Lwów - skarby z podziemi cz.1

przedruk




Profesor Mykoła Bandriwski

o skarbach w podziemiach świątyń lwowskich. Część 1

28 kwietnia 2024




Profesor Mykoła Bandriwski jest jednym z najbardziej znanych i cenionych archeologów współczesnego Lwowa, przewodniczącym Komisji Archeologicznej Naukowego Towarzystwa im. T. Szewczenki (NTSz). We wstępie prelegent powiedział, że opowie tylko o kilku najciekawszych, nawet sensacyjnych wynikach wykopalisk w których osobiście brał udział, zaś takich prac podczas jego ponad 40-letniej działalności naukowej archeologicznej było znacznie więcej. Dlatego profesor skupił się tylko na badaniach kilku podziemi świątyń lwowskich, między innym greckokatolickiej katedry pw. św. Jura i kościoła pw. św. Marii Magdaleny. Poza tymi pracami archeologicznymi to właśnie on badał podziemia dawnego kościoła oo. jezuitów (obecnie cerkiew garnizonowa UGKC), prowadził wykopaliska w dzielnicy żydowskiej przy ulicy Iwana Fedorowicza i nie tylko. Lista jego prac archeologicznych poza Lwowem jest również imponująca.

Historia odnalezienia prawdziwych skarbów w podziemiach wyżej wspomnianych świątyń już od dawna jest owiana we Lwowie legendami, lecz w tym przypadku tylko fakty, o których opowiadał Mykoła Bandriwski, są bardziej intrygujące niż każda legenda. W każdym z opisanych przez niego przypadków ma on swoje oryginalne tłumaczenie naukowe, które jest nowym słowem we lwowskiej archeologii i historii. Jak napisał profesor w swoim fecebooku, ma on i inne „ciekawe przypuszczenia naukowe, gdzie i jakie inne sensacyjne skarby można we Lwowie znaleźć, nawet pod starym brukiem lwowskim”.

Otóż, zaczynamy od unikatowych prac archeologicznych i ich sensacyjnych wyników w podziemiach (krypcie) katedry pw. św. Jura. We wstępie Mykoła Bandriwski powiedział:

– W 1991 roku , więcej niż trzydzieści lat temu, do Lwowa wrócił z Watykanu zwierzchnik Kościoła greckokatolickiego (UGKC) kardynał Myrosław Lubacziwski. Właśnie kardynał postanowił uporządkować kryptę pod ołtarzem głównym świątyni katedralnej, w której między innymi był pochowany arcybiskup metropolita Andrzej Szeptycki i kardynał Sylwester Sembratowicz. Poza tym trwały przygotowania przeniesienia zabalsamowanych szczątków kardynała Josyfa Slipyja z katedry pw. św. Zofii w Rzymie do katedry św. Jura we Lwowie, właśnie do tej krypty. Ten wybitny hierarcha Kościoła greckokatolickiego wyraził w testamencie prośbę o przeniesieniu jego szczątków z Rzymu do Lwowa, kiedy Ukraina będzie niepodległym państwem. Przed tak ważnym historycznym aktem cerkiewnym trzeba było kryptę uporządkować i wyremontować. Poza tym nikt nie wiedział co się działo w krypcie w czasie półwiecza działalności w katedrze przedstawicieli rosyjskiej cerkwi patriarchatu moskiewskiego. W tych sprawach kardynał Myrosław Lubacziwski zwrócił się do archeologicznej komisji NTSz, która właśnie delegowała trzech archeologów, mianowicie Mykołę Bandriwskiego, Romana Sułyka i Jurija Łukomskiego.

13 listopada 1991 roku archeolodzy rozpoczęli prace wykopaliskowe. Krypta znajduje się w miejscu szczególnym, pod ołtarzem głównym, jest niewielka, kwadratowa – 8,2 m na 8,2m. Niestety moskiewscy popi doprowadzili tak święte miejsce do stanu wysypiska śmieci po remontach. Profesor Bandriwski z tego powodu podkreślił, że przed wojną do krypty nikt nie mógł nawet wejść bez pozwolenia metropolity lub proboszcza katedralnego.

Podczas wykopalisk archeolodzy odnaleźli dużo kości z poprzednich pochowań z różnych stuleci, razem szczątki ponad 70 osób, mianowicie dostojników cerkiewnych, zakonników (cerkiew przez dłuższy czas była klasztorną oo. bazylianów), ale też kobiet i dzieci. Znaleziono też pochowanie ihumena oo. bazylianów Nikifora Szeptyckiego (zmarł w 1776 roku) i część omoforionu długości około 70 cm z herbem biskupa Jowa Boreckiego (zmarł w 1623 roku). Znaleziono też pozostałości trumien, drewniane rzeźbione krzyże, wyroby ze skóry. Krypta miała dobrze pomyślaną cyrkulację powietrza – zadbali o to XVIII-wieczni budowniczowie. W krypcie znajdowało się też późniejsze, z 1958 roku pochowanie prawosławnego moskiewskiego arcybiskupa Fotija.

Pierwszym ciekawym znaleziskiem archeologów były dwie drewniane skrzynie o wymiarach 1,2 m, w których znajdowało się 104 butelki przedwojennego wina mszalnego. Udało się wyjaśnić, że było to włoskie wino, zakupione w latach 1926–1927. Ciekawe znalezisko, przecież miało to wino prawie 100 lat i przez 50 lat było zakopane w ziemi. Nie można było nie pokusić się i nie spróbować! Smak, również zapach były znakomite! Wszystkie butelki przekazano duchowieństwu katedralnemu. Ale to znalezisko było tylko początkiem. Prawdziwa sensacja czekała na archeologów nieco później. Otóż pewnego dnia wykopano drewnianą skrzynię o wymiarach 40 na 350 cm. W skrzyni znajdowały się pozostałości (kości) szkieletu ludzkiego. Każda z nich, nawet najmniejsza, była starannie zawinięta w papier. Tuż znajdowała się niewielka butelka, zaś w niej list. Znaleziska odniesiono do laboratorium, tam prof. Bandriwski ostrożnie otworzył butelkę i wyciągnął list napisany odręcznie przez profesora Jarosława Pasternaka na blankiecie, z czerwoną pieczątką przedwojennego Towarzystwa Naukowego im T. Szewczenki. Profesor Pasternak napisał co następuje: „Zaświadczenie. Stwierdzam słowem honoru naukowca, że dołączone do tego listu kości są kompletnym szkieletem mężczyzny, które znalazłem podczas wykopalisk w książęcym Haliczu w sarkofagu kamiennym i są to szczątki fundatora wspomnianej katedry (Uspenija Bogurodzicy w Haliczu) kniazia Jarosława Ośmiomysła”. Niżej znajdował się własnoręczny podpis profesora Jarosława Pasternaka, dyrektora Muzeum NTSz i data 31 sierpnia 1939 roku. Był to ostatni dzień przed wybuchem II wojny światowej! To już była prawdziwa sensacja na skalę światową!

Tutaj trzeba wyjaśnić kim był książę Jarosław Ośmiomysł i kim był profesor Jarosław Pasternak. Książę halicki Jarosław Ośmiomysł (1130–1187) był najwybitniejszym władcą księstwa halickiego, który poszerzył tereny księstwa od Karpat do morza Czarnego. Brał udział w bitwach z Połowcami, był fundatorem katedry (soboru) prawosławnego pw. Uspenija Bogurodzicy w Haliczu, gdzie też został pochowany w nocy z 1 na 2 października 1187 roku. Sobór został zniszczony jeszcze w XIII wieku i miejsca gdzie znajdował się (również miejsca pochówku księcia Jarosława Ośmiomysła) przez długie wieki nie udało się zidentyfikować.

Profesor Jarosław Pasternak (1892–1969) urodził się w Chyrowie na Ziemi Lwowskiej. W latach 1910–1914 studiował archeologię i filozofię na uniwersytecie lwowskim, zaś w latach 1922–1925 – archeologię na uniwersytecie w Pradze. W latach 1923–1928 prowadził prace archeologiczne na terenie starej Pragi. Od 1928 roku wrócił do Lwowa i objął kierownictwo Muzeum Naukowego Towarzystwa im. T. Szewczenki. Na zaproszenie metropolity Andrzeja Szeptyckiego prowadził prace archeologiczne w katedrze pw. św. Jura we Lwowie, a następnie w latach 1934–1941 w Haliczu. Był on również profesorem greckokatolickiej Akademii Duchownej we Lwowie. W Haliczu profesor Pasternak zrobił największe odkrycie swego życia – znalazł fundamenty soboru Uspenija Bogurodzicy i sarkofag z pochowaniem księcia Jarosława Ośmiomysła. W 1944 roku Pasternak wyjechał ze Lwowa do Monachium, a dalej do Toronto (Kanada). Zmarł w 1969 roku i został pochowany w Toronto.

Otóż w 1933 roku metropolita Andrej Szeptycki zaangażował Jarosława Pasternaka do prowadzenia prac archeologicznych na wzgórzu świętojurskim, w krypcie katedralnej. Metropolicie chodziło między innymi o zbadanie możliwych podziemnych tajnych przejść, o których we Lwowie krążyły legendy i przekazy. Ale w krypcie takich przejść Pasternak nie znalazł. W kolejnym sezonie prac archeologicznych Pasternak prowadził prace badawcze wykopaliskowe w nawie głównej świątyni. W tym miejscu znalazł fragmenty starej spalonej cerkwi. Co odkrył jeszcze, do dziś dokładnie nie jest znane. Profesor Mykoła Bandriwski mówi, że wyniki badań archeologicznych nie były opublikowane, również nie ma w archiwach żadnych świadectw, publikacji lub dokumentów dotyczących tych prac. Nie odnaleziono też żadnych planów przeprowadzonych wykopalisk. Kompletna tajemnica! Bardzo intrygująca i budząca rożne wersje. Tym bardziej, że później rzeczywiście odnaleziono podziemne przejście z pałacu arcybiskupiego w stronę współczesnej ulicy Gródeckiej, do miejsca, w którym stoi teraz budynek cyrku. Poza tym prof. Bandriwski stwierdza, że podczas prac wykopaliskowych, które on prowadził w krypcie katedry nie znaleziono żadnych informacji o istnieniu na wzgórzu świętojurskim wcześniej niż w wieku XV jakichkolwiek zabudowań klasztornych lub śladów budownictwa świątyni. Legendy o istnieniu cerkwi i klasztoru oo. bazylianów za czasów księcia Lwa (druga połowa XIII wieku) nie zostały potwierdzone żadnymi konkretnymi materiałami historycznymi lub archeologicznymi. Nie odnaleziono żadnej cegły, żadnej skorupy wcześniejszej niż z wieku XV. Niestety w późniejszym czasie archeologom nie udało się przeprowadzić wykopalisk na terenie, gdzie ustawiono pomnik metropolity A. Szeptyckiego. Według prof. Mykoły Bandriwskiego, nawet słynny dzwon odlany w 1341 roku, który nadal wisi na dzwonnicy katedry św. Jura, nie był sporządzony dla tej świątyni, lecz dla cerkwi pw. św. Georgija, która za czasów księcia Lwa stała w miejscu, gdzie obecnie znajduje się kościół dominikański. Niezwykle cenne i interesujące informacje przekazane przez profesora Mykołę Bandriwskiego zostały wysłuchane z wielkim zainteresowaniem, zaś pytania publiczności sypały się obficie.

