Adamkus zamieszany w Holokaust na Litwie?

Przypominam, że w czasie II Wojny Światowej  w służbie armii niemieckiej nigdy nie było kolaboracyjnych formacji zbrojnych złożonych z Polaków.

Patrz: uwagi na końcu wpisu.

2021r.

Nowe dowody z materiałów sprawy karnej w sprawie ludobójstwa ludności Białorusi w czasie wojny

Dowody zbrodni wojennych

Ponad 140 dużych akcji karnych przeprowadzono na Białorusi w latach 1941-1945 przez faszystowskich najeźdźców i ich wspólników. Kilka tysięcy wsi zostało zniszczonych, prawie wszystkie z ludnością cywilną. Około 400 tysięcy osób zostało wywiezionych z kraju na roboty przymusowe, z których dziesiątki tysięcy zmarło, nie mogąc wytrzymać ciężkich warunków. Utworzono ponad 400 miejsc przetrzymywania ludności cywilnej, w których zginęło ponad 1,4 mln osób.

Pod koniec maja Prokuratura Generalna poinformowała Międzynarodowe Stowarzyszenie Badaczy Ludobójstwa (IAGS) o wszczęciu i prowadzeniu postępowania karnego w sprawie ludobójstwa ludności białoruskiej podczas Wielkiej Wojny Ojczyźnianej i okresu powojennego. Zgodnie z wynikami śledztwa specjaliści z wydziału planują przekazać materiały dotyczące takich faktów do IAGS. Wszystko jest zgodne z zasadami, w tym z wymaganiami dotyczącymi wykonania dokumentów, ich zawartością.

W sprawie, oprócz innych dowodów, istnieją materiały Nadzwyczajnej Komisji Państwowej utworzonej dekretem Prezydium Rady Najwyższej ZSRR z dnia 2 listopada 1942 r. w celu ustalenia i zbadania okrucieństw niemieckich faszystowskich najeźdźców i ich wspólników, szkody przez nie spowodowane. W aktach komisji znajdują się przesłuchania ludności cywilnej o okoliczności podpalania wsi, mordy na starcach, kobietach, dzieciach...

Z protokołów przesłuchań świadków Marii Kruglik (ur. 1895), mieszkającej we wsi Novoe Selo, i Fiodora Szylaka (ur. 1885) ze wsi Zarodiszcze, rada wsi Korsakowski, obwód borysowski. 19 grudnia 1945 r. Oryginały protokołów przechowywano w archiwalnej teczce śledztwa nr 1946 pod zarzutem dowódcy 286. dywizji gen. Rikhert I.

Maria Wasiliewna powiedział starszemu agentowi  NKGB BSSR Maksimowa, że ​​kiedy niemieccy żołnierze i oddziały karne pojawiła się we wsi, ukrywała się w lesie z młodszymi dziećmi, najstarszy syn Grigorij był w oddziale partyzanckim. Kobieta wspomina masowe palenie mieszkańców wsi latem 1943 roku:

- Na początku czerwca 1943 r. o świcie w kierunku Nowego Sioła i dalej nad jezioro Palik doszło do ostrej strzelaniny. Nagle zobaczyliśmy dym ze wsi i założyliśmy, że ludzie są paleni, jak w innych wsiach zdarzały się takie przypadki... Po południu poszliśmy do wsi. Na skraju - dom Butko: ściany spalone, wewnątrz - spalone zwłoki ludzi stojących blisko siebie. W chacie byli dorośli i dzieci. Między nimi płonął ogień, przez co sami ludzie wyglądali na czerwonych. Większość z nich zachowała swoje ludzkie sylwetki... Pod ścianami leżało kilka zwęglonych ciał dzieci... ze powykręcanymi rękami. Sądząc po tym, jak mocno byli do siebie przyciśnięti, zostali wepchnięci do chaty żywi.

Ciała, jak mówi świadek, tliły się jeszcze przez kilka dni. Później na miejscu spalonej chaty wieśniacy pochowali szczątki swoich rodaków. Maria Kruglik uważa, że ​​spalono 100-105 osób, dzieci było dużo: „Pozostawiliśmy we wsi prawie 70 dzieci. Po powrocie nie znaleziono żadnego z nich. Niemcy traktowali dzieci równie okrutnie, jak dorosłych.”

Fiodor Stiepanowicz potwierdził zeznania Kruglika. Mówił o operacjach wojennych faszystów przeciwko partyzantom i operacjach karnych: „Wołnierze niemieccy dopuścili się okrutnych masakr ludności cywilnej: rozstrzelali ich, spalili żywcem… We wsi Novoye Selo płonęła chata pełna ludzi ... Ściany spłonęły, widziałem ludzi stojących blisko siebie, tlili się ... Spalone głowy, ręce... Świadek nie widział we wsi żyjących ludzi.

Z stenogramu przesłuchania świadka Praskovya Lavanova (ur. 1909) ze wsi Savchenki w obwodzie witebskim. 1 listopada 1947 r. Praskowia Iwanowna opowiedziała śledczemu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych obwodu witebskiego o okresie od grudnia 1943 r. Potem miała czwórkę małych dzieci, najmłodsza córka miała sześć miesięcy. Naziści zażądali, aby mieszkańcy wsi opuścili swoje domy i ewakuowali się na tyły niemieckie, ale niektóre rodziny uciekły do ​​lasu. Wykopali ziemianki, w jednej mieszkały dwie rodziny - 15 osób. W pobliżu ludzie zbudowali jeszcze trzy. „Mężczyźni i dziewczęta na cały dzień szli w głąb lasu, żeby Niemcy ich nie znaleźli. Żyli więc do 18 lutego 1944 r. Rano przyszli niemieccy oficerowie… Wszystkich 28 osób wpędzono do bunkra.”

Bunkier-ziemianka jest niewielka, trzy metry. Bardzo zatłoczony. „Drzwi były przykryte kocem,- Przeczytałem zeznanie świadka. - Zauważyłem dym. Ciężkie powietrze. Ludzie zaczęli krzyczeć, prosząc Niemców, żeby nas nie zabijali.” W odpowiedzi - kilka eksplozji, ziemianka zaczęła zamieniać się w grób. Błagania i jęki umierających nie dotknęły faszystów. Zbudowali na nim ogień, polali go benzyną i podpalili. Przeżyło sześć osób. Ci, którzy byli w rogach ziemianki, zostali uratowani. Zrobiło się cicho i Niemcy odeszli. Z dzieci Praskovya Ivanovny przeżyła tylko 10-letnia Galina. 

Dywizja SS "Głowa Śmierci"

W aktach sprawy znajduje się wypowiedź byłego dowódcy 3. Dywizji Pancernej SS „Głowa Śmierci” SS Brigadenführera i generała dywizji oddziałów SS Helmuta Beckera.

„Do Ministra Spraw Wewnętrznych Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej generała porucznika Strokach. W czasie wojny, do października 1941 r. był dowódcą batalionu, do listopada 1943 r. dowódcą pułku, a od lipca 1944 r. do kapitulacji w 1945 r. dowodziłem 3. Dywizją Pancerną SS „Głowa Śmierci”… Ona, jak większość dywizji SS, był strażnikiem narodowego socjalizmu, dlatego naturalne jest, że powierzono mu najtrudniejsze zadania bezwzględnego stłumienia wszelkiego oporu wobec reżimu hitlerowskiego, a także zadanie osiągnięcia światowej dominacji Niemców wyścig siłą broni i niszcząc wszystkie siły oporu. 


