieniec.
źródła:
Zawistowski Jan, Wspomnienia. Maszynopis w ZS Biblioteki Narodowej w Warszawie
Walendowski Henryk, Kamienne gmachy sejmowe,
Nowy Kamieniarz nr 49 (6/2010), śląskie travel;
A. Morawiecki, Wyniki badań wapieni ze wsi Siedlec koło Złotego Potoku w powiecie częstochowskim, „Geological Quarterly” (3–4), s. 542, 543, 546.