Jurij Smirnow

Tekst ukazał się w nr 7 (443), 16 – 29 kwietnia 2024





kuriergalicyjski.com/profesor-mykola-bandriwski-o-skarbach-w-podziemiach-swiatyn-lwowskich-czesc-1/

O presji na Białoruś - wypowiedzi

 

przedruk

słabe tłumaczenie przeglądarki

Minister obrony: Zachód nie rezygnuje z prób dyktowania nam swojej woli

Według Wiktora Chrenina sytuacja wojskowo-polityczna wokół Białorusi nadal pozostaje trudna:

- Zachód, reprezentowany przez Stany Zjednoczone i Unię Europejską, nie rezygnuje z prób stworzenia warunków do dyktowania nam swojej woli. Trwa presja w sferze politycznej, informacyjnej i gospodarczej. Sfera militarna również nie stoi na uboczu: blok NATO kontynuuje działania wywiadowcze przeciwko naszemu krajowi oraz prowadzi szkolenia operacyjne w zakresie amunicji dla sił zbrojnych państw członkowskich Sojuszu na terenie państw sąsiednich.

Minister Obrony Narodowej zwrócił uwagę, że w pobliżu granic państwowych Białorusi rozmieszczane są dodatkowe posterunki rozpoznania elektronicznego, polskie siły specjalne prowadzą rozpoznanie odcinków granicy państwowej, prowadzą ćwiczenia, podczas których opracowywane są działania wspierające niszczycielskie siły na Białorusi. Okresowo naruszane są również granice powietrzne naszego kraju.

- Najbardziej prawdopodobnym celem jest określenie stopnia gotowości do działań naszego systemu obrony powietrznej. Wśród służb granicznych i jednostek sił zbrojnych państw ościennych obserwuje się wysoki poziom aktywności w wykorzystywaniu bezzałogowych statków powietrznych –  skomentował Viktor Khrenin.

Minister obrony dodał, że takie wydarzenia mogą być integralną częścią przygotowania prowokacyjnych akcji na terenach przygranicznych w celu stworzenia nowych powodów informacyjnych do dyskredytowania Białorusi na arenie międzynarodowej.

Nawiasem mówiąc, tylko w pierwszej połowie 2021 roku NATO przeprowadziło 28 ćwiczeń w pobliżu naszych granic. A w przeddzień rosyjsko-białoruskich ćwiczeń „Zachód-2021” wszelkiego rodzaju prowokacje, w tym z Ukrainy, mogą narastać na południowych kierunkach granicy państwowej.   

- W celu szybkiej reakcji Ministerstwo Obrony zorganizowało stały monitoring negatywnych procesów i zapewnia gotowość sił zbrojnych do wdrożenia zestawu środków powstrzymywania strategicznego o charakterze militarnym. Aby zapobiec wzrostowi ryzyka przekształcenia istniejących zagrożeń militarnych w zagrożenia militarne, podejmowane są, uzgodnione z innymi organami państwowymi, środki zapewniające równowagę sił militarnych w regionach  - powiedział Wiktor Khrenin.

Tertel: Zachód i „uciekinierzy” na Białorusi planują początek aktywnej fazy ekstremizmu we wrześniu-październiku 2021 r.

Sztuczne tworzenie tzw. wyzwalaczy zdolnych do wysadzenia sytuacji w kraju jest dotkliwie na agendzie opozycyjnego konglomeratu zagranicznych służb wywiadowczych i związanych z nimi zbiegów emigrantów

Przewodniczący KGB powiedział, że różne opcje zmiany władzy na Białorusi są dyskutowane w kręgach polityczno-twórczych Zachodu jako konieczny warunek realizacji ich geopolitycznych interesów w regionie Europy Wschodniej:

- Nie wyklucza się m.in. użycia siły militarnej. Z osobliwości chwili obecnej: jest aktywne badanie sytuacji w kolektywach robotniczych wielkich przedsiębiorstw państwowych, próby utworzenia zarodka aktywistów zdolnych do wzniecenia masowego ruchu strajkowego w przypadku niesprzyjających warunków ekonomicznych. Główne działania prowadzone są poprzez tzw. inicjatywę „Rabochiy Rukh”, wykonawcami są organizacja ekstremistyczna z centrum w Warszawie i polityczna struktura emigracyjna w Wilnie.

Iwan Tertel wyjaśnił:

- Kontakty ośrodków wywrotowych spośród pracowników tych przedsiębiorstw kierują się pozyskiwaniem informacji o działalności podmiotów gospodarczych objętych sankcjami, kontrahentów spośród firm zagranicznych - w celu zorganizowania presji na nich. A także zbieranie kompromitujących dowodów dotyczących kadry zarządzającej różnych szczebli.

Przewodniczący KGB powiedział:

- Początek aktywnej fazy działań naszych przeciwników planowany jest na wrzesień-październik br. lub w pierwszej połowie przyszłego roku - kiedy spodziewają się znacznego spadku poziomu dobrobytu ludności z powodu sankcji . Sztuczne tworzenie tzw. wyzwalaczy zdolnych do wysadzenia sytuacji w kraju jest dotkliwie na agendzie opozycyjnego konglomeratu zagranicznych służb wywiadowczych i związanych z nimi zbiegów emigrantów. Za takie uważa się akty terrorystyczne i zastraszanie osób publicznych i państwowych, przedstawicieli mediów, organów ścigania i sądownictwa. Jak również sabotaż na obiektach kompleksu obronnego, gospodarki i podtrzymywania życia - z masową utratą życia i późniejszym oskarżeniem tego do obecnego rządu.

30 lipca

Białoruś jest właściwie na etapie odpierania hybrydowej agresji kolektywu Zachód – Tertel

O tym powiedział przewodniczący Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego Iwan Tertel podczas spotkania prezydenta Białorusi Aleksandra Łukaszenki z lokalnym pionem na temat aktualnych problemów społeczno-politycznych, dowiedział się BelTA.

„Komitet Bezpieczeństwa Państwa, oceniając stan wewnętrznej sytuacji politycznej i międzynarodowej wokół naszego kraju, zauważa, że ​​pomimo zewnętrznego spokoju, braku prób organizowania masowych zamieszek od kwietnia br., obecnie jesteśmy właściwie na etapie odpierając hybrydową agresję zbiorowego Zachodu” – powiedział Ivan Tertel.

Według niego nieudane próby zamachu stanu podjętego w drugiej połowie 2020 roku i wznowienie akcji protestacyjnych wiosną tego roku przerodziły się w fazę ekonomicznego duszenia i tworzenia warunków do rozłamu aparat państwowy.

 "Środowiska politotwórcze Zachodu dyskutują o różnych opcjach zmiany władzy w Republice Białoruś jako warunku koniecznym do realizacji ich geopolitycznych interesów w regionie Europy Wschodniej. Użycie siły militarnej nie jest wykluczone" - zaznaczył Przewodniczący KGB, sytuacja w kolektywach pracowniczych dużych przedsiębiorstw państwowych, usiłuje stworzyć zarodek aktywistów zdolnych w przypadku niesprzyjających warunków ekonomicznych wzniecić masowy ruch strajkowy. Główna działalność prowadzona jest poprzez tzw. inicjatywę Rukh Rukh, której wykonawcami jest organizacja ekstremistyczna z centrum w Warszawie i polityczna struktura emigracyjna w Wilnie. Takie aspiracje odnotowujemy w odniesieniu do organizacji „Grodno-Azot”, BMZ, „Belaruskali”, „Naftan”, BELAZ, „Gomselmash”, MAZ, MTZ i innych.

Ivan Tertel podkreślił, że kontakty centrów wywrotowych spośród pracowników tych przedsiębiorstw kierują się pozyskiwaniem informacji o działalności podmiotów gospodarczych objętych sankcjami, kontrahentów spośród firm zagranicznych w celu organizowania presji na nich, zbierania kompromitujących dowodów na kadrze zarządzającej na różnych poziomach.

„Nasi przeciwnicy planują rozpoczęcie aktywnej fazy działań we wrześniu-październiku tego roku lub w pierwszej połowie przyszłego roku, kiedy spodziewają się znacznego spadku dobrobytu ludności z powodu sankcji. Sztuczne tworzenie tzw. w agendzie konglomeratu zagranicznych służb wywiadowczych i związanych z nimi zbiegłych emigrantów znajdują się bodźce, które mogą wysadzić w powietrze sytuację w kraju Akty terrorystyczne i akty zastraszania osób publicznych i państwowych, przedstawicieli mediów, organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości są uważane za m.in. ludzi i późniejsze oskarżenie tego do obecnego rządu "- powiedział przewodniczący KGB.

Jako przykłady przytoczył wydarzenia ostatnich miesięcy – próbę zabójstwa prezentera telewizyjnego Grigorija Azarenko, podpalenie domu deputowanego Olega Gajdukewicza, wysadzenie rosyjskiego obiektu wojskowego w Wilejce. "Ustalono, że organizatorami tych zbrodni były osoby znajdujące się na terenie Niemiec, USA, Litwy i Ukrainy. Niestety nie widzimy chęci partnerów zagranicznych do rzeczywistej walki z tym międzynarodowym złem. Komitet posiada rzetelne informacje o tym, co jest obecnie za granicą, planuje się szereg podobnych akcji na terenie obwodów mińskiego, mińskiego, grodzieńskiego i brzeskiego. Klienci i wykonawcy są nam znani, trwają prace nad dokumentowaniem i tłumieniem ich działalności przestępczej. szczegóły do ​​ publicznej wiadomości w odpowiednim czasie ”- wyjaśnił Ivan Tertel.

Szef KGB dodał, że służby specjalne niektórych państw zachodnich są świadome planów terrorystów, ale nie podejmują działań mających na celu zlokalizowanie ich działalności na swoim terytorium.

„Ośrodki operacji informacyjnych i psychologicznych Polski, krajów bałtyckich i Ukrainy, przy wsparciu Stanów Zjednoczonych, zintensyfikowały działania mające na celu oddziaływanie na przestrzeń informacyjną Republiki Białoruś w ramach koncepcji izolacji władzy. Wykorzystywane są kontrolowane tzw. niezależne media, realizowane są plany stworzenia w Kijowie i Wilnie dużych węzłów informacyjnych o orientacji antybiałoruskiej” – powiedział.