Niemiecki atak na Związek Radziecki dążył do celu dominacji nad światem, a ponadto do celu zdławienia narodów słowiańskich, zniszczenia Związku Radzieckiego, komunizmu, zniewolenia narodów słowiańskich, a także przekształcenia Białorusi, Ukrainy i inne regiony Związku Radzieckiego do kolonii niemieckich. Osiągnięcie tych celów konwencjonalnymi metodami wojennymi byłoby niemożliwe. Oprócz wysiłków armii niemieckiej i biorąc pod uwagę ogromną odporność polityczną narodu radzieckiego, konieczne było stworzenie szczególnie wytrwałych formacji, które można by rzucić nie tylko na decydujące sektory frontu, ale także na bezlitosne represje. i zniszczenie państwa sowieckiego. Takimi formacjami były oddziały SS, w tym dywizja „Głowa Śmierci”, która składała się z wyselekcjonowanych i specjalnie przeszkolonych pododdziałów. 

Trzeba było wychowywać SS w duchu bezwzględności, wiary w wyższość rasową, pozbawionego uczuć i człowieczeństwa, zdolnego do wykonania bez wahania każdego rozkazu. 

Tak wychowali swoich zwolenników Hitler, Himmler i inni przywódcy SS. SS musiało zastraszyć nie tylko ludność okupowanych terenów, ale także żołnierzy armii niemieckiej, aby za wszelką cenę mogli posuwać się naprzód. W tym celu jednostki SS były zawsze odseparowane, uprzywilejowane i wychowane w duchu kastowym. Dywizja SS „Głowa Śmierci” otrzymała chrzest bojowy w wojnie z Francją w 1940 roku.

W kotle w Demyańsku przez dziesięć miesięcy dywizja SS uparcie broniła się przed naporem armii sowieckiej. Tutaj zastosowano brutalne represje. W lutym 1943 dywizja została ponownie wrzucona na front wschodni, aby odeprzeć kontrofensywę Armii Radzieckiej. Dywizja „Dead's Head” została rzucona w kierunku Charkowa, gdzie walczyła w rejonie Valki. Tutaj od niemieckiego dowództwa spotkała się wyjątkowo okrutna, nieludzka i bez wojskowa konieczność przekształcenia lewobrzeżnych regionów Ukrainy w strefę pustynną (spalone pole)... Setki wiosek poświęcono spaleniu i zniszczeniu ... Bydło zostało skradzione ... Studnie na drodze odwrotu zarażono trupami zwierząt zatrutych chemikaliami. Ludność została przymusowo ewakuowana na prawy brzeg Dniepru, ci, którzy stawiali opór, zostali rozstrzelani. Część z tych zbrodni dywizja dopuściła się również w Polsce.

Żadna z dywizji nie jest w stanie podać liczby zabitych przez nas radzieckich ludzi poza bitwą… Zdałam sobie sprawę z obowiązku powiedzenia tej surowej prawdy, aby pokazać, do jakiej otchłani może doprowadzić wojna”. 

Oświadczenie zostało zaakceptowane przez Grodzieński Departament Regionalny MSW. Oryginał przechowywany był w sprawie karnej nr 403 Ministerstwa Spraw Wewnętrznych BSRR. Przetłumaczone z niemieckiego, Połtawa, 30 października 1947.

Współpracownicy z Litwy

W latach 1941-1944 ludność Białorusi eksterminowali także ochotnicy litewskich formacji kolaboracyjnych, którym kierowały służby Rzeszy Niemieckiej. Jak wynika z materiałów sprawy karnej, 2 (później - 12), 3 i 15 batalion litewski. 

Prokuratorzy badają informacje o karnej akcji „Gorączka bagienna”, podczas której 3 i 15 bataliony litewskie rozstrzelały co najmniej 200 uchodźców, a także mieszkańców osiedli Starobin, Żarków i innych. Podczas operacji Hamburg 15 batalion zabił 20 mieszkańców Derechin, masakry popełniono w rejonie Nieświeża, Kopyla, Stołbcowa. Za pomocą przemocy co najmniej 200 mieszkańców regionu lidzkiego zostało wysłanych na roboty przymusowe do Niemiec. 

Drugi (12.) batalion litewski, dowodzony przez Antanasa Ludviko Impulevičius-Impulenasa, nazywany Mińskim Rzeźnikiem (uczestniczył w rzezi Żydów na Białorusi), został utworzony z ochotników mieszkających na terenie współczesnej Litwy. Prowadził akcje karne w obwodach mińskim, mińskim i brzeskim. 

Wiadomo, że 27 i 28 października 1941 r. na osobisty rozkaz mińskiego rzeźnika Impulaviciusa batalion zniszczył co najmniej 5000 więźniów w słuckim getcie. Ludzi brutalnie bito kijami, kolbami karabinów… W miejscu egzekucji we wsi Gorewache zmuszano ich do rozbierania się, leżenia w dole grupami po 25 na już zabitych i rozstrzeliwani. Doły z wciąż żywymi ludźmi przysypano ziemią.

 

 

- Ze szczególnym okrucieństwem i metodami, które powodowały długotrwały ból i udrękę, litewscy ochotnicy tylko w 1941 r. zabili około 1750 Żydów w obwodzie berezińskim, 4166 więźniów mińskiego getta. Według Prokuratury Generalnej brutaliści z 2. (12.) batalionu dopiero w październiku 1941 r. zabili co najmniej 7000 cywilów w obwodzie mińskim. 

Na rękach sługusów nazistów jest też krew ludzi zabitych podczas innych akcji karnych, m.in. „Zimowej magii” (luty – marzec 1943, razem z innymi formacjami kolaboracyjnymi). Jego celem było stworzenie „martwej krainy” - terytorium, na którym życie i przebywanie ludności zostało wyłączone w pasie o szerokości 30-40 kilometrów wzdłuż granicy z Łotwą. Następnie zniszczono 387 osiedli, ponad 13 000 cywilów zginęło, ponad 7 000 zostało przymusowo wywiezionych do pracy przymusowej.

Do czasu wyzwolenia spod okupacji hitlerowskiej w wyniku ludobójstwa ludność obwodu oświejskiego obwodu witebskiego zmniejszyła się o ponad 60 procent, a powiatu Driessen o 52 procent.

Śledztwo sprawdza wiele innych faktów dotyczących okrucieństw formacji karnych. Wiele morderstw zostało popełnionych w barbarzyński sposób, co oznacza długą i bolesną śmierć.

We wsi Belyany ośmioletniego chłopca wycięto nożem na piersi i plecach z pięcioramiennymi gwiazdami i wrzucono do ognia. Półtoraroczne dziecko przed poparzeniem zostało zmiażdżone w głowę i wyrwało mu palce. Siedmioletnia dziewczynka została zasztyletowana. Matka została pocięta i spalona.

Wieś Borysowo. Zanim cała rodzina utonęła w rzece Svolno, zarówno dorośli, jak i dzieci doznali obrażeń rąk i szyi. We wsi Volodarke związano 146 kobiet i dzieci, polano benzyną i podpalono.

Czy Litwa będzie miała dość przyzwoitości, by wypełnić zobowiązania międzynarodowe?

Valdas Adamkus - bezpartyjny Prezydent Litwy w latach 1998 - 2003  

Gdy Armia Czerwona zbliżyła się do granic Litwy, miński rzeźnik Impulevičius i inni skazani z 2. (12.) batalionu brali udział w zbrodniach zbrojnych formacji kolaboracyjnych:

lokalnego oddziału Litwy (Lietuvos vietinė rinktinė) i Armii Obrony Ojczyzny (Tėvynės Apsaugos Rinktinė) były podporządkowane na świadczenie nazistowskich Niemiec.

Śledztwo weryfikuje informację, że niejaki Voldemaras Hubertas Laimutis Adamkavicius wstąpił do dowództwa tzw. Armii Obrony Ojczyzny, dobrowolnie złożywszy przysięgę, jako posłaniec Impulevičiusa.

