Diduch we Lwowie

 przedruk - tłumaczenie przeglądarki

Diduch (dosł. dziad), okłót – w tradycji wschodniosłowiańskiej i góralskiej pierwszy skoszony podczas żniw snop pszenicy i owsa lub niemłóconego żyta, ustawiany kłosem do góry w kącie izby na Szczodre Gody, a obecnie na Boże Narodzenie. Uważany był za wróżbę urodzaju w następnym roku i traktowany jako swego rodzaju talizman przeciw złym mocom[1]. Trzymano go w domu do Trzech Króli[2], a następnie rytualnie palono. Na Lubelszczyźnie zwany też królem. Na południu Małopolski w Gorcach i okolicy zwany w gwarze Białych Górali łokótem (staropolski okłót/okłot).

Zwyczaj ustawiania snopa w chacie na Święto Godowe wywodzi się jeszcze z czasów przedchrześcijańskich[3] i związany był z kultem przodków. Symbolizował ducha opiekuńczego domu. Został zaadaptowany przez chrześcijaństwo na terenie Ukrainy jako zwyczaj bożonarodzeniowy.

Didukh [1] (zwany także: dziadek, [2] kolęda , kolędnik, [2] snop, [2] król, [2] ) jest ukraińską ozdobą bożonarodzeniową , symbolem oddania najlepszego zboża w uprawach rolnych. Didukh to symbol urodzaju , dobrobytu , bogactwa, nieśmiertelnego przodka, założyciela rodziny, życia duchowego Ukraińców, amulet rodziny. Tradycja diduchy sięga czasów przedchrześcijańskich.

Symbolika i rytuały Ukraińców

Didukh jest dziadka duch albo duch dziadów, czyli wszyscy poprzednicy z rodziny [3] . Ten starożytny rytuał świadczy o wielkim zaszczycie i szacunku, z jakim przodkowie traktowali swój rodowód.

Didukh połączenia jest to, że właściciel i jego najstarszy syn przynieść na Wigilię, pierwszy do domu - z żyta, pszenicy lub owsianego sterty , które stawia właściciel o pokuty , okolit threshed słomy i pęk siana, którego najstarszy syn pod sufitem na podłodze i na stole pod obrus (jeśli w rodzinie nie ma dzieci płci męskiej, to wszystko robi tylko właściciel) [4] .

Diduchas w palecie niestandardowej-folklorystycznego cyklu Bożego Narodzenia i Objawienia święta mogą się różnić w lokalnych kolor, mają własne typologiczne cechy pod wpływem tradycji chrześcijańskiej, zmiany w kalendarzu, rolety lub utraty wewnętrznych form zwyczajów i obrzędów , zmiany tradycyjnego życia [5] .

Didukh sam pierwszy zazhynkovoho lub ostatni odnieść snop [2], [3] . W przeddzień świąt uformowano kilka wiązek z łodyg ceremonialnego snopa, z których każdy był indywidualnie oplatany słomkami lub wiązany kolorowymi nitkami. Następnie takie wiązki plasterków zostały złożone i owinięte taśmami, tworząc bujny snopek. Od dołu zrobiono gałęzie jak nogi, które dziadek mógł stać. Kępki uszu oprawiano na wierzchu kolorowymi wstążkami, papierem lub suszonymi kwiatami polnymi [6] .

Wprowadzono go do domu w Wigilię Bożego Narodzenia . Po przejściu przez dwór uroczyście zanieść do domu snopek neobmolochenyy lub żytni specjalnie zachowany z czasów dozhinki . Ludzie nazywali ten świąteczny snop „dziadkiem”, „dziadkiem”, „kolędą” , „kolędnikiem”. Swoją rytualną rolę pełnił przez całe święta Bożego Narodzenia [6] . W domu przebywał do Nowego Roku lub Objawienia Pańskiego [3] .