Równolegle przeprowadzane są cyberataki na infrastrukturę organów rządowych i organów ścigania.

„Szczególna stawka jest kładziona na promocję tzw. być stworzone dla gwarantowanego demontażu państwa białoruskiego poprzez oddziaływanie na młodsze pokolenie w ciągu 5 - maksymalnie 10 lat. Należy przyznać, że w ciągu ostatnich dziesięcioleci osiągnęły one wiele pośrednich celów w tym kierunku. Do niedawna ponad 1500 organizacji publicznych i fundacje działały w Republice Białorusi.185 z nich jest w pełni kontrolowanych i finansowanych przez obce państwa do celów destrukcyjnych"- stwierdził Iwan Tertel.

Przewodniczący KGB dodał:

 "Trzeba zrozumieć, że to profesjonaliści wysokiego szczebla, którzy mają ogromne zasoby, wyrafinowane, dobrze przetestowane technologie niszczenia niepodległych państw, które są dla nich niewygodne, bawią się z nami przez długi czas. I nie są używane. do przegranej jest to możliwe tylko poprzez stanowcze, zdecydowane i bezkompromisowe obronienie interesów narodowych na wszystkich poziomach pionu władzy. Jednocześnie niezwykle ważne jest, aby nie tracić czujności, nie dopuszczać do samozadowolenia, na co zwraca się uwagę nasi przeciwnicy jako szansa na zemstę.”

Łukaszenka zauważył, że dziś Białorusi zadaje się ciosy we wszystkich sferach życia - politycznej, dyplomatycznej, informacyjnej, publicznej, na poziomie zagrożenia militarne, a także w zakresie polityki historycznej:

• Ktoś naprawdę chce, żeby Białorusini na zawsze stracili swoją tożsamość i zakończyli swoją podróż jako naród, rozpłynęli się w globalnym świecie. Z różnych powodów. Część zachodnich partnerów szuka w naszym kraju „swoich” terytoriów historycznych. Inni widzą trampolinę do nowego pędu na wschód... Często zastanawiam się, dlaczego na Zachodzie jesteśmy tak traktowani. Bądźmy szczerzy, a na Wschodzie jest wielu ludzi, którzy nas źle postrzegają, a niektórzy w ogóle nie tolerują. Chodzi o to, w jakim kierunku podążamy... Są poszczególne kraje i mają liderów, których interesy skupiają się na Białorusi. Dlatego w związku z tym zainteresowaniem uznaje się, że prowadzą odpowiednią politykę. Ale niezależnie od interesów zewnętrznych graczy, walka, którą rozpętają, jest bitwą o wartości.

Jednocześnie prezydent podkreślił, że jest dumny z tego, że w przestrzeni postsowieckiej pozostało miłujące wolność i niepodległe państwo, które potrafi prowadzić odpowiednią politykę w otoczeniu „tej kapitalistycznej menażerii”.

Aleksander Łukaszenko zwrócił też uwagę na to, że nasze wartości nie pasują do systemu globalistycznego porządku światowego:

- Bo zaprzeczają i ingerują w cele tych, którzy zamierzają dominować w tym systemie. W przeciwieństwie do nas, Białorusinów, jak większość narodów świata. W końcu to, czego naprawdę nie lubisz. Powiedziałbym nawet, że denerwujące. Fakt, że Białorusini są strażnikami pokoju, chrześcijańskich tradycji i, szczerze mówiąc, zdrowego konserwatyzmu. Że jesteśmy wzorem jedności międzyetnicznej, międzywyznaniowej i społecznej – wszystkiego, co czyni nas, jak każde inne państwo, suwerennymi i niezależnymi. A szczególnie denerwuje ich to, że okazaliśmy się silniejsi od technologii tzw. „kolorowych rewolucji”… Bardzo im pomogliśmy w tych „kolorowych rewolucjach”. Teraz, po przetestowaniu tego na przykładzie Białorusinów, sfinalizują swoje koncepcje, teorie i praktyki. Zdali sobie sprawę, że w pewnych warunkach, na przykład na Białorusi, ich plan nie działa. Oznacza to, że trzeba coś dodać w oparciu o to doświadczenie.

Prezydent przypomniał, że nasz kraj oparł się, mimo że doświadczył wpływu siedmiu, a nawet ośmiu etapów „kolorowej rewolucji”.

- Chcę, żebyście zrozumieli, że wszystko, przez co przeszliśmy, nie było spontanicznymi atakami, ale konsekwentną i skoordynowaną polityką Zachodu. Konkludował, że próby podkopania społeczeństwa, dezorientacji ludzi są kontynuowane i będą kontynuowane we wszystkich obszarach taktycznych  .

Łukaszenka: niezasłużenie niedoceniana rola prasy regionalnej w terenie

• Każdy przewodniczący komitetu wykonawczego musi mieć jasne wyobrażenie o mapie informacyjnej swojej dzielnicy lub miasta . Jakie media i zasoby działają, jaką politykę redakcyjną prowadzą, jakim wsparciem społecznym cieszą się. Wiceprzewodniczący, odpowiedzialny za ideologię i informacje, musi osobiście znać wszystkich dziennikarzy, blogerów, administratorów kanałów telegramów i czatów mieszkających i pracujących w okolicy oraz osobiście z nimi współpracować. 
  
  Aleksander Łukaszenko twierdzi, że nie można dopuścić do próżni informacyjnej:
  
  - To zostało powiedziane wiele razy. Centralne środki masowego przekazu już pracują na jakościowo nowym poziomie. Regionalne komitety wykonawcze i obwodowe komitety wykonawcze muszą dorównać przynajmniej do poziomu obwodu mińskiego, gdzie regionalny holding medialny z powodzeniem się rozwija. Niezbędne jest przeniesienie tego doświadczenia do dzielnic. Niestety rola prasy regionalnej w terenie jest niezasłużenie niedoceniana. Czasami przywódcy okręgów używają lokalnych gazet jako osobistego listu honoru. Brakuje problematycznych materiałów, tematów istotnych i interesujących dla czytelnika. Zajmij się tymi pytaniami. Pokaż pozytywy. Mów o sobie, ludziach i tak dalej. Podnieś je do określonej wysokości.

https://www.sb.by/articles/ministr-oborony-zapad-ne-ostavlyaet-popytok-diktovat-nam-svoyu-volyu.html

https://www.sb.by/articles/tertel-nachalo-aktivnoy-fazy-ekstremizma-planiruetsya-zapadom-i-beglymi-v-belarusi-v-sentyabre-oktya.html

https://www.belta.by/society/view/belarus-fakticheski-nahoditsja-v-stadii-otrazhenija-gibridnoj-agressii-kollektivnogo-zapada-tertel-452974-2021/?fbclid=IwAR0-KvBmr4kY01IfFKCnvP2DkcxzABqM6ug16wJu__9U5eEFVXmxmL5YRcQ

https://www.sb.by/articles/lukashenko-kto-to-ochen-khochet-chtoby-belorusy-navsegda-utratili-svoyu-identichnost-i-zavershili-pu.html

https://www.sb.by/articles/lukashenko-rol-regionalnoy-pressy-na-mestakh-nezasluzhenno-zanizhena.html

Lwów - serce Polski

przedruk

Wikipedia: Według sondażu przeprowadzonego w 2007 przez Instytut Pentor dla tygodnika „Wprost” 

52,2% obywateli Polski uważa Kresy Wschodnie z Wilnem i Lwowem za ziemie polskie, w tym 51% badanych w wieku poniżej 29 lat (wychowanych po 1989)

KRESY CZY ZIEMIE UTRACONE?

Marcin Hałaś, Warszawska Gazeta, nr 35, 30.08 – 5.09.2019 r.

30.12.2019

We współczesnym języku polskim zakorzeniły się eufemizmy, a nawet określenia wprowadzające w błąd i zamazujące prawdziwy obraz rzeczywistości. I tak na przykład zamiast „zabicie dziecka nienarodzonego” mówimy – „aborcja”; zamiast „homoseksualista” mówimy – „gej”.

To wyrażenia, które rzeczywistość owijają w bawełnę albo wręcz zakłamują, przystosowując ją do wymogów politycznej poprawności.

Podobne zjawisko występuje w sferze polskiej pamięci historyczno-kulturowej. Oto o wschodnich ziemiach, które nasza ojczyzna utraciła w wyniku II wojny światowej (a to przecież prawie 48 proc. terytorium sprzed wybuchu konfliktu) mówimy dzisiaj: Kresy Wschodnie. To określenie umowne, ale równocześnie nieprawdziwe, złe, szkodliwe i fałszujące historię. Bo „kresy” są gdzieś na samym końcu, bardzo daleko. Tymczasem dzisiaj określamy pojęciem „kresy” także miejsca, które stanowiły serce, centrum Polski – zarówno w sensie kulturowym, jak i tożsamościowym. Całość zresztą nie trzyma się kupy także pod względem matematycznym. Jeżeli Kresy to obrzeża, to nie mogły one stanowić prawie połowy terytorium państwa.

W październiku wyruszy pielgrzymka czytelników „Warszawskiej Gazety” do Wilna. I nie będzie to bynajmniej wyjazd na Kresy. Rozmawiałem niedawno z Renatą Cytacką – radną miasta Wilna i zarazem wiceprezesem Związku Polaków na Litwie. Ona wyraźnie akcentowała, że jest Polką z dawnego województwa wileńskiego, a nie żadnych Kresów. Tak na marginesie: winni takiemu stanowi rzeczy są także potomkowie mieszkańców ziem wschodnich, którzy sami siebie konsekwentnie nazywają Kresowiakami zamiast Wypędzonymi (z ziem wschodnich).

Bo historyczne kresy to województwa: kijowskie, smoleńskie, bracławskie i czernihowskie II Rzeczpospolitej. Akcja „Ogniem i mieczem” oraz „Pana Wołodyjowskiego” – najbardziej kresowych powieści z Trylogii (bo wydarzenia „Potopu” przerzucają się także do Częstochowy, w Pieniny i do Prus) – nie toczy się bynajmniej we Lwowie. Jampol, Kamieniec Podolski, Zbaraż – oto sienkiewiczowskie kresy. A pamiętajmy, że w XVII wieku Rzeczpospolita już się skurczyła i utraciła spore połacie ziem. Zaś mówienie „kresy” o Lwowie to już gigantyczne nieporozumienie. Wystarczy rzut oka na mapę – przez większość historii Polski ze Lwowa było bliżej do zachodniej i południowej granicy państwa niż do granicy wschodniej. Owszem, Lwów jako miasto posiadał rys, urok i klimat wielokulturowości – mieszkali tutaj Ormianie, Żydzi, Rusini (później nazywani Ukraińcami), Niemcy.