Po wyzwoleniu ziem białoruskich i litewskich od nazistów część sił karnych jednostek ochotniczych Litwy, w tym Mińskiego Rzeźnika i Voldemarasa Hubertasa Laimutisa Adamkavichyusa, uciekła do Niemiec, które znalazły się w strefie odpowiedzialności USA i Wielkiej Wielkiej Brytanii, a w 1949 roku do USA, aby uniknąć odpowiedzialności za popełnione zbrodnie.

Później Impulevičius, który został uznany za winnego masakr, które dziś kwalifikują się jako ludobójstwo, został skazany zaocznie na śmierć przez Sąd Najwyższy Litewskiej SRR. Jednak USA nie przychyliły się do wniosku o jego ekstradycję. 

W tym samym czasie Voldemaras Hubertas Laimutis Adamkavičius zmienił nazwisko na Valdas Adamkus, a następnie, wracając na Litwę, w latach 90. ubiegłego wieku sprawował najwyższy urząd – Prezydenta Republiki Litewskiej. Ma teraz 94 lata. 

W śledztwie znajduje się spis imion i nazwisk członków 2. (12.) batalionu litewskiego, ich zdjęcia. Śledztwo pomoże ustalić rolę każdego przestępcy, a także Valdasa Adamkusa w ludobójstwie ludności cywilnej. 

Na początku czerwca Prokuratura Generalna Białorusi wystąpiła do właściwych władz Litwy z prośbą o udzielenie pomocy prawnej, a także o przesłuchanie byłego prezydenta Litwy Adamkusa w charakterze świadka w sprawie ludobójstwa Białorusinów.

Możemy mieć tylko nadzieję, że strona litewska ma wystarczająco dużo odpowiedzialności i zdrowego rozsądku, aby w dobrej wierze wypełniać swoje zobowiązania międzynarodowe.

Śledztwo w sprawie karnej trwa, zostaną zidentyfikowani sprawcy zbrodni wojennych.

całość tutaj:

https://www.sb.by/articles/dokazatelstva-voennykh-prestupleniy-.ht

Czy prezydent Adamkus ukrywa swój udział w Holokauście?

2016 r.

Były prezydent Litwy Valdas Adamkus może być zamieszany w Holokaust na Litwie. Takie „niewygodne” epizody zostały wymazane z oficjalnych biografii, podobnie jak całkiem niedawno ukryto „czerwoną przeszłość” innej prezydent Litwy Dalii Grybauskaite.

Były nieletni więzień mińskiego getta Cvija Katsnelson oskarżył byłego prezydenta Litwy Valdasa Adamkusa o antysemityzm. Po przeczytaniu pamiętników Adamkusa Katznelson zdziwił się, dlaczego mieszkaniec Kowna w swoich pamiętnikach nie zwrócił uwagi na tragiczny los Żydów tego miasta. Jeszcze bardziej zszokowała ją wiadomość, że jesienią 1944 roku przyszły prezydent służył pod dowództwem osławionego majora Antanasa Impulevičiusa i był jego delegatem. Impulevičius zasłynął organizowaniem represji wobec Żydów Litwy i Białorusi, do historii Holokaustu wszedł pod pseudonimem „rzeźnik z Mińska”. Talenty Impulaviciusa i wspólników masowej zagłady Żydów były wysoko oceniane przez dowództwo niemieckie. Litwini zabijali z takim zapałem i profesjonalizmem, że Niemcy specjalnie przywozili im ofiary z innych okupowanych terytoriów.

Ruta Vanagaite , autorka książki Ours (Mūsiškiai) o Holokauście na Litwie:

„W Forcie IX rozstrzelano 5 tys. Żydów z Austrii i Czech. Zabrano ich tu na szczepienie - Żydzi szli do dołów z podwiniętymi rękawami w oczekiwaniu na szczepienie. Litwini pracowali tak dobrze, że batalion Antanasa Impulevičiusa został wywieziony na Białoruś - zginęło tam 15 tysięcy Żydów. Niemcy byli bardzo zadowoleni.”

„Adamkus nie mógł nie znać prawdy o Impulevičiusie, o mordach na Żydach na Litwie, a konkretnie w Kownie. Młody człowiek nie mógł nie znać ogólnego obrazu, wiedział też o eszelonach śmierci przybywających na dworzec w Kownie, ponieważ był krewnym wysokiego stopnia kolejowego „Katznelson był oburzony. Ojciec Adamkusa, Ignas Adamkevicius, naprawdę dowodził policją na dworcu kolejowym w Kownie w latach wojny. Adamkus pisze w swoich wspomnieniach, że mógł wybrać dowolne miejsce służby, ale trafił do batalionu Impulavicius, ale w ogóle nie wspomina o swoich zbrodniach - zauważa portal BaltNews.lt.

Adamkus stara się nie reklamować swojej obecności w tej samej jednostce z Impulaviciusem. Z różnych oficjalnych biografii wynika, że ​​wraz z rodziną uciekł z Litwy do Niemiec latem 1944 roku, obawiając się przybycia wojsk sowieckich i ponownej okupacji. W tym „okresie wojny” w życiu kończy się polityka.

Wzmianki o jesiennych bitwach 1944 roku albo nie istnieją, albo są przedstawiane wyjątkowo oszczędnie – Adamkus szybko wrócił do walki z wojskami sowieckimi, ale ponownie został zmuszony do ucieczki z powodu „niesprzyjających okoliczności”.

Prasa litewska nie lubi zagłębiać się w zawiłości chwały wojskowej jednego z jej przywódców. W czasie opisanych wydarzeń Valdas Adamkus był 17-letnim wolontariuszem gimnazjum (urodzonym w 1926 r. pod nazwiskiem Voldemaras Adamkevicius). Był znany jako ideologiczny zwolennik niepodległości Litwy i działacz podziemia antysowieckiego. Wraz z kolegami z klasy pomagał drukować gazety propagandowe i ulotki, w tym Laisvės kovotojas („Bojownik o wolność”), główny biuletyn Związku Litewskich Bojowników o Wolność. Związek powstał w 1940 roku do walki z reżimem sowieckim. Wraz z przybyciem Niemców przyjął orientację proniemiecką i był dumny, że wielu Litwinów wstąpiło do Wehrmachtu.

List otwarty Związku Litewskich Bojowników o Wolność do niemieckich komisarzy administracji cywilnej z dnia 7 lipca 1942 r. (na podstawie książki Petrasa Stankerasa „Litewskie bataliony policyjne. 1941-1945”):

"...ALE. Hitler powiedział, że prawie wszystkie narody Europy pomagają Niemcom na Wschodzie. Wśród nich wymienił Litwinów, Estończyków, Ukraińców i Tatarów. Uważamy, że nasi ochotnicy na Wschodzie mają około 8 000–10 000 bagnetów… Naród litewski, w stosunku do liczebności swojej populacji, oddał znacznie więcej żołnierzy niż wszystkie wymienione narody.”

Według jego własnych słów, po ucieczce jego rodziny, kiedy Armia Czerwona zbliżała, Adamkus wrócił do ojczyzny i wstąpił w szeregi T è vyn è s APSAUGOS rinktin é (TAR). Jednostka znana jest też pod nazwą Legion Obrony Ojczyzny, Armia Obrony Ojczyzny (AOO), oddział Żmudzi, w niemieckich raportach „Samogitian Schutzmanschaft” lub „Grupa Bojowa Medera” (Kampfgruppe Mäder).

Organizacja powstała 29 lipca 1944 r. Kilku litewskich oficerów zebrało się w okolicach Telsz, aby dyskutować, czy wstąpić do Wehrmachtu do bezpośredniej walki z Sowietami, czy też prowadzić akcje partyzanckie jako samodzielna jednostka bojowa. Druga opcja została wybrana niewielką większością głosów. Oddział składał się z resztek kilku rozbitych i rozwiązanych litewskich grup kolaboracyjnych i rozrzedzony ideologiczną młodzieżą.

