info: garshin.ru/linguistics/languages/nostratic/indo-european/baltic/west-baltic.html
lexicons.ru/index-ita.html
Prajęzyki i języki starożytne
lexicons.ru
Tłumacz - sanskryt - j. angielski
learnsanskrit.cc
komentarze do linek pobrane są z danej strony
garshin.ru/linguistics/languages/nostratic/indo-european/baltic/west-baltic.html:
Języki bałtyckie, należące do jej zachodniej (według innego poglądu - peryferyjnej) gałęzi, Teraz nie są używane - zniknęły w różnym czasie. Są to języki starożytnych plemion, które zamieszkiwały strefę leśną Europy Wschodniej od górnego biegu rzeki Oka do południowych państw bałtyckich, a mianowicie:Goliadski (do XII-XIII wieku Goliad żył między rzekami Moskwą i Oką, ślady języka zbliżonego do Goliadu są zauważalne w nazwach zbiorników wodnych między Dnieprem a Desną),
Jaćwingowie (Jaćwingowie zamieszkiwali tereny między Niemnem a zachodnim Bugiem)
i pruskim (do XVIII wieku językiem tym posługiwała się ludność mieszkająca na zachód od Jaćwingów, wzdłuż południowego wybrzeża Morza Bałtyckiego) - choć sami Prusowie byli plemieniem obcym przed ich zbałitowaniem.
O tym, że kiedyś, przed powstaniem ludów wschodniosłowiańskich - Rosjan, Białorusinów i Ukraińców, Rodzimi użytkownicy języków bałtyckich zamieszkiwali tereny dzisiejszej Białorusi i przyległych regionów Rosji, o czym świadczą nazwy tutejszych rzek i strumieni. W większości są pochodzenia bałtyckiego: z biegiem czasu zmienili swój język, Potomkowie starożytnej ludności pozostali, aby żyć na ziemi swoich przodków, zachowując w szczególności starożytne lokalne nazwy geograficzne. Właściwie substratem Białorusinów byli Jaćwingowie.
Jeśli są ludzie, którzy chcą przywrócić język pruski, to są dla nich słowniki języka pruskiego, Wtedy ten język nie jest już martwy. Ożywia go również fakt, że ze względu na swoje niesamowite pokrewieństwo z językami słowiańskimi, może pomóc w poznaniu, jak one powstawały. Język pruski jest głosem języka prasłowiańskiego z głębi wieków.
Sekcje strony poświęconej grupie językowej
Zachodniobałtyckiego (peryferyjnego Bałtyku) i prutenistyce:
Język pruski jest echem języka prasłowiańskiego
Język Jaćwingów (dialekt pruski)
Inne języki starobałtyckie [kuroński, pomorski]
Ta strona jest podlinkowana w artykule w Wikipedii na temat języka pruskiego.
Język pruski jest echem języka prasłowiańskiego
Język pruski jest najbliższy językom słowiańskim. Niekiedy język pruski uważany jest nawet za trzecią odrębną (środkową) gałąź języków bałtosłowiańskich. A nie tak dawno temu - w XIX wieku, a nawet w połowie XX wieku uważano język pruski jako "półsłowiański" Bałtyk.
Sam dialekt prasłowiański języka indoeuropejskiego (przed jego interakcją z dialektami Włochów i być może Ilirów, co doprowadziło do powstania języka prasłowiańskiego) był też gwarą zachodniobałtycką, a więc w istocie językiem staropruskim.
Język pruski posiadał 2 dialekty: samlandzki (samlandzki) i pomezański (pamediański). Zdarza się, że do dialektów języka pruskiego zalicza się język Jaćwingów [wtedy lepiej jest nazwać powyższe 2 dialekty dialektami pruskimi].
Język pruski reprezentowany jest przez następujące zabytki:
Elbląski Słownik Niemiecko-Pruski (zawiera 802 słowa; podobnie jak większość średniowiecznych słowników jest opracowany zgodnie z zasadą "pojęciową", bez uwzględnienia kolejności alfabetycznej; jest częścią Kodeksu Neumannianus; datowany na około 1400 rok; najprawdopodobniej jest to kopia tekstu skompilowanego na przełomie XIII i XIV wieku w Elblągu – dzisiejszym Elblągu. Polski. Elbląg).
Prusko-niemiecki słownik mnicha Szymona Grunaua (około 100 pruskich słów; słownik jest częścią Kroniki pruskiej Grunau, napisanej w latach 1517-1526; Znanych jest 8 egzemplarzy tego rękopisu).