 Ale równocześnie Lwów był miastem polskim, kipiał polskością, był jednym z czterech najważniejszych dla polskiej historii, kultury i tożsamości ośrodków miejskich – obok Krakowa, Wilna i Warszawy (w takiej właśnie kolejności). Był miastem stołecznym. Ostatnio przeczytałem, że Drohobycz to miasto kresowe. Tymczasem wystarczy rzut oka na mapę: Drohobycz leży niemal na tej samej długości geograficznej co Chełm. Czy Chełm leży na kresach? Jak widać – kresy to pojęcie polityczne, pod to miano zakwalifikowano wszystko, co znalazło się na wschód od linii Curzona.

Pojęcie „kresy” spycha Lwów i Wilno gdzieś na dalekie rubieże, a równocześnie wypycha je z naszej świadomości. Jest bowiem taka zasada: jeśli coś jest daleko – tego zawsze mniej żal. Boli utrata tego co najbliżej, co najcenniejsze. Bolesna jest strata centrum, serca, a nie kresów, czyli obrzeży, dalekiego pogranicza. Inna rzecz, że dzisiaj polskiej polityce (i nie tylko polityce) ton nadają osoby, dla których kresy zaczynają się za rogatkami Żoliborza – to oczywiście gorzki żart, jednak bynajmniej nie całkiem oderwany od rzeczywistości. Dlatego warto sobie uświadomić, że Lwów to nie żadne Kresy -to było serce Polski czy też jedno z czterech serc. Polska jako jedyny kraj w Europie i na świecie straciła w wyniku II wojny światowej dwa z czterech najważniejszych dla swojej historii i tożsamości miast

Oczywiście walka z zakorzenionym już w języku pojęciem przypomina trud Don Kichota. Warto jednak podjąć taki wysiłek i stosować co najmniej zamiennie o wiele bardziej adekwatne i prawdziwe pojęcie: Ziemie Utracone. Ewentualnie istnieje druga możliwość: Ziemie Odłączone. Ze względu na brzmienie (i analogię z obecnym w świadomości terminem Ziemie Odzyskane) odpowiedniejsza wydaje się pierwsza propozycja.

Mija 30 lat odrodzonej po czasie komunizmu Rzeczpospolitej. Przez ten czas nie udało się utworzyć Muzeum Kresów. Oczywiście przyczyną był tylko i wyłącznie brak woli politycznej, który połączył w tym względzie wszystkie kolejne ekipy rządzące: od środowiska Unii Demokratycznej i postkomunistów przez Platformę Obywatelską aż do Prawa i Sprawiedliwości. Obecnie budowane {tworzone) jest Muzeum Kresów – tyle że bardzo opieszale i bez zapału, tempa i odpowiedniego finansowania. Na dodatek w Lublinie, czyli daleko od rzeczywistego centrum, którym pozostaje dzisiaj Warszawa, a przy okazji w mieście, w którym silne są środowiska sympatyzujące z ukraińską narracją historyczną. Czyż nie powinno raczej powstać Muzeum Ziem Utraconych?

Bez względu na praktykę i przyzwyczajenie języka – warto mieć świadomość, że podróżując do Wilna albo do Lwowa, nie jedziemy na żadne Kresy. Pod względem kulturowym i historycznym odwiedzamy środek, serce Polski.

Opracował:

Jarosław Praclewski Solidarność RI,

numer legitymacji 8617,

działacz Antykomunistyczny

---------------------------------------

Ziemie Zachodnie za Kresy - zysk czy strata

Autor: Janina Słomińska

 

Mija 67 lat od zakończenia II wojny światowej i wprowadzenia w Europie tzw. porządku jałtańskiego, w wyniku którego Polsce odebrano Kresy Wschodnie, rekompensując ich stratę Ziemiami Zachodnimi. Architekci tego ładu dawno już nie żyją; powoli przemijają pokolenia, które osobiście uczestniczyły w wydarzeniach będących skutkiem tamtych politycznych rozstrzygnięć. I choć nikt rozsądny nie postuluje dziś rewizji owych decyzji, odpowiedź na pytanie:

czy Polakom opłaciła się zmiana granic?

nie jest jednoznaczna.

Toruński historyk i archiwista prof. dr hab. Andrzej Tomczak, wnuk byłego rektora Uniwersytetu Lwowskiego, znakomitego filozofa prof. Kazimierza Twardowskiego, mówi bez namysłu:

• Opłaciła się. Oczywiście to, co się stało bezpośrednio po wojnie, niosło z sobą krzywdę, dramaty i tragedie wielu ludzi i ich rodzin, ale ostatecznie wymiana ludności stworzyła Polsce teraz i na przyszłość możliwość ułożenia bezkonfliktowych stosunków z sąsiadami – Litwą, Ukrainą, Białorusią, Rosją. I to jest najważniejsze. Trzeba patrzeć na ład polityczny w Europie nie tylko przez pryzmat tego, że się jest Polakiem…

Podobnego zdania jest były „kresowiak” rodem z Wileńszczyzny prof. dr hab. Stanisław Salmonowicz:

• Jeśli chcemy spojrzeć z perspektywy powojennych sześćdziesięciu paru lat na problem utraty Kresów i przyłączenie do Polski Ziem Zachodnich, to bilans materialny wypada korzystnie na rzecz Ziem Zachodnich. Ekonomicznie i politycznie, w jakiejś mierze, obecne państwo polskie wygrało, natomiast kultura polska niewątpliwie straciła. Czy naród polski zyskał? To jest pytanie ciągle otwarte...

Innego zdania jest prof. dr hab. Mirosław Golon:

• Zmiana granic była gigantyczną stratą dla wszystkich, bo nie odbyła się w formie cywilizowanego aktu głosowania czy plebiscytu pozwalającego poszczególnym mniejszościom narodowym wybrać, gdzie chcą pozostać… Zrealizowała się w wyniku wojny. Ta wojna była tak okrutna, tak kosztowna, że jeśli musiała się dokonać, aby dokonała się zmiana granic, to nie ma tu zysku. Aby nie było wątpliwości: jako historyk i jako obywatel w pełni akceptuję powojenne granice Polski, akceptuję państwo. Akceptują też je elity polityczne. Zresztą od momentu, kiedy przywróciliśmy demokrację, czyli od 1990 roku nie ma na scenie politycznej Polski nikogo, kto korzystając z przywrócenia swobody wypowiedzi, domagałby się zmiany granic…

Stanisław Antoni Salmonowicz urodził się w 1931 r. w Brześciu nad Bugiem. Po ukończeniu studiów prawniczych na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1954 r. podjął pracę w Sądzie Wojskowym Krakowa, gdzie odbywał aplikację sędziowską. W latach 1955–1956 pracował jako sędzia. W 1959 r. uzyskał stopień doktora nauk prawnych na Uniwersytecie Warszawskim, a 7 lat później stopień doktora habilitowanego nauk prawnych. Od 1966 r. pracował na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie kierował Katedrą Państwa i Prawa Polskiego. W 1970 r. został odwołany ze stanowiska dziekana i aresztowany za działalność opozycyjną. Przez cztery miesiące przebywał w areszcie śledczym, po czym został zwolniony z uczelni. W 1972 r. zatrudnił się w Instytucie Historii PAN (gdzie pracował do 2003 r.), a w roku 1981 wrócił na UMK, aby objąć stanowisko kierownika Zakładu Dawnego Prawa Niemieckiego, a następnie Katedry Historii Prawa Niemieckiego. W 1989 r. uzyskał tytuł profesora zwyczajnego nauk prawnych. Fot. A. Willma

 

 

Dlaczego zysk?

Rozmowa z prof. dr. hab. Stanisławem Salmonowiczem

 

– Zna Pan Polesie i Wileńszczyznę. Pański ojciec przed II wojną światową był starostą jednego z pogranicznych powiatów Polski – w Kamieniu Koszyckim. Jak zapamiętał Pan Kresy?

Stanisław Salmonowicz: Generalnie Polesie stanowiło najuboższą część Polski dwudziestolecia międzywojennego. Jeśli chodzi o Wileńszczyznę – ludność polska, częściowo białoruska i w małym procencie litewska oraz żydowska znajdowały się w nieco lepszej sytuacji. Stosunkowo najlepiej prezentowały się niektóre fragmenty Wołynia, gdzie Polacy, Ukraińcy i spora mniejszość czeska organizowali rolnictwo na wyższym poziomie niż mieszkańcy Polesia czy Wileńszczyzny. Natomiast z trzech województw południowo-wschodnich: lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego, jedynie lwowskie było w miarę zamożne ze względu na to, że Lwów pełnił fumkcję ponadregionalnej stolicy oraz że II RP posiadała tam swoje zagłębie naftowe i przemysł oparty na przetwórstwie minerałów. Ale im bardziej na wschód i południe, tym biednej. Zaczynały się tereny albo rolnicze (tarnopolskie i częściowo stanisławowskie), albo tzw. huculszczyzny, gdzie jedynym źródłem zarobku była prymitywna gospodarka leśna i hodowla owiec.

Do tego dodajmy kiepskie warunki bytowe w małych miasteczkach (60–75% mieszkańców stanowiła w nich bardzo uboga ludność żydowska) i niski poziom sanitarny mieszkań (brak klozetów i łazienek), a obraz będzie jeszcze mniej zachęcający.

Tu dygresja. Ośmieszany Sławoj Składkowski, z zawodu wojskowy lekarz, dlatego właśnie rzucił hasło budowania szamb i ubikacji. Oczywiście, w bogatych dworkach szlacheckich i w kamienicach w dużych miastach, np. w Wilnie, takich problemów nie było.

 – Sławojki zadomowiły się na Kresach?

Stanisław Salmonowicz: Z dużymi oporami. Najlepiej klęskę rozporządzenia Prezydenta RP z 1928 r. o prawie budowlanym i zabudowaniu osiedli oddaje następująca anegdota. Przybywa premier Składkowski z tzw. niezapowiedzianą wizytą do małego miasteczka na Polesiu, zajeżdża pod posterunek policji. Mundurowi się prężą, składają meldunki, a premier pyta: „A jak tam u was warunki sanitarne?”. W odpowiedzi słyszy: „Dobrze, panie premierze”. Zatem rozkazuje: „Prowadzić!”. Na zapleczu posterunku policji, w ogródku, na końcu dróżki stoi domek bielony wapnem. Premier podchodzi bliżej, patrzy… Wejścia do domku strzeże duża kłódka. „A co ta kłódka robi?” – pyta i słyszy w odpowiedzi: „Melduję posłusznie – żeby nie napaskudzili!”.