W rejonach Pokuckiego, Huculskiego i Bojkowskiego

W Pokut , huculskich i Boykiv regionach, dziadek symbolizuje przodek rodziny - dziadka, a także wszystkich przodków , którzy żyli w czasach starożytnych.

o właśnie podczas pobytu dziadka w domu wszystkie dusze bliskich muszą się zebrać na wspólny obiad [3] . Tak więc tradycja umieszczania zmarłych w Didukh, która wydaje się być z duszami przodków, łyżkami, a następną noc poprosiła o koktajle (zrobione z miodem i smakowym daniem kutia) [3] . Powinno to trwać tak długo, jak długo snop będzie w domu.

Didukh został zmuszony do pokuty [3] .

Rytuały chrześcijańskie 

Tradycja składania Świętego Mikołaja na Wieczerzę Świętą sięga czasów pogańskich .

Istnieją dwie wersje tego, dlaczego 6 stycznia, wraz z pierwszą gwiazdą bożonarodzeniową, ludzie przynieśli do domu „drzewo chlebowe”. Według jednej z nich, gdy zbioru wynosiła ponad w polu , a chłopi zostali czerpania żniwa  , to było prawdziwe święto. Aby uczcić tę radosną okazję, ludzie zanieśli ostatni snop zboża z pola do domu. Albo mówią, że kiedy Jezus Chrystus urodził się w stajni , było bardzo zimno. Józef znalazł dziurę w ścianie i przykrył ją snopem słomy . Od tego czasu w domu zwyczajowo przykrywa się podłogę sianem na Świętą Wieczerzę i stawia dziadka na czele w rogu - symbol komfortu i ciepła.

Didukh został umieszczony na najbardziej honorowym miejscu w domu - pod obrazami .

Snopy w innych uprawach 

Pierwszy lub ostatni snop lub inna część uprawy ma szczególne znaczenie w przypadku większości upraw, nie tylko w Europie, ale także w innych częściach świata.

Według Jamesa George'a Frasera , jak opisano w pracy „Golden Branch” , symbolizuje ducha żniwa (nie przodków), który dzięki zachowaniu snopu i specjalnym rytuałom związanym z jego niszczeniem, przenoszony jest z ostatniego żniwa na następne. Zamiast tego inne wyjaśnienia tych tradycji można uznać za późniejsze warstwy spowodowane zmianami w kulturze i religii ludzi, którzy podążają za tymi tradycjami.

Płonąca diducha

Wiosną w Komoidicy (święto budzenia się wiosny) palono diduchę, zawsze przed świtem, na znak końca zimy [7] . Palenie to także symbolizuje, że dusze zmarłych mają czas na powrót do nieba [8] .

Rozżarzone żar z dupy paliły czubek pęku włosów dla chłopców w wieku od 12 do 13 lat, „aby się niczego w tym życiu nie bali” - uznano to za pierwszą inicjację w młodych mężczyzn . Popiół z diduchy uważa się za pomocny w chorobach ludzi i zwierząt. Jest przechowywany przez rok za ikonami.

Cechy tkactwa i struktury

Są dziadkowie z trzema nogami i pięcioma nogami. Splot z żyta lub pszenicy ; tam, gdzie ich brakowało, mogli używać owsa . Diducha została ozdobiona chabry , kaliny , wstążki, papier lub suszonych kwiatów.

• Ozdoby świąteczne Ukraińców

• Świąteczny pająk

• Pokuta (element domu)

• Symbole Ukraińców

• Baba (snop)

• Kult przodków

https://portal.lviv.ua/news/2021/01/06/u-tsentri-lvova-vstanovyly-rizdvianoho-didukha

https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%96%D0%B4%D1%83%D1%85

Boże Narodzenie a świat Rzymian

przedruk

Niezwykle popularnym i ważnym świętem rzymskim były Saturnalia, które były okresem powszechnej radości, spędzania czasu z rodziną, zabaw, pojednania i równości. Sam poeta Katullus nazwał je „najlepszym z dni”. Saturnalia były dorocznym świętem ku czci boga rolnictwa Saturna, a obchodzone było od 17 do 23 grudnia. Saturnalia trwały pierwotnie tylko do 23 grudnia, jednak stopniowo były wydłużane do 25 grudnia, kiedy to przyjęło się obchodzić Sol Invictus (o którym później).