Ponadto istnieją trzy katechizmy w języku pruskim (przetłumaczone z języka niemieckiego), z których dwa zostały wydrukowane w 1545 r. w Królewcu. są tłumaczeniami Małego Katechizmu Lutra (drugi przekład jest poprawionym pierwszym); trzeci katechizm, tzw. Enchiridion (1561), jest najobszerniejszym tekstem w języku pruskim.
Oprócz zabytków pisanych materiał do badań nad językiem pruskim dostarcza toponimia, antroponimia (czyli nazwy geograficzne i imiona osób), a także rzekome zapożyczenia z języka pruskiego w niektórych dialektach języka niemieckiego, Polski i litewski.
W momencie powstania wyżej wymienionych pomników język pruski był już wyparty przez język niemiecki: zmniejszało się terytorium jego dystrybucji i sfera jego użytkowania. Niemiecki, a wcześniej polski, wywarły duży wpływ na Prusy. W szczególności stopniowo upraszczano system gramatyczny (m.in. zmniejszano liczbę przypadków), zapożyczone słownictwo częściowo zastąpiło oryginalne. Jednak skąpe dostępne dowody na temat języka pruskiego nie są wystarczające do wyciągnięcia prawidłowych wniosków na temat stanu tego języka w XVI wieku. Nie sposób odróżnić rzeczywistej degradacji języka pruskiego w XVI wieku od degradacji języka dostępnych zabytków na skutek ich tłumaczenia. Autorzy i kompilatorzy tych tekstów mogli nie posiadać wystarczającej znajomości języka pruskiego lub odwrotnie – niemieckiego. Nie sposób rozstrzygnąć, co w tych tekstach oddaje strukturę fonetyczną języka pruskiego, a co jest konwencją ortograficzną: oczywiste jest, że dostosowanie ortografii niemieckiej do fonetyki pruskiej nie było łatwe, a przez to niekonsekwentne; Możliwe też, że część tekstów została napisana przez osoby niemieckojęzyczne, które odbierały pruską fonetykę przez pryzmat niemieckiego nagłośnienia. (Z Linguoforum)
Historia Estów i Prusów
Pojawienie się Prusów na arenie historycznej przypisuje się zwykle połowie pierwszego tysiąclecia naszej ery. Wcześniej w Sambii i Natangii (obecnie Obwód Kaliningradzki) Tak zwana kultura Estii, która jest uważana za lud bałtycki, była szeroko rozpowszechniona. Jednak archeologia odnotowuje silne wpływy celtyckie na miejscową ludność, które posłużyły niemal jako podstawa do powstania tej kultury (Kułakow 1996: 39).
Od III wieku na ziemie Estii zaczęli przenikać przedstawiciele ludu obcego światu zachodniobałtyckiego, przynosząc ze sobą własne elementy kultury i tradycji. Zdaniem jednego z czołowych znawców historii Prusy, doktor nauk historycznych W.I. Kułakow, ich "parafia... była pozytywna dla lokalnej społeczności" i "to właśnie te wydarzenia posłużył jako przyczyna ustania kultury Estii i położył podwaliny pod kulturę Prusów" (Kułakow 1996: 42). Bezpośrednio związane jest również pojawienie się takich zjawisk jak orszak pruski i pruskie duchowieństwo wraz z pojawieniem się nowych elementów etnicznych na Bursztynowym Wybrzeżu [Goci?].
Według Kroniki Pruskiej, na początku VI wieku n.e. Goci, którzy przybyli z Hiszpanii do północnych Włoch a pokonany w Lombardii przez wojska cesarstwa, przeniósł się stamtąd do Westfalii, a następnie do Danii [prawie z powrotem do ojczyzny]. Duński król zaoferował im wyspę, na której mieli zamieszkać, która znajdowała się "w jego kraju" i nazywała się Cymbria [gdzie kiedyś mieszkali Cymbrowie?]. Goci zmusili mieszkający w Cymbrii ród pod wodzą królów Brutena i Vidwuta do opuszczenia swoich ziem [A co, jeśli Cymbrowie i Kimeryjczycy są spokrewnionymi ludami, które posługiwały się językami bałtyckimi lub germańskimi?].