Obrazu wiejskiego i małomiasteczkowego zaniedbania dopełniała kiepska infrastruktura transportowa. Kiepska z wielu powodów, choć decydująca wydaje się w tej kwestii opinia polskiego sztabu generalnego, wedle której bagna Polesia i lasy stanowiły naturalną ochronę granic Polski. Dlatego m.in. wielokrotne pomysły melioracji na szeroką skalę na Polesiu były przez władze wojskowe torpedowane. Choć późniejsze doświadczenia dowodzą, że lepiej nic nie robić aniżeli robić coś źle. Białoruś radziecka przeprowadziła z dużym impetem prace melioracyjne na Polesiu, czego rezultatem jest… pustynny jego krajobraz, bo już tak jest, że źle prowadzone prace melioracyjne zawsze skutkują małą Saharą…

 – Było źle cywilizacyjnie, ale bogato artystycznie i intelektualnie. Tymczasem w wyniku układu jałtańskiego utraciliśmy znaczące ośrodki uniwersyteckie pełne zabytków architektury, dzieł sztuki, instytucji kulturalnych…

Stanisław Salmonowicz: Dotkliwa dla Polski po II wojnie światowej okazała się przede wszystkim utrata Lwowa, miasta polskich pamiątek, bibliotek, muzeów… Podobnie utrata Wilna, które wprawdzie zawsze było stolicą Litwy historycznej, ale w biegu wydarzeń, przynajmniej od końca XVII w. było miastem kultury polskiej i takim pozostało aż do II wojny światowej. Oczywiście, można powiedzieć, że jest to wspólny dorobek polsko- litewski, ale również można żałować, że nacjonalizm litewski utrudnia dziś nazywanie po imieniu wielu rzeczy oczywistych mimo uznania przez Polskę wszystkich zmian terytorialnych na rzecz Litwy… Niektórzy mało przychylni Polsce historycy francuscy nawołują, abyśmy przestali tworzyć mitologię Kresów. Oni po prostu nie doceniają tego, co zrobiła kultura polska na tych terytoriach, przy czym „kultura polska” równała się tu „kulturze zachodniej”. Ja twierdzę tak: wszędzie tam, gdzie są resztki kościołów jezuickich na wschodzie Europy – w okolicach Kijowa, Mińska, Smoleńska – tam istnieje dowód, że mieliśmy wpływ na kształtowanie się tamtejszych ówczesnych elit intelektualnych i artystycznych. W Pińsku np. do 2. połowy XIX w. istniało kolegium jezuickie, które było głównym ośrodkiem kultury na całe Polesie. Tych kościołów już prawie nie ma. Likwidowała je władza carska, sowiecka, potem zniszczyła I wojna światowa, II wojna… Rzadko coś gdzieś przetrwało, a jeżeli przetrwało, to na terenach, które należały przed 1939 r. do Polski.

Przy okazji… Mało kto wie, że poza dużymi miastami oraz majątkami szlacheckimi rozrzuconymi na Kresach pozytywną rolę w krzewieniu kultury materialnej odgrywał, na pograniczu polsko-sowieckim, Korpus Ochrony Pogranicza, który nie tylko walczył z dywersją sowiecką, ale organizował i wspomagał życie społeczne Polesia i Wileńszczyzny. Podobnie misję kulturalną i gospodarczą wypełniała – dziś już zupełnie zapomniana – poleska Polska Flota Wojenna.

– Cóż to za formacja?

Stanisław Salmonowicz: Polska przed II wojną światową dysponowała dwiema flotami wojennymi: bałtycką i rzeczną z głównym portem w Pińsku. To miasto słynęło z handlu drewnem i produktami lasu (spoczywającym głównie w rękach żydowskich) oraz z siedziby Komendy Brygady KOP-u i komendy Polskiej Floty Wojennej na wodach Prypeci. Już w czasie kampanii 1920 r. kilka małych stateczków polskich odegrało pewną rolę w walkach na Polesiu. Po zakończeniu walk zbudowano flotę wojenną, która miała siedzibę w Pińsku. Składała się głównie z tzw. monitorów. Tu wyjaśnienie: monitor to mały statek rzeczny, który ma na wyposażeniu kilka dział i niewielką liczbę karabinów maszynowych. Wbrew pozorom flota na Polesiu była w pełni zmobilizowana w momencie wybuchu II wojny, ale uderzenie Rosjan 17 września 1939 r. pozbawiło ją możliwości manewru. Flota rzeczna może bowiem działać w miarę skutecznie, jeśli ma wsparcie piechoty, której zadaniem jest ochrona brzegów rzek.

Powiem krótko – nie jestem specjalistą od historii floty wojennej, ale wiem, że niestety pińska formacja nie odegrała większej roli w działaniach wojennych. Po mało efektywnej obronie w Pińsku i okolicy dowództwo floty zatopiło statki, a batalion marynarzy przyłączył się do armii Kleeberga i walczył aż do początków października 1939 r.

 – W 1945 r. razem z matką i bratem (ojciec już wtedy nie żył) znalazł się Pan na tzw. Ziemiach Odzyskanych. Co tam zastali Polacy przesiedlani ze Wschodu?

Stanisław Salmonowicz: Moje losy tak się ułożyły, że w latach 1945–1948 mieszkałem w Zielonej Górze. To było szczęśliwe miasto. Nie dość, że wyszło cało z wojny, to jeszcze Rosjanie nie zdołali zbyt wielu rzeczy w nim zdemontować (bo trzeba pamiętać, że Armia Czerwona ziemie, które potem przypadły Polsce, traktowała w latach 1945–1947 jak łup wojenny i wywoziła, co się dało, na Wschód). Pamiętam, zakwaterowano nas w dwupokojowym mieszkaniu. Takie samodzielne lokum o podobnym standardzie uzyskałem dopiero w Toruniu w latach siedemdziesiątych.

Dziś, jako historyk, mogę odpowiedzialnie stwierdzić, że przejmowaliśmy Ziemie Zachodnie zdewastowane wojną, z przemysłem częściowo zrujnowanym, z rolnictwem, które trzeba było odbudować, ale z pełną infrastrukturą. Ocalało bowiem to, czego nie można było wywieźć ani zniszczyć: drogi, kanalizacja, tory kolejowe, sieć wodociągowa, szlaki wodne. Faktem jest, że rolnik polski z Kresów obejmował gospodarstwa o znacznie wyższym aniżeli na Wschodzie standardzie technicznym, połączone siecią bitych dróg, że inteligencja i robotnicy polscy przesiedlani na Zachód wprowadzali się do zelektryfikowanych, skanalizowanych miast wyposażonych w ogrzewanie gazowe i sieć tramwajową. Z tego punktu widzenia przeskok cywilizacyjny był ogromny, niekiedy trudny do ogarnięcia dla nieprzywykłego do podobnych udogodnień osadnika Polesia czy Wileńszczyzny. Reasumując – ekonomicznie i materialnie obecne państwo polskie wygrało na tych granicznych zmianach, ale czy zyskał naród polski, zwłaszcza kultura – wątpię. Moim zdaniem kultura polska straciła. 

– Czy Polska na postanowieniach jałtańskich zyskała politycznie?

Stanisław Salmonowicz: Tak. Stała się państwem jednolitym narodowościowo, pozostawiając wszakże nie z własnej woli duże ilości polskich mniejszości na Ukrainie, Białorusi, na Wileńszczyźnie. W naszych granicach przetrwała niewielka liczba ludności białoruskiej w Białostockim, Litwinów w okolicach Suwałk, Łemków od Krynicy po Przemyśl… Są Tatarzy, Karaimowie, Żydzi (oczywiście nie mówimy tu o obywatelach, którym polska prawica przypisuje narodowość żydowską). Prawdziwych Niemców mamy również niezbyt wielu, choć – co ciekawe – mimo kilku fal emigracji ich liczba nie maleje. W Toruniu np., gdzie – wedle mojej orientacji Niemcy niemal wszyscy uciekli bądź wyjechali jeszcze w 1945 r. – do dziś działa stowarzyszenie obywateli pochodzenia niemieckiego.

A wracając do pytania… Niewątpliwie po stronie zysku politycznego trzeba zapisać również uproszczenie naszych granic, oparcie wschodniej i zachodniej granicy o rzeki: Bug i Odrę. Jedna wszakże rzecz w ramach powojennego ładu nie przysporzyła nam korzyści: mianowicie to, że tow. Józef Stalin wywalczył dla siebie część dawnych Prus Wschodnich, które dziś stanowią tzw. obwód kaliningradzki. Jest to prowincja, której istnienie jest dla nas równie niekorzystne, jak istnienie dawnych Prus Wschodnich.

 – Jeśli zatem w ogólnym pojałtańskim bilansie przeważa zysk, a nie strata, to skąd w Polakach tyle goryczy?

Stanisław Salmonowicz: Ze względu na brutalną formę repatriacji. I dlatego, że Kresy kazano wykreślić z ludzkiej pamięci. Nie wolno było jeździć w rodzinne strony, nie wolno było korespondować z krewnymi, którzy pozostali na Wschodzie. W wielu rodzinach osobisty kontakt był możliwy dopiero po roku 1990. Tak więc nie tylko Niemcy, ale również Polacy przeżyli męki wysiedlenia. I nie tylko Niemcy i Żydzi w Polsce, ale również Polacy na Wschodzie szukają śladów własnych grobów i cmentarzy. Nie zawsze je znajdują. Mój brat 10 lat temu pojechał pod Stanisławów do miejscowości Worochta, gdzie zmarł i został pochowany nasz ojciec. Nie znalazł cmentarza. Nie ma po nim nawet śladu.

Dziękuję za rozmowę.

 

Mirosław Golon, ur. w 1964 r. w Olsztynie, absolwent Instytutu Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu. W 1995 r. odbył staż naukowy w Instytucie Historycznym UW pod kierunkiem prof. Mariana Wojciechowskiego, a cztery lata później uzyskał stopień naukowy doktora. Jego dorobek naukowy obejmuje ok. 90 pozycji, w tym 3 własne książki. Swoje badania koncentruje na kwestiach stosunków polsko-radzieckich w latach 1944–1956 oraz historii miast Pomorza Nadwiślańskiego po 1945 r., a częściowo także na zagadnieniach propagandy komunistycznej w Polsce oraz mniejszości narodowych na Pomorzu po roku 1945. Jest członkiem m.in. Polskiego Towarzystwa Historycznego, Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej, Towarzystwa Naukowego w Toruniu oraz Miejskiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Toruniu. Obecnie pełni funkcję dyrektora Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku. Fot. A. Willma

 

Dlaczego strata?