Wiedzę o tradycjach rzymskich związanych ze świętem Saturnaliów czerpiemy z tekstów filozofa Seneki Młodszego oraz poety Marcjalisa. Obaj wspominają o wzajemnym obdarowywaniu się przez świętujących prezentami, o ich długich zabawach oraz przyozdabianiu domostw girlandami i lampami. Co ciekawe przyozdabiano domy także gałązkami sosny (na znak czci dla boga, który może sprawić, że rośliny żyją nawet zimą), która była na Półwyspie Apenińskim drzewem świętym od czasów wojen punickich. W kulturze Rzymian sosna symbolizowała nieśmiertelność i była rośliną niezwykle szanowaną. Obecnie, powszechnie wiemy, że tradycja ubierania choinek pochodzi z XVI wieku z Niemiec; jednak pewnym jest, że iglaki występowały jako element świąt już w Rzymie.

W czasie święta dozwolony był hazard, pito ogromne ilości wina, a jedzenie podawali właściciele (chociaż podczas jednego bankietu). W czasie świąt zawieszano prowadzenie wszelkiej działalności gospodarczej; wolne było od pracy, obowiązków publicznych. Czas wypełniony był oficjalnymi ceremoniami i domowymi obrzędami ku czci bogów, wystawnymi bankietami, rodzinnymi ucztami, rozdawaniem prezentów.

Warto wspomnieć o ostatnim 23 dniu święta – tzw. Sigillaria. Tego dnia obdarowywano się tzw. sigillaria, czyli tradycyjnymi prezentami: wytworami garncarskimi czy glinianymi figurkami, z których dzieci ustawiały scenki przedstawiające życie przodków. Jak wiemy obecnie praktykuje się stawianie szopek bożonarodzeniowych, co może mieć swoje odniesienie do Rzymu. Popularne były także takie prezenty jak: orzechy, perfumy, piórniki, ciepłe odzienie czy słoiki z drogim garum (sos z fermentowanych ryb). Obecnie jednym z nieodłącznych aspektów święta bożonarodzeniowego jest właśnie obdarowywanie się podarkami. Jak widać w Rzymie także taki zwyczaj występował.

Najważniejszym obrzędem Saturnaliów było to, że podczas święta dokonywała się zamiana ról niewolników i ich panów. (znaczy: Adam obalił Stwórcę i zajął jego miejsce - MS)  Wówczas to panowie usługiwali jeden dzień swoim niewolnikom, podając im dania do stołu lub ułatwiając codzienne czynności. Jak to w praktyce wyglądało nie wiemy, jednak domyślać się możemy, że dla wielu mogło to być upokarzające, a niewolnicy bali się nadto wyzyskiwać swoich panów, by na drugi dzień nie zostać ukaranymi. Wydaje się, że najbardziej prawdopodobnym scenariuszem jest to, że niewolnicy po prostu jedli obiad ze swoim panem przy jednym stole, a jedzenie nie było podawane, a właściciel sam musiał przynieść je do stołu. Nadmienić należy, że zwyczaj ten miał przypominać mityczny złoty wiek, gdy panował Saturn, a wszyscy ludzie byli równi. Co więcej, często dawano służbie trochę pieniędzy i pozwalano grać w kości (był to jedyny czas w roku, w którym niewolnik mógł uprawiać hazard). Obecnie na czas świąt ludzie także są sobie bliżsi, równi i darzą się wzajemnym szacunkiem.

Nieodłącznym elementem Saturnaliów były także spotkania rodzinne lub duże bankiety wydawane przez zaprzyjaźnione rodziny. Niemal każdy urządzał w te dni przyjęcia i zapraszał na nie znajomych (według rzymskiego powiedzenia najlepiej było zaprosić gości „więcej niż Gracji, ale mniej niż Muz”, czyli więcej niż trzech, a mniej niż dziewięciu). W czasie kolacji panowała radosna atmosfera, na której pełno było jedzenia, a wino (jako podstawowy trunek) lało się obficie.