Historyk Petras Stankeras, Bataliony Policji Litwy. 1941-1945 :

„Składała się ona głównie z byłych litewskich policjantów, młodzieży wojskowej i bojowo nastawionej, która wycofała się z Auksztaitii. Bojownicy AOO ubrani byli w mundury Wehrmachtu (Niemcom nie przeszkadzało, że na lewym rękawie wszyto tarcze w barwach narodowych, a wojskowe ciężarówki miały godło „Filary Giedymina”), uzbrojeni we francuską i sowiecką broń. Ideologicznym twórcą AEO był ksiądz, doktor psychologii, burmistrz Zarasaya Ionas Steponavičius. Miał nadzieję, że niemieccy fizycy stworzą tajną broń atomową i powstrzymają natarcie Armii Czerwonej ”.

Oprócz byłych „policjantów” z resztek litewskiego Korpusu Straży Terytorialnej (Lietuvos vietinė rinktinė, Schutzkorps Litauen) do oddziału dołączyli Litwini z batalionów saperów Wehrmachtu i jednostek bezpieczeństwa lotnictwa. Za pośrednictwem księdza terroryści nawiązali kontakt z niemieckim pułkownikiem Helmutem Mederem (Hellmuth Mäder), kierowali obroną Siauliai i poprosili o pomoc finansową. Meder dostarczył (według innej wersji - sprzedał) Litwinom broń i mundury i został kustoszem oddziału.

Valdas Adamkus, Prezydent Litwy 1998–2003 i 2004–2009, pamiętnik „Nazwa losu to Litwa. O czasie, wydarzeniach, ludziach ”:

„Przybyłem do kwatery głównej, przedstawiłem się. Nazwisko Adamkavicius było dobrze znane wojsku, ponieważ mój wujek był generałem dywizji armii litewskiej, dowódcą kowieńskiego okręgu wojskowego, otworzyła mi wszystkie drzwi w Sede.

Oficerowie strażnicy początkowo chcieli być kierowani przez wuja Adamkusa, Edwardasa Adamkevichiusa , emerytowanego generała dywizji, który walczył w armii carskiej. Kwatera główna wysłała swojego siostrzeńca, aby przekonać wuja, ale mu się to nie udało.

„Tylko składasz młode głowy, których Litwa naprawdę będzie potrzebować, ale Rosjan i tak nie powstrzymasz” – ostrzegł Adamkevicius. Na co młody Adamkus powiedział, że wuj zapomniał o przysięgi i zdradził Litwę.

W rezultacie kapitan Izidorius Yatulis zaczął dowodzić drużyną. 2 pułkiem, w którym służył Adamkus, dowodził podpułkownik Mechis Kareiva, a następnie podpułkownik Matas Naujokas. Archiwum sztabowe oddziału przetrwało w czasie wojny i zostało wywiezione za granicę. Amerykański historyk armii litewskiej Henry L. Gaidis przywrócił strukturę dowodzenia oddziałem i fakt, że „miński rzeźnik” Impulevičius dowodził 1. batalionem wchodzącym do 2. pułku. Stanowisko Impulevičiusa w Armii Obrony Ojczyzny potwierdził historyk Andriej Stolyarow w pracy opublikowanej na Uniwersytecie Wielkim w Kownie i poświęconej batalionom policji litewskiej.

Meder marzył, że zjednoczony oddział litewski w końcu przerodzi się w dywizję, ale istniał przez kilka miesięcy, aż Armia Czerwona całkowicie pokonała go pod Telszami i Sedą (Syada) w październiku 1944 r.

Historyk Siergiej Czujew, „ Przeklęci żołnierze. Zdrajcy po stronie III Rzeszy ”:

„Pozostałościom„ armii ”około 1000 osób udało się wycofać wraz z Niemcami do Prus Wschodnich, gdzie zostali zreorganizowani w batalion saperów litewskich, który składał się z ośmiu kompanii. Batalion zbudował fortyfikacje na wybrzeżu Bałtyku, a później trafił również do kotła kurlandzkiego. Ta okoliczność pozwoliła znacznej części żołnierzy TRA udać się do lasów na terytorium Litwy, tworząc w ten sposób rezerwę siły roboczej do prowadzenia wojny partyzanckiej na tyłach sowieckich”.

Valdas Adamkus, Prezydent Litwy 1998–2003 i 2004–2009, pamiętnik „Nazwa losu to Litwa. O czasie, wydarzeniach, ludziach ”:

„... pod Możejkami rozpoczęła się zmasowana ofensywa wojsk sowieckich. Zmiatając wszystko dookoła, do miasta wpadły rosyjskie czołgi. Nie mieliśmy broni, nie mogliśmy się oprzeć, jednak otworzył się na nas szalony ogień, zmuszając nas do ucieczki przez otwarte pole bronowane pociskami i kulami... Wiszące z boków ciężarówki wojskowe biegnącej armii niemieckiej ruszyliśmy w kierunku Morza Bałtyckiego. Na dworcu kolejowym w Kretyndze na peronach stały jeszcze ciężkie czołgi, które Niemcy mieli nadzieję wyprowadzić z zamykającego się kręgu okrążenia. Odgadując moment, w którym strażnicy odwrócili się do mnie plecami, wskoczyłem na jedną z platform i wspiąłem się pod czołg.”

Tak nastały „niesprzyjające okoliczności” dla Adamkusa. 

Nie chciał wycofywać się z Niemcami ani dołączyć do partyzantów z „leśnymi braćmi”, więc ponownie uciekł do Niemiec. Stamtąd przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, osiedlając się w Chicago. 

Impulavicius również wrócił do Ameryki, osiedlając się w Filadelfii, gdzie zmarł w 1970 roku. Sąd sowiecki skazał go na śmierć zaocznie, ale władze amerykańskie odmówiły jego ekstradycji.

O szczegółach służby ze swoim znanym kolegą żołnierzem Adamkusem woli nie rozmawiać. Zwróciliśmy się do sygnatariusza Zigmasa Vaishvile, znanego z badania ciemnych miejsc w biografiach pierwszego szczebla litewskich polityków.

Zigmas Vaishvila , polityk, biznesmen, sygnatariusz Ustawy o Przywróceniu Niepodległości Litwy:

„Zamglone plamy w historiach naszych przywódców nie są rzadkością. Nic dziwnego, że wszyscy nasi prezydenci, poza Brazauskasem, mają białe plamy. Niewiele wiadomo o ich życiu, zwłaszcza w przypadku osób, które przyjechały z daleka, z Europy czy Ameryki. Wielu próbuje retuszować sowieckie okresy swoich biografii, ale nie tylko – niektórzy przemilczają swoje kariery na początku lat 90. i to, co robili podczas wojny. W przypadku Adamkusa, który od dłuższego czasu mieszka za granicą, jest jeszcze mniej jasności.”

Sam Adamkus zawsze był dumny ze swojej wojskowej przeszłości. Podczas wyścigu prezydenckiego w 1997 r., choć wciąż mało znany w swojej historycznej ojczyźnie, odwiedził Sedę, aby spotkać się z mieszkańcami. "Kto Cię przysłał? - zapytał miejscowy mieszkaniec. "Rząd Stanów Zjednoczonych czy przyjechałeś sam?" Przyszły prezydent ze złością wskazał palcem w kierunku pola kartoflanego, gdzie jego towarzysze zginęli w 1944 r., i po raz kolejny zaczął opowiadać publiczności o tym, jak walczył w sowieckich czołgach o wolność Litwy.

Później, w Dzień Niepodległości w 2012 roku, ponownie przypomniał sobie impulsy, z jakimi młodzi ludzie ruszyli do boju.