Rozmowa z prof. dr. hab. Mirosławem Golonem

 

– Urodził się Pan w Olsztynie, 19 lat po wojnie, na ziemi odzyskanej przez Polskę…

Mirosław Golon: Moja rodzina pochodzi z północnego Mazowsza. Pamiętam święta zmarłych w latach siedemdziesiątych. Olsztyn pustoszał. Prawie 100-tysięczne miasto wyjeżdżało na groby bliskich w inne rejony Polski. Ja również jechałem pod Ostrołękę na groby dziadków i kuzynów. Minęło dwadzieścia parę lat. Na olsztyńskich cmentarzach pojawiły się groby członków mojej rodziny i moich przyjaciół. Już nie jadę na Mazowsze – jeżdżę do Olsztyna.

 – To dowodzi, jak długo trwa proces zakorzeniania się. Trudno się zatem dziwić, że poczucie tymczasowości i wyobcowania przez tyle lat towarzyszyło repatriantom ze Wschodu.

Mirosław Golon: Tak naprawdę nie mieliśmy uregulowania prawnego granic z państwem niemieckim do 1990 r. (normalizacja stosunków z grudnia 1970 r. dotyczyła RFN). Dopiero po zjednoczeniu Niemiec w 1991 r. zawarliśmy definitywny, ostateczny układ, w którym Niemcy w pełni zaakceptowali naszą obecność na wschód od Odry i Nysy. Ten brak stabilizacji procentował nieufnością obywateli. Każdy, kto miał kontakty z osadnikami, pamięta komentarze: „tu nie opłaca się inwestować”. Budowa czegoś trwałego materialnie w opinii starszego pokolenia nie miała sensu. Dziadek, ojciec mówili: „nie warto”. Wrócą Niemcy i będą się mścić. Dopiero wnuk urodzony na tej ziemi powiedział: „warto”. Rosjanie próbowali nam wyliczać, ile to miliardów dolarów zarobiliśmy na zmianie granic. Prawdopodobnie nie mylili się, biorąc pod uwagę potencjał Kresów i Ziem Zachodnich z 1939 r. Ale trzeba pamiętać: na swoim człowiek pracuje chętniej, efektywniej, z większym zaangażowaniem i poświęceniem, na cudzym pracuje gorzej. Kto wie, jak wyglądałyby dziś Kresy Wschodnie, gdyby nie decyzje jałtańskie…

Rozumiem starsze pokolenie, bo starsze pokolenie ma własne spojrzenie na biedę, skromność infrastruktury i znając z własnej obserwacji ziemie wschodnie, wiedząc, jakie tam było zubożenie, przenoszą pamięć i stereotypy nie zawsze poprawne, m.in. stereotyp, że ten znany im z autopsji niski poziom życia utrwalił się na Wschodzie. To nieprawda, bo dzisiejsza Białoruś czy Ukraina w stosunku do 1945 r. wyglądają zupełnie inaczej. Nie mówiąc już o Wileńszczyźnie. Przy okazji dygresja… Gdybyśmy wzięli wskaźniki ekonomiczne na przykład z lat sześćdziesiątych i porównali obszary wschodnie z tzw. Ziemiami Odzyskanymi, to okazałoby się, że i tu, i tam poziom życia nie był wcale tak drastycznie różny.

 – W propagandzie minionego półwiecza pojawiało się słowo „pozostawiliśmy” ziemie na Wschodzie…

Mirosław Golon: Utraciliśmy – to jest właściwe słowo. Z Kresów nie zrezygnowaliśmy przecież dobrowolnie. Polska strona nie wyrażała zgody na zmianę granic w jakiejkolwiek formie: czy to decyzji władz parlamentarnych, czy władz wykonawczych. Był to po prostu radziecki dyktat. Dlatego twierdzę, że zmiana granic okazała się gigantyczną stratą dla wszystkich, ponieważ była jednym ze złych dzieci wojny – okrutnej, kosztownej, wymagającej tak ciężkich ofiar, że trudno tu mówić o zysku. Tu konieczne zastrzeżenie – jako historyk i jako obywatel nie oczekuję korekty granic. W pełni je akceptuję, tak jak akceptuję nasze państwo.

 – Ile jest prawdy, a ile mitu w legendzie polskiego Zachodu?

Mirosław Golon: Nowe ziemie dostaliśmy w stanie dużej dewastacji, która wynikała w części – to prawda – z przebiegu działań wojennych, ale w części z faktu, że na Ziemiach Zachodnich jeszcze w 1945 r. „zadomowiły się” formacje radzieckie. Stworzono grupę północną wojsk, która miała być tylko zapleczem dla żołnierzy stacjonujących w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec, a w istocie okazała się formacją okupacyjną. Rosjanie wykorzystywali argument, że przedsiębiorstwa na tym terenie produkowały dla celów wojennych, zatem można je potraktować jak łup wojenny. Ponadto państwo radzieckie szermując argumentem, że Polska dostaje bogate w infrastrukturę ziemie poniemieckie, dokonało częściowej rekwizycji. Rabunek objął nie tylko fabryki, ale także sklepy, wyposażenie mieszkań itd. Jak duża była skala owej rekwizycji, nietrudno sobie wyobrazić, jeśli przyjmiemy do wiadomości, że w 1945 r. na Ziemiach Zachodnich stacjonowało i przemieszczało się około miliona czerwonoarmistów, a w 1946 r. stacjonowało ich jeszcze 300 tysięcy – 300 tysięcy wojska, które się kwateruje i żywi za darmo! Polska na nowych ziemiach składała potężny haracz Związkowi Radzieckiemu. Dopiero w okolicach 1948 r. przejęliśmy od Rosjan mienie i ziemię. Wtedy rzeczywiście Armia Radziecka ograniczyła swoją obecność do baz. W Toruniu np. w 1950 r. czerwonoarmiści zlikwidowali swoją bazę w Przysieku i zostawili sobie tylko klasyczną bazę wojskową przy ul. Polnej.

 – Czy skala tych strat jest mierzalna?

Mirosław Golon: Oczywiście, choć to wymagałoby badań w poszczególnych sektorach. Najbardziej „mierzalne” są dostawy węgla. Można by porównać, ile płacili nam za węgiel Rosjanie, a ile np. Szwedzi. Rosjanie nie pokrywali nawet kosztów wydobycia. To już jest strata sięgająca kilku miliardów dolarów. A demontaże urządzeń fabrycznych, pozbawienie zapasów surowca, wywóz wyprodukowanych dóbr, w rolnictwie wywóz znacznej części inwentarza żywego, maszyn rolniczych i urządzeń wyposażenia technicznego gospodarstw rolnych? Gdy Polska około lat 1946–1947 stała się wreszcie rzeczywistym gospodarzem na tych terenach, były one tak wyeksploatowane, że trudno mówić o wielkim zysku. Polacy po wojnie musieli włożyć wiele trudu w odgruzowanie miast, zagospodarowanie terenów rolnych, organizację życia ekonomicznego… Gdyby „gdybać”, to sądzę, że byłoby lepiej, aby wojny nie było i zmian terytorialnych też. Jeśli zmiana terytorialna odbywa się za cenę konfliktu zbrojnego, to rozważanie w kategorii zysków i strat doprowadzi nas do przerażającej konstatacji: dobrze, że tak się stało. Zauważmy, że jeśli na pytanie: Kresy i Ziemie Zachodnie: strata czy zysk? odpowiem krótko: tak, zysk, bo niewątpliwie Wrocław był bogatszy od Lwowa, Gdańsk od Wilna, to nie mówię całej prawdy. Bo ten zysk powstał w następstwie wojny. To nas osłabiło również jako naród. Do lat sześćdziesiątych–siedemdziesiątych XX w. Ziemie Zachodnie i Północne były obszarami „niedoludnionymi” w stosunku do stanu sprzed 1945 r. Podam przykład Elbląga – to miasto ok. 80-tysięczne, które w czasie wojny liczyło prawie 100 tys. mieszkańców, odzyskało swój potencjał sprzed wojny dopiero w połowie lat sześćdziesiątych. Dopiero po 20 latach od zakończenia wojny Polacy odbudowali sieć zaludnienia na tych terenach, aby móc w pełni wykorzystać infrastrukturę – drogi, ciągi komunikacyjne, sieci energetyczne, gazowe itd.

 – Reasumując…

Mirosław Golon: Układ jałtański trzymał się na armii radzieckiej i na potędze ZSRR. W momencie, gdy potęga ZSRR zaczęła się kruszyć (co ewidentnie nastąpiło w latach osiemdziesiątych), Związek Radziecki zaczął się reformować, zmieniać koncepcje działań politycznych, ład jałtański uległ likwidacji. Na szczęście odbyło się to w sposób bezkrwawy.

Mamy to szczęście, że dziś Niemcy nie negują naszych granic, podobnie nasi sąsiedzi na wschodzie. Mamy stan idealny, jakiego w XX w. nie mieliśmy. Pamiętajmy, że ponad połowa Polaków urodziła się już na nowych ziemiach, oni nie mają w razie czego dokąd pójść, nie mają domu za Bugiem… A przecież gdybyśmy tę rozmowę prowadzili w latach pięćdziesiątych, to na 100 ludzi zapytanych na ulicy: czy chcą na Ziemiach Zachodnich zostać, większość odpowiedziałaby – nie, wracamy i już.

– Dziękuję za rozmowę.

 

Niemcy negują nasze granice - link

https://www.wolniisolidarni.czest.pl/2019/12/30/kresy-czy-ziemie-utracone/?doing_wp_cron=1621321530.2792770862579345703125

https://ioh.pl/artykuly/pokaz/ziemie-zachodnie-za-kresy--zysk-czy-strata,1132/

https://pl.wikipedia.org/wiki/Kresy_Wschodnie

Rosyjskie MSZ, a powrót Kresów Wschodnich do Polski

Z gazeta.pl:

"ZSRR nie okupował Polski w 1939 r. To nadużycie"

Ambasada Rosji w RPA sprzeciwiła się nazywaniu "agresją" wkroczenia na polskie tereny i opublikowała tweet, z którego wynika, że to Polska była agresorem: miała "okupować Białoruś i Ukrainę od 1920".

W podobnym tonie [nieprawda! - MS] wypowiedział się Siergiej Iwanow, były szef administracji prezydenta Rosji, a obecnie szef rady opiekuńczej Rosyjskiego Towarzystwa Wojskowo-Historycznego. Stwierdził, że w momencie, gdy wojska Armii Czerwonej wkraczały na Kresy Wschodnie, Polska nie istniała jako państwo, bo sama była już pod okupacją nazistów.