"Bruten i jego brat Videvut wraz z krewnymi wsiedli na tratwy i popłynęli wzdłuż Chron (według Strabona - rzeki Niemen), Woda Haylibo (Zatoka Kaliningradzka)... i znaleźli w Ulmiganii (Prusy) nieznany lud [Estończycy?]. Zatrzymywali się u niego i budowali tam zamki i wsie po swojemu..., poznali ich, a Skandynawowie, którzy przybyli z Cymbrii zaczęli rządzić w Ulmiganii i korzystać z ich (miejscowych) usług. Bruten i jego brat Widewut zbudowali (zamki) Honeda, Pilepaillo, Nangast, Wustoppos i Gallons, i znaleźli miód i zrobili z niego napój, bo przedtem pili tylko mleko. a ci, którzy przedtem byli w Ulmiganii, zaczęli żyć na obraz Cymbrów... Po koronacji Videvut ogłosił Brutena najwyższym panem ("drugim panem po bogach") – arcykapłanem z kultowym imieniem Krivé-Krivaito [w jakiś sposób związany z Krivichi?], którego wszyscy musieli być posłuszni jak bóg. Na jego cześć kraj nazwano Brutenią [wówczas Borussia - Prusy?] i składano ofiary dziękczynne bogom. Bruten zbudował specjalną budowlę dla bogów Patollo, Patrimpo i Percuno. [tylko spółgłoski bezdźwięczne jak w języku fińskim, trackim i etruskowym].
Zgodnie z dostępnymi dowodami granica rozprzestrzeniania się języka pruskiego w momencie jego pisemnego utrwalenia przebiegała na zachodzie wzdłuż Wisły. na Wschodzie (według R. Trautmana, który jednak opierał się nie na stanie rzeczywistym, lecz na toponimach) na terenie niemieckich miast Łabiaów (obecnie Polessk) i Welau (obecnie Znamensk); południowa część tej granicy nie jest zbyt wyraźna, granicą na północy było Morze Bałtyckie. W pierwszym tysiącleciu naszej ery obszar dystrybucji języka pruskiego był najwyraźniej bardziej rozległy [tutaj, według Trautmanna]. W XVII wieku język pruski ostatecznie wymarł. Istnieją dowody na to, że ostatni rodowity język pruski zmarł w 1677 roku.
Historia Prusów i język pruski
Zasoby językoznawstwa pruskiego
Dr Letas Palmaitis. REKONSTRUKCJE PRUSKIE. PRUSY BAŁTYCKIE W PRUSACH BAŁTYCKICH. Język, kraj i ludzie kiedyś i dziś. Rekonstrukcje pruskie a język pruski, ze słownikiem staropruskim i gramatyką pruską. [Angielski + Niemiecki] Możesz go pobrać jako spakowany dokument Word: The Prussian Dictionary [Zip 220K].
Mówiony po prusku. Klussis waitjāi prūsiskai. Glabbis Niktōrius
Słowniki pruskie
Słowniki (w tym dokumenty PDF do pobrania), a także przegląd sufiksów słowotwórczych w języku pruskim możesz zajrzeć na siostrzaną stronę "Leksykony" w sekcji języka pruskiego.
Nie zabraknie również przeglądów słownictwa oraz uogólnionego słownika pruskiego.
- Słownik odrodzonego języka pruskiego. Prusko-rosyjski, rosyjsko-pruski słownik podstawowy do dalszej rekreacji słownictwa (gwara samlandzka). 1998, 2005, 2006. (C) Letas Palmaitis. Zabrany z sieci, utracone łącze. Można go sobie załadować jako dokument PDF [90K].
- Słownictwo Elbląga Elbląg (Elbląg) Słownik prusko-niemiecki (zawiera 802 słowa, około 1400) Możesz go pobrać jako spakowany dokument Word: The Elbling Vocabulary [Zip 90K].
- Toporow W.N. Język pruski. (PYa). Moskwa, "Nauka": Słownik A–D, 1975. Słownik E–H, 1979. Słownik I–K, 1980. Słownik K–L, 1984. Link do pobrania: http://inslav.ru/publication/toporov-v-n-prusskiy-yazyk-slovar-m-1975-1990-t-1-5
- Vitatutas Mažiulis. Słownik etymologiczny języka pruskiego.
Autor bezsprzecznie udowodnił istnienie w języku staropruskim ponad 250 słowa, które nie są poświadczone w żadnych źródłach.
- Frischbier F. Preussisches Wörterbuch, Bd. 1–2. Berlin 1882–1883.
- Nesselmann G.H.F. Thesaurus Linguae Prussicae. F. Dümmlers Vlg.-Buchh., Berlin 1873.