Valdas Adamkus, Prezydent Litwy w latach 1998-2003 i 2004-2009:

„Jeden uderzający epizod świadczący o młodzieńczym maksymalizmie i idealizmie […] miał miejsce w Sede i Barsticai […] W czasie wojny, gdy wojska sowieckie zbliżały się do Litwy, w Sede utworzono jednostki samoobrony i litewskie oddziały Żmudzin. Patriotyzm i idealizm wybuchły w warunkach pozbawionych logiki, gdy młodzi ludzie gromadzili się w Sede gołymi rękami. Młodzi ludzie chętnie bronili ojczyzny, choć broni nie było. Pamiętam, że były tam niemieckie pistolety i nieodpowiednie francuskie kule. Teraz próbują to wszystko odwrócić, powiedzieć, że służyliśmy armii niemieckiej. Chociaż nikt z nas nawet nie miał mundurów niemieckich. Osobiście doświadczyłem bitew, które rozegrały się pod Sedą, w których zginęło około stu wspaniałych Litwinów. Los pozwolił mi przeżyć i udać się na Zachód.”

Są jednak na Litwie tacy, którzy wątpią, czy przyszły prezydent w ogóle brał udział w działaniach wojennych. Według do XXI Amžius, młody Adamkus został przydzielony do sztabu batalionu przez tłumacza. 

W 2009 roku doszło do nieprzyjemnego incydentu, kiedy 50-letni mieszkaniec Telsz ogłosił , że usłyszał na zebraniu weteranów, że uczeń Adamkus rzekomo uciekł z pola bitwy i siłą zabrał chłopowi konia i wóz.

Stanislovas Abromevičius , poeta i pisarz :

„Nasz przyszły prezydent miał wtedy zaledwie 17 lat. Mówią, że nie był nawet uzbrojony i najwyraźniej trafił tam przypadkiem ”.

Dziennikarz i publicysta Česlovas Ishkauskas zauważa, że wbrew pogłoskom bohaterowie „wojny o niepodległość” mogli mieć 17-18 lat i przytacza przykład weterana Vladasa Klazauskasa, autora pamiętnika „Duch walki” .

Boris Kovalev , doktor nauk historycznych, wiodący badacz Instytutu Historii Rosyjskiej Akademii Nauk w Petersburgu, opowiedział nam o tym, czym były litewskie zespoły współpracujące :

 - Jakie są wspomnienia jednostek litewskich działających we współpracy z Wehrmachtem?

 - Oddziały litewskie pełniły głównie funkcje karne, walczyły z partyzantami, przymusowo konfiskowały żywność we wsiach. Zostawili złą pamięć. Pisałem książkę o hiszpańskiej Błękitnej Dywizji. Miejscowi mieszkańcy mówili, że byli złodzieje i Cyganie – jak nazywali hiszpańskich ochotników – zamiast nich przyszli mordercy i sadyści. Nieumotywowana brutalność była charakterystyczna dla jednostek z Litwy i Łotwy.

 -  Kto zainicjował formowanie oddziałów litewskich?

 - W 1941 r. była głównie lokalna „inicjatywa oddolna”. Motywy - pokazać się jako sojusznicy Niemców i nowych władz.

Oddziały mogły być w swojej zawartości ochotnicze, ale formowanie formacji zbrojnych odbywało się pod najsurowszą kontrolą Niemców. Nie powiedziałbym, że Niemcy używali ich w najtrudniejszych odcinkach frontu. Litwinów używano na terenach „najbrudniejszych”. Czasami Niemcy musieli zachowywać się jak „dobrzy śledczy” w stosunkach z miejscową ludnością, aby byli traktowani lepiej niż ich sojusznicy. W 1944 r. naziści byli już gotowi zebrać wszystkich bez wyjątku, którzy byli gotowi z nimi walczyć. Rzeczywiście, do tego czasu nazistowskie Niemcy zaczęły tracić swoich podstawowych sojuszników - Włochy, Finlandię, Rumunię. Niemcy były gotowe postawić na każdego, składać jakiekolwiek obietnice, przyczyniając się w ten sposób do tworzenia jednostek sojuszniczych.

 - Mówią, że oddział Żmudzi był bardzo słabo wyposażony, zabrakło broni, amunicji...

 - Rzeczywiście, oddziały litewskie rekrutowano na zasadzie resztek. Cała najlepsza broń i mundury miały trafić do żołnierzy niemieckich. Rzesza była bardziej skłonna do poparcia ustnego niż w rzeczywistości. 

W przypadku zwycięstwa Rzeszy nie było mowy o żadnych prawdziwie wolnych państwach bałtyckich. Ale ludzie dokonali wyboru - walczyli po stronie Adolfa Hitlera i nazistów przeciwko krajom koalicji antyhitlerowskiej. Nie tylko przeciwko ZSRR, ale także przeciwko Stanom Zjednoczonym i Wielkiej Brytanii. 

Czy Rzesza tak dobrze im pomagała? Należy rozumieć, że jakość żołnierzy litewskich nie zawsze spełniała wysokie standardy Wehrmachtu.

 - Były prezydent Valdas Adamkus wspomina, że ​​kiedy dołączył do drużyny, kierowały nim idee patriotyczne i chęć walki o wolność Litwy. Czy on i inni młodzi Litwini mogli nie wiedzieć, że będą walczyć ramię w ramię z nazistowskimi zbrodniarzami, takimi jak Impulevičius?

 - Trudno powiedzieć. Nawet wielu niemieckich generałów było przekonanych podczas śledztwa, że ​​nie wiedzą o obozach koncentracyjnych i tym, co robią SS. Myślę, że te argumenty pochodzą od złego. Litwa nie jest bardzo dużym krajem. Wszyscy wiedzieli, gdzie zniknęły tysiące żydowskich sąsiadów. Jeśli chodzi o uczucia patriotyczne, to – tak, nazistowska propaganda wiele obiecywała. Ale Rosjanom jedno obiecała, Białorusinom drugie, Ukraińcom trzecie, Litwinom czwartą. Były to często rzeczy wzajemnie się wykluczające. W 1944 r. nazistowska propaganda działała w myśl zasady „nie jestem do otyłości, bym żył”. Jeśli młody człowiek oświadcza, że ​​po tym, co już wydarzyło się na Litwie w latach wojny, a naprawdę można było zrozumieć sens i naturę hitlerowskiego reżimu okupacyjnego, wstąpił do oddziału w 1944 r. nie pod przymusową mobilizacją i nie pod groźbą śmierci rodziców, ale od - dla uczuć patriotycznych, 

Jedna z dwóch rzeczy - albo kłamie, albo niezbyt mądry.

W sumie na Litwie zginęło około 200 tys. Żydów, czyli ponad 90% przedwojennej ludności żydowskiej. Zgodnie z historykiem z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie i byłego więźnia getta w Kownie Dov Levin, w Holokauście wzięło udział 10–20 tysięcy Litwinów, zabijając Żydów w ponad 200 miejscach w całym kraju. Mimo to wątek masowego mordu na Żydach przez Litwinów przed i podczas okupacji niemieckiej jest przez władze i społeczeństwo wyciszany. Na początku lat 90. rozpoczęły się pierwsze procesy przeciwko litewskim wspólnikom nazistów. Amerykanie cofnęli obywatelstwo byłemu porucznikowi Jonasowi Stelmokasowi, gdy pojawiły się dokumenty o jego służbie w 3. batalionie policji pomocniczej. „Policjant” ogłosił, że dokumenty zostały sfabrykowane przez KGB, a specjalny prokurator wyznaczony przez Litwę do zbadania zbrodni wojennych, Vidmantas Vaicekauskas , powiedział w 1992 r., że liczba Litwinów pomagających nazistom w zabijaniu Żydów była bardzo zawyżona i nie mierzona tysiące.