"Bardzo dużo się teraz mówi, że okupowaliśmy Polskę, podzieliliśmy ją, i tak dalej. To nie okupacja, dlatego, że ludność zarówno krajów bałtyckich, jak i Polski stawała się obywatelami Związku Radzieckiego ze wszystkimi będącymi tego konsekwencją prawami i obowiązkami. Wielu obywateli tych terytoriów zaczęło wchodzić do elity radzieckiej, politycznej i twórczej. Czy bywa taka okupacja?" - napisał w stanowisku przekazanym agencji RIA Novosti, którą cytuje RMF24.pl.

Agencja dodała w komentarzu, że Armia Czerwona miała na celu wręcz "ochronę życia i majątku Ukraińców i Białorusinów mieszkających we wschodnich obwodach państwa polskiego, które się rozpadło".

Podoba mi się wypowiedź Pana Iwanowa, który zaprzecza twierdzeniom ambasady Rosji w RPA, że jakoby Polska okupowała Białoruś i Ukrainę (od roku 1920).

Jak analogicznie czytamy powyżej, twierdzi on, że jeśli w tamtym czasie obywatele na terenach współczesnej Ukrainy i Białorusi wchodzili do polskiej elity politycznej i twórczej – to znaczy, że ci ludzie nie byli pod okupacją.

W II RP działało 9 legalnych ukraińskich partii politycznych.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ukrai%C5%84skie_partie_polityczne_w_II_RP

oraz kilka białoruskich

https://pl.wikipedia.org/wiki/Kategoria:Bia%C5%82oruskie_partie_i_ugrupowania_polityczne_II_Rzeczypospolitej

Więc wg Pana Iwanowa - Polska nie okupowała Białorusinów ani Ukraińców.

31.08. 2009 Warszawa (PAP/Media) - Pakt Ribbentrop-Mołotow z sierpnia 1939 r. można potępić "z pełnym uzasadnieniem", ale ZSRR zdecydował się na jego zawarcie, bo pozostał "sam na sam" z Niemcami, ewentualni sojusznicy już wcześniej podpisali podobne porozumienie z III Rzeszą - przekonuje premier Rosji Władimir Putin w artykule opublikowanym w "Gazecie Wyborczej", w przeddzień 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej.

Tymczasem minister Ławrow...

Minister spraw zagranicznych Siergiej Ławrow skomentował słowa szefa Pentagonu Marka Espera o Rosji. Wczoraj Esper oświadczył, że „byłoby piękne, gdyby Rosja mogła zachowywać się jak bardziej normalny kraj, podzielający zachodnie wartości razem z USA, Francją i innymi sojusznikami NATO”.

Wezwał nas do postępowania jak normalny kraj, a nie jak Stany Zjednoczone. W przeciwnym razie musielibyśmy bombardować tenże Irak, Libię – dopuszczać się jaskrawych naruszeń prawa międzynarodowego

- zareagował Ławrow na konferencji prasowej po rozmowach szefów MSZ i resortów obrony Rosji i Francji w formacie „2+2”.

Ławrow dodał, że chcąc spełniać życzenia Waszyngtonu, Moskwa musiałaby przeznaczyć „miliony na ingerencję w sprawy innych państw, tak jak zrobił to Kongres”.

Bardzo cieszy mnie ta wypowiedź, chciałbym się dowiedzieć od Pana Ławrowa, na podstawie jakiego prawa międzynarodowego ZSRR odebrała Polsce tereny na wschód od rzeki Bug - bo wszędzie można się tylko doczytać, że „tak to zostało ustalone”.

Stało się to bez udziału i zgody przedstawicieli Państwa Polskiego, z jaskrawym naruszeniem prawa międzynarodowego - zasad Karty Atlantyckiej podpisanej przez ZSRR w 1941 roku - narzucono Polsce krzywdzące warunki w sytuacji, gdy na terenie Polski stacjonowały wojska radzieckie.

Poniemieckie ziemie przyznane Polsce traktuję jako rekompensatę za napaść niemiecką w 1939 roku, ale może słowo „rekompensata” użyte w ich kontekście dotyczy utraty Kresów Wschodnich?

>>Od początku II wojny światowej wskazywano na konieczność zmiany granic i wytyczenia granicy lepszej do obrony, tj. krótszej. Pierwszym ugrupowaniem, które podniosło postulat objęcia ziem po Odrę i Nysę Łużycką była założona w październiku 1939 r. konspiracyjna Ojczyzna. Pierwsze oficjalne roszczenia terytorialne władze polskie zgłosiły w listopadzie 1940 r., a obejmowały one niemiecki Górny Śląsk, Gdańsk oraz Prusy Wschodnie. Postulat ten potwierdziła uchwała rządu z grudnia 1942 r. Również Delegatura Rządu na Kraj wskazywała w tym czasie również na konieczność przyłączenia Pomorza po Kołobrzeg. W marcu 1944 r. Rada Jedności Narodowej postulowała włączenie do Polski Prus Wschodnich, Pomorza po ujście Odry i niemieckiej części Górnego Śląska[4].

Pierwszym przywódcą, który zaproponował przesunięcie granicy polsko-niemieckiej na zachód był Józef Stalin, a propozycja taka padła w grudniu 1941 r.

Polski rząd słusznie obawiał się jednak, że zmiany terytorialne na zachodzie mają mieć charakter rekompensaty za stratę Kresów Wschodnich, dlatego propozycję przyjęto wstrzemięźliwie i zadeklarowano tylko konieczność włączenia do Polski Prus Wschodnich i Gdańska. Faktycznie kilka dni później taką propozycję przywódcy ZSRR złożyli Wielkiej Brytanii.

<<

Jeśli tak, to znaczy, że mocarstwa podejmując decyzję o zaborze przez ZSRR terenów wschodnich Polski traktowały tą decyzję jednoznacznie – jako strata dla Polski, a nie jako dziejową sprawiedliwość w związku z – jak to twierdzi dziś ambasada Rosji w RPA – domniemaną okupacją tych terenów przez Polskę w czasie międzywojnia.

Gdyby to była „dziejowa sprawiedliwość” to ziem zachodnich nie nazywano by rekompensatą za utratę Kresów.

Ziemie Odzyskane należą się Polsce jako rekompensata za napaść Niemiec – to także forma kary dla niemców – która też - przypomnijmy – miała zlikwidować pruskie militarne tendencje w niemczech – jak widać po Werwolfie i kradzieży Kosowa przez NATO – bezowocnie.

Zaś przejęcie przez ZSRR polskich Kresów Wschodnich – to był zabór naszej własności - „ingerencja w sprawy innego państwa” i „jaskrawe naruszenie prawa międzynarodowego” - jak to się wyraził minister Ławrow.

W związku z powyższym oczekuję od rosyjskiego MSZ nowego i wyraźnego stanowiska w tej sprawie – ZSRR niezgodnie z prawem międzynarodowym bezprawnie zajęły polskie tereny, zaś Rosja jako prawny następca ZSRR stwierdza, że chcąc być w porządku wobec prawa, nadal posiadać moralne prawo do pouczania innych jak należy postępować lecz przede wszystkim - by SZANOWAĆ PRAWO I STOSOWAĆ SIĘ DO NIEGO - powinna optować za zwrotem tych ziem Polsce i zaprosić do stołu zainteresowane kraje – w tym USA i Wlk. Brytanię i jeszcze raz omówić sytuację powojenną – dokonać bilansu ostatnich 74 powojennych lat.

Polska powinna odzyskać swoją własność tj. utracone Kresy Wschodnie.

W związku z tym, że obecnie terenami tymi administrują Ukraina i Białoruś, być może winniśmy tak naprawdę porozmawiać o stworzeniu federacji opartej o wspólnotę języka i historii: Polski, Białorusi, Ukrainy – oraz Słowacji i Mołdawii. W kolejnych krokach rozszerzoną o inne kraje słowiańskie.

Bez wątpienia ZSRR ocaliła Polaków przed fizyczną zagładą ze strony Niemiec.

Nie wolno o tym zapominać, nie zaproszenie Prezydenta Rosji na obchody 80 rocznicy napaści Niemiec na Polskę jest niedopuszczalne i jest przejawem niemieckiej polityki w Polsce.

Niemiecka agentura w polskojęzycznych mediach nieustannie wmawia Polakom, że wszystko co złe to Rosja, ponieważ w ten sposób podsuwają Polakom gotową definicję wroga - odsuwając podejrzenia od siebie.

To drugi problem do omówienia w gronie jw. - powstanie Werwolfu w Polsce jest zaniedbaniem ze strony trzech mocarstw – głównie ZSRR, które organizowało na terenie Polski służby specjalne.

Demontaż pomników poświęconych żołnierzom radzieckim – jest to niedopuszczalne.

Pomniki są również fizycznym i historycznym dowodem na wydarzenia wojenne. Nie powinniśmy ich demontować, choć na pewno należy ustalić wspólnie ich treść – tak by była akceptowalna, głównie dla Polaków.

Tu szczególnie zwracam uwagę na treść, która unika określania narodowości niemieckiej, stosuje zaś określenia jak hitlerowcy, naziści lub faszyści - co jak pokazuje praktyka służy niemcom do fałszowania historii i wybielania Niemiec od odpowiedzialności za wojnę, przenosząc ją w pierwszej kolejności na nieokreślonych faszystów/nazistów, by w kolejnych krokach przykleić te określenia do Polaków – co już obserwujemy.

Inna sprawa to zabawy grafiką - wkomponowanie w liczbę „80” samolotu i bomb – ZABAWY W LOGO 80 ROCZNICY to niedopuszczalne trywializowanie wydarzeń wojennych, BRAK SZACUNKU DLA OFIARY WSZYSTKICH LUDZI BIORĄCYCH UDZIAŁ W WALCE Z NIEMIECKIM NAJEŹDŹCĄ.....

Czy winniśmy oczekiwać od Rosji odszkodowania za te ponad 70 lat nieobecności Kresów Wschodnich w naszych granicach, a także za zaniedbanie ws. Werwolfu – formalnie tak, jest to do dyskusji.

Najpierw należy się z Werwolfem rozprawić i pomyśleć nad kolejną karą dla Niemiec za utajone obalanie państw – chociażby poprzez przymusową reslawizację terenów byłej NRD i utworzenie tam Kraju Połabskiego pod kontrolą Rady Regencyjnej Federacji Słowiańskiej.

https://maciejsynak.blogspot.com/2013/12/jak-niemcy-stworzyli-ukraine-i-w-jakim.html

http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114884,25202626,ambasada-rosji-w-rpa-zadna-agresja-zwiazku-sowieckiego-na-polske.html

https://pl.sputniknews.com/swiat/2019090911026101-Sputnik-mark-esper-rosja-pentagon/

https://dzieje.pl/aktualnosci/putin-pakt-ribbentrop-molotow-mozna-potepic-ale-wynik-owczesnej-sytuacji

https://pl.wikipedia.org/wiki/Karta_Atlantycka

https://pl.wikipedia.org/wiki/Granica_polsko-niemiecka

Wilno po roku 1920

Nie nasze państwo - nie nasze święto

Trudno jest patrzeć na to jak bardzo daliśmy się poniżyć. Niektórzy Polacy postanowili świętować rocznicę powstania I Republiki Litewskiej – państwa z którym nasi przodkowie na Wileńszczyźnie walczyli i państwa, które prześladowało i zniszczyło Polaków w Kownie i Laudzie.