Naturalnie większość antycznych Rzymian uwielbiała radosne grudniowe święta, ale niektórym jak np. Cyceronowi czy Senece nie podobało się dawanie niewolnikom swobody nawet przez tak krótki czas. Uważali, że uroczystości te są niebezpieczne, panujący podczas nich chaos może umożliwić bunt niewolników. Cycero oskarżał Katylinę o uknucie spisku mającego na celu wymordowanie swoich przeciwników właśnie w Saturnalia.

W czasie Saturnaliów świętujący Rzymianie zwykli zwracać się do siebie słowami: Io Saturnalia!, co na nasze warunki można rozumieć jako”Wesołych Świąt!”.

Warto na koniec napomknąć na dzień Sol Invictus (Słońce Niezwyciężone). Kult Sol Invictus był nowym synkretycznym kultem łączącym w sobie elementy mitraizmu, kultu El Gabala, Baala, Astarte i rzymskiego bóstwa solarnego Sol. Rzymianie czcili słońce jako uosobienie wszystkich innych bóstw. Kult Sol Invictus sprawowany był u schyłku cesarstwa, a wprowadzony został przez cesarza Aureliana (panował 270-275 n.e.). Obchodzenie święta Sol Invictus, przypadającego na 25 grudnia, pierwszy raz jest źródłowo poświadczone w 354 roku n.e.1 Co ciekawe Kościół Katolicki pod koniec IV wieku przepisał obchodzenie w tym dniu swojego święta – Bożego Narodzenia. Ponadto wcześni chrześcijanie ukazywali Chrystusa w sposób niezwykle podobny do Heliosa czy Sol Invictus – mianowicie jako postać bez brody, w falującym płaszczu, powożącą rydwan z czterema białymi końmi. Jest też wielce prawdopodobne, że data 25 grudnia miała być dniem konkurencyjnym i przeciwstawnym do obchodzonego w tym samym dniu, pogańskiego święta narodzin Boga-Słońca, a właśnie dawni chrześcijanie, postanowili określać Chrystusa, mianem „Słońca Sprawiedliwości”. Ponadto, co ciekawe, w starych kościołach znaleźć możemy niekiedy inskrypcje „Deus Optimus Maximus” („Bóg Najlepszy Największy”). Rzymianie czcili Jowisza właśnie pod przydomkami Najlepszy i Największy, jako „Iuppiter Optimus Maximus”.

Podsumowując, jasno dostrzec można jak wielki wpływ miała kultura rzymska na nasze obecne zwyczaje. Święta Bożego Narodzenia praktycznie w każdej materii naśladują zwyczaje Saturnaliów. Podkreślić należy, że jest to sytuacja godna pochwały, biorąc pod uwagę fakt, że to święto rzymskie było najbardziej uwielbiane przez Rzymian, a to dlatego, że gromadziło w sobie same pozytywne wartości. (że co??? - MS)

Przypisy

1. Żyjący na przełomie II i III wieku n.e., grecki teolog - Klemens Aleksandryjski - nie wiedział kiedy dokładnie narodził się Jezus. Pojawiły się różne propozycje: 18/19 kwietnia, 29 marca czy 17 listopada.

Źródła wykorzystane

• Jaczynowska Maria, Religie świata rzymskiego, Warszawa 1987
• Krawczuk Aleksander, Rzym, Kościół, cesarze, Warszawa 2000
• Krawczuk Aleksander, Rzym i Jerozolima, Warszawa 1996
• Radziejewski Piotr, Saturnalia i ich związek z Bożym Narodzeniem, "Histurion.pl", 20 grudnia 2006
• Rudny Wojciech, Dlaczego 25 grudnia?, "Racjonalista", 27 czerwca 2004
• Why Christmas is held on 25th December, "Ancient Origins", 24 grudnia 2014
• Zieliński Tadeusz, Religia Rzeczypospolitej Rzymskiej

https://www.imperiumromanum.edu.pl/artykul/boze-narodzenie-a-swiat-rzymian/