Ephraim Zuroff, szef Centrum Szymona Wiesenthala w Jerozolimie, znany „łowca nazistów”:

„Nigdy nie zapomnę spotkania z głową państwa litewskiego Vytautas Landsbergis, które miało miejsce na początku lat dziewięćdziesiątych, kiedy w odpowiedzi na moją propozycję zbadania Holokaustu pokazał mi książkę o masowym zesłaniu Litwinów na Syberię i powiedział: „To jest nasz Holokaust”.

W sprawie pamięci historycznej o Holokauście administracja Adamkusa podjęła kontrowersyjne kroki. Pierwszym, który przyznał się do winy Litwinów i przeprosił Izrael, był prezydent Brazauskas. Adamkus kontynuował tę linię. Wielokrotnie potępiał zarówno Holokaust na Litwie, jak i udział Litwinów w masakrach Żydów, regularnie brał udział w uroczystościach upamiętniających, publicznie schylał głowę przed pomnikiem w lesie Paneriai, miejscu śmierci ok. 70 tys. .

W 2000 roku Sejm postanowił nadać 23 czerwca oficjalny status dnia pamiętnego na cześć powstania antysowieckiego z 1941 roku. Następnie, równocześnie z wycofywaniem się wojsk sowieckich, Rząd Tymczasowy Litwy proklamował przywrócenie republiki. Ten sam dzień uważany jest za początek Holokaustu na Litwie, kiedy okoliczni mieszkańcy przy pomocy władz, nie czekając na wkroczenie Niemców do Kowna, zaczęli aresztować i zabijać Żydów. Wielu zaczęło od sąsiadów. Dlatego Adamkus nazwał wstydem decyzję parlamentu i odmówił podpisania ustawy. Dieta musiała być posłuszna. Adamkus wyznał i grzechy swojego ludu przed Polakami. W 2004 roku za jego bezpośrednią mediacją doszło do symbolicznego pojednania partyzantów litewskich z żołnierzami Armii Krajowej (litewski bojownicy o niepodległość uniemożliwili wyzwolenie Wilna).

W tym samym czasie nastąpiła gloryfikacja wspólników hitlerowskich.

Za Adamkusa podjęto próbę heroizacji szefa Rządu Tymczasowego Juozasa Ambrazevičiusa. W tym samym 2000 roku, za sugestią Landsbergisa, Sejm miał uznać antysemicki gabinet Ambrazevičiusa (istniejący od 23 czerwca do 5 sierpnia 1941), w tym jego przywódcę w panteonie prawowitych władców Litwy. Ambrazevicius aktywnie współpracował z nazistami i wydał „Statut Żydowski”. Dokument, wzorowany na hitlerowskich prawach norymberskich, zamienił litewskich Żydów w obywateli drugiej kategorii. Zabroniono im nawet posiadania rowerów. Ministrem użyteczności publicznej w rządzie był ojciec Landsbergisa, Vytautas Landsbergis-Zemkalnis (jego syn Gabrielius był kolegą z klasy Adamkusa, drukował z nim gazety i według Ishkauskasa przywiózł go na pole bitwy pod Sedą). Dziennikarka Ruta Januteneuzyskał dokumenty wskazujące, że Landsbergis-Zemkalnis studiował przed wojną architekturę u nazistowskiego ideologa Alfreda Rosenberga. Ministerstwo z kolei pomogło Niemcom w wyposażeniu kowieńskiego getta. Pod naciskiem opinii publicznej skandaliczne prawo zostało wycofane. Ale w czerwcu 2009 roku, na miesiąc przed oficjalną rezygnacją z prezydentury,  Adamkus pośmiertnie nadał Ambrazeviciusowi Wielki Krzyż Kawalerski Orderu Vitis Cross (został uroczyście pochowany w Grybauskaite).

Centrum Badania Ludobójstwa i Oporu (Oporu) Ludności Litwy uznało Antanasa Baltushis-вviäasa, Vincasa Kaulinisa-Miskinisa i Juozasa Krikshtaponisa za bojowników o wolność. W 2002 roku Adamkus wydał dekret pośmiertnie przyznający całej trójce honorowy stopień pułkownika.

Wszyscy trzej byli zaangażowani w eksterminację Żydów , powtarzaną przez organizacje żydowskie i obrońców praw człowieka. Minęło dziesięć lat od wydania dekretu, aby Centrum Ludobójstwa ostatecznie przyznało, że bratanek byłego prezydenta Smiatony, oficera „bohatera wojennego”, Krikshtaponisa, latem 1941 r. wstąpił do 2. Batalionu Policyjnego Impulevičiusa i został jego bliskim dowódcą.

Brutalność ich działań na Białorusi zaskoczyła nawet Niemców.

Geynrikh Karl, komisarz obwodu słuckiego, poskarżył się swojemu szefowi, generalnemu komisarzowi Mińska, na sadyzm Litwinów. 

Nasi historycy znaleźli jednak takie, można by rzec, niepodważalnie poświadczające dokumenty potwierdzające jego udział na Białorusi wraz z batalionem A. Impulevičiusa, ponieważ był on dowódcą drugiej kompanii w tych egzekucjach” – powiedział  Birute Burauskaite, dyrektor Centrum Badań nad Ludobójstwem. Centrum nie znalazło nic złego w Baltushis-Żwijasie - on "tylko" pilnował obozu koncentracyjnego na Majdanku. Do jego obowiązków należało więc strzelanie do potencjalnych uciekinierów z fabryki śmierci. Według szacunków encyklopedii „Yad Vashem” na Majdanku zginęło 360 tys. osób.

Birute Burauskaite, dyrektor generalny Centrum Badania Ludobójstwa i Oporu Ludności Litwy:

„Jedyne oskarżenie przeciwko niemu to to, że jego oddział pilnował obozu koncentracyjnego na Majdanku. To była zewnętrzna ochrona ”.

Zgodnie z izraelskiego historyka Icchaka Arad, próba zbadania problemu Holocaustu podczas pierwszej prezydentury Adamkus na przełomie XIX i XX wieku był w rzeczywistości związanej z utworzeniem piękne tło dla przystąpienia Litwy do UE i NATO.

Po osiągnięciu obu celów badania zostały ograniczone. Potem, podczas drugiej prezydentury Adamkusa, rozkwitła „teoria dwóch równoległych Holokaustów”, mająca ukryć prawdziwą skalę zbrodni obywateli Litwy.

Historyk Icchak Arad, były dyrektor Muzeum Katastrofy i Bohaterstwa Yad Vashem (1972–1993), „Holokaust na Litwie i jego tuszowanie. Według źródeł litewskich”:

„Aby przeinaczyć i zatuszować fakty dotyczące roli ludności litewskiej w masakrach Żydów, zaczęli pisać historię na nowo. Wprowadził pojęcie Zagłady Żydów i Zagłady Litwinów, które Litwini nazywają odpowiednio „brązowym holokaustem” i „czerwonym holokaustem”. Według tej teorii ofiarami „brązowego holokaustu” byli Żydzi, za to odpowiedzialni są Niemcy i kilkuset Litwinów; ofiarami „czerwonego holokaustu” byli Litwini, odpowiedzialność ponoszą żydo-bolszewicy”.

Temat udziału Litwinów w Holokauście jest tak bolesny, że boją się o nim mówić nawet 70 lat później. 

Cisza i strach utrudniają badania.