To, że ugodowcy z "Polskiego" Klubu Dyskusyjnego urządzili piwną imprezę na część I Republiki Litewskiej to nie dziwi. Gromadzi on ludzi, którzy zawsze są gotowi we wszystkim ustąpić Litwinom, zatem nic dziwnego, że w kwestii historii też ustępują. Jednak marsz w Niemenczynie, w naszym arcypolskim Niemenczynie, marsz w którym uczestniczyli przedstawiciele samorządu jest już niesmaczny. A czy zaskakuje? Nie do końca. Wpisuje się w pewien sposób w postawę starostwa, które nie uznało za potrzebne umieścić na pomniku przypominającym o powstaniu miasta, napisu w języku polskim. Wstydzą się polskości? Co na to władze rządzącej rejonem AWPL-ZChR?

To i śmieszne, i bardzo smutne, że powstanie I Republiki Litewskiej świętują prawnukowie tych, którzy z tą Republiką walczyli o wolność narodową Wileńszczyzny. To właśnie z tym panstwem walczyli żołnierze pod dowództwem generała Żeligowskiego, który ostatecznie wyzwolił Wileńszczyznę w październiku 1920 roku. Dziś ich potomkowie świętują powstanie I Republiki Litewskiej, mimo, że Wileńszczyzna nie była jej częścią, a jej mieszkańcy nie chcieli być jej obywatelami. Polacy Wileńszczyzny mieli to szczęście, że obronili się przed państwem Basanavičiusa, Smetony i Voldemarasa. Nasi rodacy z Kowna, Kiejdan czy Wiłkomierza już w 1918 r. dostali się jednak pod władze I Republiki Litewskiej. Jaki były tego skutki?

Polacy pod władzą I Republiki

Niewielu już może pamiętać I Republikę Litewską – jak przyjęło się nazywać tamtejszą państwowość – chociaż w historii 99 lat to bardzo niewiele. Gabinet ministrów zdawał sobie sprawę, iż nie ma środków, aby przeciwstawić się sile Polaków. Gdyby w tym czasie Polacy tylko chcieli, to mogliby gołymi rękami wziąć cały dotychczasowy rząd litewski. Nie byłoby komu stawiać oporu, gdyż posiedzeń gabinetu strzegli zaledwie jeden lub dwaj żołnierze – ochotnicy, którzy dopiero uczyli obchodzić się z bronią. W tych warunkach gabinet ministrów podjął uchwałę o wyjeździe wczesnym rankiem 2 stycznia 1919 r. ostatnim niemieckim pociągiem odchodzącym z Wilna do Kowna – wspominał ówczesny premier Republiki Litewskiej Mykolas Sleževičius czasy burzliwego przełomu lat 1918/1919. Niepodległa Litwa trwała już rok, wciąż jednak była uzależniona od swoich niemieckich protektorów. Jej „niepodległość” była więc iluzoryczna, oparta na obcych bagnetach.

Dwa tygodnie wcześniej Niemcy zgodzili się przeprowadzić w Kownie wybory samorządowe. Przeprowadzony przez Niemców spis powszechny z 1916 faworyzujący Litwinów wykazał, że 34,5% ludności Kowna stanowili Polacy. Nie może więc dziwić, że właśnie Polacy wygrali wspomniane wybory samorządowe z grudnia 1918. Tymczasem, przejmujący z wolna władzę z rąk Niemców Litwini nie czekali i już wtedy zaczęli prześladować Polaków na ziemi kowieńskiej. 

Układ narodowości na terenie współczesnej Litwy w 1921 r.

Jednak Polacy pokazali, że potrafią się organizować w imię solidaryzmu narodowego i stawiać opór. W biało-czerwonych flagach tonęła Wędziagoła, w Boptach z kolei nie uznano władzy litewskiej Taryby, nastąpił wysyp „polskich republik” na Kowieńszczyźnie, ale układy międzynarodowe zdecydowały o ich przynależności do Litwy.

Nie wszyscy jednak pogodzili się z późniejszymi rozstrzygnięciami międzynarodowymi. W znajdującym się w pobliżu dzisiejszego styku granic Polski, Litwy i Białorusi zaścianku Warwiszki zorganizowano powstanie tamtejszych Polaków, których nowa granica ulokowała po stronie Litwy Kowieńskiej. Jednak miejscowi nie zamierzali tego stanu uznawać i długo stawiali zbrojny opór, wydawano nawet własne znaczki i banknoty jako symboliczną demonstrację suwerenności, choć same walki z wojskami litewskimi wcale nie były symboliczne. Warwiszki ostatecznie musiały złożyć broń i poddać się.

Złamanie oporu Warwiszek zbiegło się niemal w czasie z kolejnymi antypolskimi posunięciami Litwy Kowieńskiej. W 1923 roku widoczne oznaki obecności Polaków – napisy i szyldy na sklepach – miały zniknąć. W tym samym roku przeprowadzono też spis ludności, w którym aż trzykrotnie zaniżono liczbę Polaków. Ówczesna organizcja Polaków na Litwie szacował liczebność populacji polskiej na 9,9% ogółu, zaś rząd litewski – na 3,2%.

Policyjne państwo dyskryminacji

Uderzono też w filary polskiego życia narodowego – w szkolnictwo i kościelne nabożeństwa w języku polskim. W roku szkolnym 1922/23 w całej Litwie, po polsku uczyło się tylko 1210 dzieci. W 1937/38 roku już tylko 273 dzieci i to tylko w szkołach podstawowych, bo ostatnie polskie Gimnazjum Litwini zlikwidowali w 1931 roku. 

Polityka władz współgrała z napadami band litewskich szowinistów terroryzujących Polaków, nie oszczędzano nawet procesji kościelnych, zarazem kler litewski – zamiast służyć wiernym bez względu na ich narodowość i język – przyłączał się do nagonki. Prześladowanie Polaków od pierwszych lat istnienia Republiki Litewskiej było dziełem rządu i duchowieństwa litewskiego – pisał Zygmunt Szczęsny-Brzozowski. Znany jest chociażby napad z 26 września 1926 roku kiedy to pobito Polaków uczestników procesji religijnej przy pomocy noży i pałek. Rannych zostało 50 osób. Litewscy szowiniści zniszczyli też wyposażenie Kościoła Świętej Trójcy gdzie odprawiano nabożeństwa w języku polskim. 30 maja 1930 r. doszło do innego wielkiego pogromu Polaków w Kownie kiedy to zniszczono siedziby polskich organizacji społecznych. Od 1932 r. najścia na polskie organizacje wykonywała już litewska policja. Kolejne zamieszki antypolskie w 1937 władze Republiki uznały za uzasadnienie dla zakazania nabożeństw w języku polskim w ostatnim kościele, w którym jeszcze one występowały, czyli właśnie w Kościele Świętej Trójcy. W roku 1938 do masowych pobić Polaków doszło w Kownie, Wiłkomierzu, Olicie, Rosieniach i Poniewieżu.

Cóż jednak pisać o wiernych w kościołach, jeśli bito nawet polskich posłów w litewskim parlamencie - jak stało się to w sierpniu 1921 roku, kiedy pobito trzech polskich posłów Bronisława Lausa, Adolfa Grajewskiego i Józefa Śnielewskiego. Gdy 12 listopada 1925 roku Polak Kazimierz Janczewski został wybrany na przewodniczącego rady miejskiej Kowna, Litwini po prostu go aresztowali i nie wypuszczali, aż nie zrezygnował ze stanowiska. Podobnie było w 1922 roku - gdy w wyborach, jakie odbyły się 10-11 października, Centralny Polski Komitet Wyborczy otrzymał 6 mandatów. Po ogłoszeniu wyników Litwini zmienili metodę przeliczania głosów i polskiemu komitetowi przypadły tylko 2 miejsca w parlamencie. W 1924 roku aktywnego polskiego działacza i publicystę Władysława Wielhorskiego po prostu wyrzucono z państwa.

Zadbano też o to, by Polaków pozbawić materialnej podstawy funkcjonowania. Reforma rolna miała na celu nie tylko upowszechnienie własności ziemi wśród chłopów, ale i uderzenie w polskich ziemian, których opisał Henryk Sienkiewicz w „Potopie”. 2 tysiące polskich rodzin straciło na rzecz litewskich chłopów 80% wartości swoich majątków.

Litewski rząd uderzał też w polską prasę. Cenzura prewencyjna zmuszała Polaków, by z własnych środków opłacali antypolską propagandę, to znaczy publikowali przygotowane przez rząd artykuły we własnych gazetach. Litwinom przeszkadzały nawet polskie przymiotniki i słowo „Kowieński” nakazywali zamieniać na dziwacznie brzmiący „Kaunaski”, co z kolei zmuszało Polaków do zmiany całego tytułu gazety, aby ominąć kuriozalne nakazy władz. 

Presja asymilacyjna, cenzura, popierane przez władze napady ze strony szowinistycznych bojówek, a nawet i policyjny terror – tym właśnie była dla Polaków I Republika Litewska. Dzisiaj niektórzy na Wileńszczyźnie twierdzą, że rocznica jej powstania to też nasze święto, kultywując status ofiary. Zupełnie tak, jakby nie wiedzieli, że dziś bycie Polakami zawdzięczają wyłącznie temu, że Wileńszczyźnie oszczędzono losu Kowna, Wiłkomierza czy Wędziagoły. Z liczby 60-200 tys. Polaków na terytorium I Republiki Litewskiej w 1923 roku, pozostało na nim około 14 tys. w 1959 r.

Syndrom sztokholmski

Tym, którzy znają historię, data 16 lutego kojarzy się z początkiem państwowego ucisku, przemocy i prześladowań wobec Polaków, wynarodowienia. Cóż można napisać o Polakach, którzy zdecydowali się ją świętować, tylko dlatego, że tak każe oficjalny kalendarz. Takie zachowanie nazywa się naukowo „syndromem sztokholmskim” – czyli utożsamieniem się ofiary ze swoim prześladowcą. A może po prostu "myśmy wszystko zapomnieli", jak z goryczą pisał Stanisław Wyspiański.


http://polskamlodziezwilna.blogspot.com/2017/02/nie-nasze-panstwo-nie-nasze-swieto.html