- Preussisches Wörterbuch begründet von Echard Riemann. Akademie d. Wissenschaft u.d. Literatur Mainz. Bd. 1–5. Ulrich Tolksdorf, Reinhard Goltz: K. Wachholtz Vlg., Neumünster 1974-1993 f.
- Trautmann R., Die altpreussischen Sprachdenkmäler (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1910, przedruk 1970).
- Ziesemer W. Preußisches Wörterbuch, Bd. 1–2. Hildesheim–Nowy Jork 1975.
Bibliografia językoznawstwa pruskiego
HZP – Piotr z Doesburga. Kronika ziem pruskich. Tłumaczenie i przypisy: V. I. Mutuzova. Moskwa, rok 1997.
Endzelīns J. Senprūšu valoda. Rīgā 1943.
Levin J. F., Słowiański pierwiastek w staropruskim słownictwie elbluckim (Berkeley: University of California Press, 1974).
Mažiulis V. Prūsu kalbos paminklai. Mintis, Wilno 1966.
Schmalstieg W. R., Studies in Old Prus, University Park: Pennsylvania State University Press, 1976.
Język Jaćwingów (dialekt pruski)
Średniowieczni Jaćwingowie (yatvez, sudows, yotvings) [czy oni też są Sudinami?] — plemię bałtyckojęzyczne, etnicznie bliskie Prusom i Litwinom, od V wieku p.n.e. do końca XIII wieku zamieszkiwała międzyrzecze Niemna i Narewa (tzw. Sudaw).
Główne zawody to rolnictwo, hodowla bydła mlecznego, pszczelarstwo. Ziemie Jaćwingów były wielokrotnie atakowane przez książąt staroruskich (np. Jarosława Mądrego). W XII wieku część ich ziem została podporządkowana księstwu halicko-wołyńskiemu i Mazowszu. W 1422 roku cała Sudowja weszła w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego. Niepisany język Jaćwingów należał do grupy bałtyckiej rodziny języków indoeuropejskich.
Jaćwingowie brali udział w etnogenezie narodów białoruskiego, polskiego i litewskiego [gwara prusko-litewska?]. (Z Wikipedii)
Język Jaćwingów bywa uważany za dialekt języka pruskiego, ale w rzeczywistości jest to dialekt przejściowy z pruskiego na litewski, Jak można się przekonać, badając jego słownictwo.
Etnonim Japygów jest podobny do etnonimu Ilirów Japygów, To po raz kolejny świadczy o silnych związkach między Bałtami a plemionami bałkańskimi. Innym przykładem jest współbrzmienie etnonimów innego ludu paleobałkańskiego, Wenetów (bliskich Ilirom) i Wenetów – zachodniosłowiańskiego związku plemion. Wydaje się, że sam język pasłowiański powstał w ramach kultury łużyckiej jako symbioza mowy bałtyckiej i paleobałkańskiej. Innym onomastatycznym przykładem związku Bałtyku z Bałkanami i Bałtosłowian z Ilirami jest etnonim tych ostatnich. który ma wcześniejszą formę "Vislurians" - tj. lud znad Wisły. Chociaż bardziej starożytna nazwa Wisły to Wistula (zanim mieszkali tu Ilirowie?).Jaćwingowie, jatwa.
Encyklopedia Brockhausa i Efrona.
Virdainas to słownik angielsko-jaćwingowski i jaćwingsko-angielski z przeglądem deklinacji i koniugacji. Można go pobrać jako spakowany dokument Word: The Sudovian language Zip [150K].
Inne języki starobałtyckie
Język kuroński
.
Pomorsko-Bałtycki [Pomorski?]
Biblioteka Cyfrowa BnF - Gallica
gallica.bnf.fr/accueil/en/html/accueil-en
Mapa rozmieszczenia nazwisk - Niemcy:
nvk.genealogy.net/map/1996:Kowalski,1890:Kowalski
Słownik języka macedońskiego
drmj.eu
Słownik etymologiczny (angielski - online)
etymonline.com
Słownik etymologiczny języka polskiego (Brückner)
pl.wikisource.org/wiki/Słownik_etymologiczny_języka_polskiego
wbc.poznan.pl/dlibra/publication/510848/edition/426538?language=pl
polona.pl/item-view/90cf9d78-76a3-4a32-9fc3-e1dafd0756b8?page=2
Słowniki dawnej polszczyzny online na blogu