Ruta Vanagaite, autorka książki Ours (Mūsiškiai) o Holokauście na Litwie:

„Tak się boją, że mam do czynienia z absolutną paniką – od instytucji rządowych po mieszkańców wsi. W ciągu sześciu miesięcy spotkałem tylko kilka osób, które się nie bały. Nawet z historykami w parku musiałem się spotkać na ławce… Nie mogę zacytować niektórych historyków – nie chcą, jeden powiedział, że od tej pory nie będzie wykładał na ten temat – to niebezpieczne… To jest biała plama w naszej historiografii. Dlaczego nie zbadać? Jest tylko kilku historyków, którzy to robią – powiedziano mi, że pięć osób musi pracować przez 5 lat, aby dowiedzieć się, ilu Litwinów uczestniczyło w Holokauście. Nie ma pięciu osób i 5 lat ”.

Ten sam problem z publikacją nazwisk współsprawców Holokaustu. Centrum Badań nad Ludobójstwem w 2012 roku przekazało rządowi 2055 nazwisk wspólników Hitlera. Władze nie opublikowały listy ani nie wszczęły śledztwa. Centrum zdecydowało się w tym roku opublikować tysiąc nazwisk wspólników, zbierając je do nowej księgi, ale po kilku dniach ogłosiło , że lepiej będzie najpierw wysłać listę do prokuratury, ze względu na nadwrażliwość tematu .

Historyk Aleksander Dyukow, dyrektor Fundacji Pamięci Historycznej:

„Mówiąc o Holokauście, litewscy badacze boją się wchodzić w konfrontację ze społeczeństwem, w którym żyją. Dochodzenie w sprawie Holokaustu na Litwie nigdy się nie odbędzie z tego prostego powodu, że zbrodnie popełnili ci, którzy są teraz pozycjonowani jako bohaterowie narodowi Litwy”.

https://www.rubaltic.ru/article/kultura-i-istoriya/11022016-adamkus-holokost/

rosyjska wiki:

inne wydania wikipedii pomijają wątki oznaczone kolorem niebieskim

Urodzony w rodzinie pracowników [Родился в семье служащих.]. Ojciec Ignas Adamkevicius (1896-1987) był ochotnikiem w rosyjskiej armii cesarskiej, jednym z pierwszych dowódców litewskiej wojskowej szkoły lotniczej, szefem Sztabu Generalnego Armii Republiki Litewskiej, szefem policji na kolei kowieńskiej stacja w czasie II wojny światowej. Matka służyła w Ministerstwie Komunikacji.

Uczył się w szkole podstawowej. Jonas Jablonskis i gimnazjum Ausros. W czasie wojny brał udział w działalności antysowieckiego ruchu oporu: wstąpił do Związku Litewskich Bojowników o Wolność, wydawał wraz z kolegami z klasy gazetę „Młodzież, uważaj!” („Jaunime, budėk!”), kolportował publikacje Głównego Komitetu Wyzwolenia Litwy „Bojownik o Wolność” („Laisvės kovotojas”) i „Niepodległa Litwa” („Nepriklausoma Lietuva”).

Od 1944 r. powierzono go Antanasowi Impulevičiusowi, zwanemu „Mińskim Rzeźnikiem”, skazanym na śmierć za zbrodnie wojenne.

W lipcu 1944 uciekł z rodzicami do Niemiec. W tym samym roku wrócił na Litwę i od sierpnia służył w 2 pułku Tevynes Apsaugos Rinktine (TRA) utworzonym w Telszach [1].

Jednostka ta otrzymała od Niemców broń do obrony Żmudzi. Został mianowany tłumaczem w dowództwie batalionu. Po walkach w październiku 1944 r. w pobliżu miejscowości Syada wycofał się z resztkami legionu do Kretyngi, a następnie pociągiem towarowym wyjechał do Niemiec.

W Niemczech ukończył gimnazjum litewskie. Studiował na Wydziale Nauki Uniwersytetu w Monachium.

Aktywny uczestnik i organizator zawodów sportowych. Na Olimpiadzie Ludów Uwięzionych w Niemczech (1948) w zawodach lekkoatletycznych zdobył dwa złote i dwa srebrne medale.

W 1949 przybył do Stanów Zjednoczonych, służył w Centrum Wywiadu Wojskowego w Chicago, aw 1955 otrzymał obywatelstwo amerykańskie. Pracował w fabryce części samochodowych w Chicago jako kreślarz w firmie inżynieryjnej. W 1960 roku ukończył Illinois Institute of Technology z tytułem inżyniera budownictwa lądowego.

oryginalny tekst:

Начиная с 1944 г. был порученцем Антанаса Импулявичюса, по прозвищу «Минский мясник», приговоренного за военные преступления к смертной казни. 

В июле 1944 года вместе с родителями бежал в Германию. В том же году вернулся в Литву и с августа служил во 2-м полку сформированных в Тельшяй «Сил обороны Отечества» (Tevynes Apsaugos Rinktine — TAR)[1].

Это подразделение получило оружие у немцев, чтобы защищать Жемайтию. Был назначен переводчиком в штаб батальона. После боев в октябре 1944 года под городом Сяда отступил с остатками легиона на Кретингу и затем товарным поездом выехал в Германию.

wiki polskojęzyczna:

Korpus Obrony Ojczyzny (lit. Tėvynės Apsaugos Rinktinė, TAR), zwany też Żmudzką Armią Obrony – ochotnicza kolaboracyjna formacja zbrojna złożona z Litwinów w służbie armii niemieckiej pod koniec II wojny światowej.

Latem 1944 r. z inicjatywy 2 litewskich oficerów kpt. I. Jatulisa i kpt. Jonasa Čėsny została sformowana ochotnicza formacja zbrojna pod nazwą Tėvynės Apsaugos Rinktinė. W jej skład weszli Litwini z tych kolaboracyjnych jednostek policyjnych i wojskowych, które nie zostały jeszcze odesłane do Niemiec lub rozformowane. Korpus składał się z dwóch pułków, którymi dowodzili litewscy oficerowie. Na czele korpusu stał jednak Niemiec płk (następnie gen. mjr) Hellmuth Mäder. Ciekawostką jest fakt, że służył w nim w 2 pułku przyszły prezydent Litwy Valdas Adamkus. Oddziały TAR objęły pozycje obronne w rejonie wioski Papile. 7 października 1944 r. linia frontu została przerwana przez Armię Czerwoną. 

Większość korpusu została zniszczona w okolicach miejscowości Mažeikiai podczas osłaniania odwrotu wojsk niemieckich. Resztki wycofały się wraz z oddziałami niemieckimi do Prus Wschodnich, gdzie sformowano na ich bazie litewski batalion saperski w składzie ośmiu kompanii. Stacjonował on na wybrzeżu Bałtyku. Następnie znalazł się w tzw. Worku Kurlandzkim. Ranni żołnierze batalionu byli ewakuowani morzem do Lubeki, pozostali zaś zginęli w ciężkich walkach z Armią Czerwoną lub przeszli do walki partyzanckiej w lasach.

Kolaboracja wojskowa wg wiki:

Ten typ kolaboracji oznaczał współpracę z okupantem pozostawionych lub tworzonych od nowa armii krajowych oraz udział ochotniczych formacji wojskowych w armii niemieckiej, a także współpracę z władzami niemieckimi formacji o charakterze wojskowym. Dotyczy to również antykomunistycznych partyzantek narodowych, które w niektórych krajach z różnych powodów współdziałały z Niemcami:

• Albania – 21 Dywizja Górska Waffen SS „Skanderbeg”, oddziały Balii Kombetar, oddziały Legalitet;

• Czarnogóra – Samoobrona Ludowa;

• Belgia – Ochotniczy Legion Flandryjski (Legion Flandern), brygada szturmowa „Langermarck”, a następnie 27 Ochotnicza Dywizja Grenadierów Pancernych Waffen SS „Langemarck”, Legion Waloński w ramach Wehrmachtu przeniesiony następnie jako walońska brygada do Waffen SS pod dowództwem Leon Degrelle'a, przekształcony w 28 Ochotniczą Dywizję Grenadierów Pancernych Waffen SS „Wallonien”;

• Bułgaria – Bułgarski Pułk Grenadierów SS

• Chorwacja – wojsko chorwackie (Hrvatsko domobranstvo) liczące około 200-250 tysięcy żołnierzy na czele z gen. (później marszałkiem) Slavko Kvaternikiem, Chorwacki Legion Ochotniczy wraz z eskadrą lotniczą na froncie wschodnim;

• Protektorat Czech i Moraw – tzw. Rządowe Wojsko (Vladni Vojsko), Czeskie Bataliony Porządkowo-Ochronne Żandarmerii i Policji Protektoratu, Legion antybolszewicki, Ochotnicza Kompania SS Świętego Wacława, cety ZZ, bataliony RAD;

• Dania – duńska armia i flota wojenna (znacznie zmniejszone) do sierpnia 1943, Frikorps Danmark pod dowództwem ppłk. Christiana P. Kryssinga, a od wiosny 1942 kpt. Christiana F. von Schalburga, pułk „Nordland”, 11 Ochotnicza Dywizja Grenadierów Pancernych Waffen SS „Nordland”;

• okupowana płn. część Francji – Legion Ochotników Francuskich przeciw Bolszewizmowi (LVF);

• Francja Vichy – ochotnicza „armia zawieszenia broni” licząca około 100-120 tysięcy żołnierzy z flotą wojenną (admirał Francois Darlan) i lotnictwem, tzw. Falanga Afrykańska, powstała w październiku 1942 we francuskiej Tunezji, 33 Dywizja Grenadierów Waffen SS „Charlemagne”;

• Grecja – Grecka Unia Narodowo-Demokratyczna (EDES) gen. Napoleona Zervasa;

• Holandia – Ochotniczy Legion Holenderski (Vrijwilligerslegioen Nederland), pułk „Westland”, brygada, a potem 23 Dywizja Grenadierów Pancernych Waffen SS „Nederland”;

• Litwa, Łotwa i Estonia – Legion Estoński SS, dwie łotewskie dywizje Waffen SS, estońska dywizja Waffen SS,

• Norwegia – Legion Norweski (Den Norske Legion), pułk „Nordland”, 11 Ochotnicza Dywizja Grenadierów Pancernych Waffen SS „Nordland”;

• Rumunia - Rumuński Pułk Grenadierów SS

• Słowacja – armia słowacka (Słowacka Ekspedycyjna Grupa Armijna pod dowództwem gen. Ferdinanda Catlosa, przekształcona w sierpniu 1941 w dwie dywizje piechoty: 1 Zmotoryzowaną Dywizję Piechoty (zwaną też Szybką Dywizją) i 2 Ochronną Dywizję Piechoty), tzw. Domobrana, SS-Heimatschutz Slowakei;

• Słowenia – Gorenjsko Domobranstvo, Slovensko domobranstvo;

• okupowane terytoria II Rzeczypospolitej:

Polacy nigdy nie utworzyli kolaboracyjnych struktur władzy (rządu, struktur wojskowych, ani polskich jednostek Waffen-SS), co stanowiło wyjątek wśród krajów europejskich okupowanych przez III Rzeszę.

Za kolaborancką uchodzi organizacja Toma, utworzona przez niemieckiego agenta hauptmanna Huberta Jurę, współpracująca z gestapo i SS w celu zwalczania lewicowych organizacji podziemnych.

• białoruskie formacje: Białoruska Policja Pomocnicza, Białoruska Obrona Krajowa, Białoruska Samoobrona, 23 Rosyjsko-Ukraiński Batalion SD, 101 Batalion Schutzmannschaft, 30 Dywizja Grenadierów SS,

• ukraińskie formacje: Legion Ukraiński, Ukraińska Powstańcza Armia, 14 Dywizja Grenadierów Waffen SS, Dywizja Von Stumpfeld, Oddział PuMa, Ukraińscy Wolni Kozacy, Ukraińska Armia Wyzwoleńcza, Ukraiński Legion Samoobrony, Ukraińska milicja, Ukraińska Armia Narodowa, Ukraińska Policja Pomocnicza. Bataliony: „Nachtigall”, „Roland”, 103 Batalion Schutzmannschaft, 109 Batalion Schutzmannschaft, 201 Batalion Schutzmannschaft, 101 Batalion Schutzmannschaft, 23 Rosyjsko-Ukraiński Batalion SD, 553 Wschodni Batalion Ludowy. Pułki: 4 Pułk Policji SS, 5 Pułk Policji SS, 6 Pułk Policji SS, 7 Pułk Policji SS, 8 Pułk Policji SS. Brygady: Brygada Przeciwpancerna Wolna Ukraina, Brygada Spadochronowa Gruppe B,

• żydowskie formacje ochotnicze: Jüdischer Ordnungsdienst, Urząd do Walki z Lichwą i Spekulacją (tzw. 13-tka), Żagiew, Judenraty

• Sonderkommanda w niemieckich obozach zagłady (KL) – pod przymusem i groźbą śmierci

• okupowane obszary ZSRR – oddziały tzw. Hilfswillige (Hiwisów), przekształcone w połowie 1943 roku w tzw. Legiony Wschodnie (Osttruppen), Rosyjska Armia Wyzwoleńcza (ROA) gen Andrieja Własowa, RONA (29 Dywizja Grenadierów Waffen SS), 1 Rosyjska Armia Narodowa, 30 Dywizja Grenadierów Waffen SS, Wschodnioturecki Związek Bojowy Waffen-SS (muzułmanie z radzieckiej Azji Środkowej i Kaukazu m.in), tatarska brygada górska Waffen SS, XV Kozacki Korpus Kawalerii Waffen SS, Kaukaski Związek Bojowy SS, Ochotniczy Pułk Desna

• nadmienić można o organizowaniu jednostek opartych na Arabach np. Ochotniczy Legion Arabski czy Hindusach np. Ochotniczy Legion Hinduski oraz np. brytyjskim Wolnym Korpusie.

Zdarzały się też formy współpracy z okupantem, zarówno pod przymusem i groźbą śmierci (przykład Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa), jak i dobrowolne, jednak nie miały one charakteru kolaboracji z III Rzeszą, a jedynie podjęcia i to w krótkim okresie pewnej współpracy z Niemcami (wykorzystując ich) dla realizacji celów własnych, a nie niemieckich:

Zgrupowanie Stołpeckie AK mjr. Adolfa Pilcha ps. Góra, 

Dolina (przemarsz z Puszczy Nalibockiej na Nowogródczyźnie do Kampinosu bez walk z Niemcami), 

Brygada Świętokrzyska NSZ (przemarsz z Kielecczyzny do Czech bez walk z Niemcami), 

107 Batalion Schutzmannschaft (zdezerterował w całości do 27 Wołyńskiej DP AK), 

202 Batalion Schutzmannschaft[potrzebny przypis].

https://maciejsynak.blogspot.com/2015/05/niemieckie-panowanie-na-otwie-litwie-i.html

https://pl.wikipedia.org/wiki/Korpus_Obrony_Ojczyzny

https://pl.wikipedia.org/wiki/Kolaboracja_pod_okupacj%C4%85_niemieck%C4%85_podczas_II_wojny_%C5%9Bwiatowej#Kolaboracja_wojskowa

"wspólna świadomość narodowa".

 

Oto przykład czym się kończy pranie mózgów w internecie. 

Proniemiecka propaganda coraz bardziej i coraz oficjalniej wychyla swój łeb.

"Korzyści z germanizacji". Kuriozalny tekst "Wyborczej"

"Nikomu tyle nie zawdzięczamy, co Niemcom. Ofiarowali łacinę i chrześcijaństwo. Dzięki nim weszliśmy do Europy, i to co najmniej dwukrotnie" – przekonuje "Gazeta Wyborcza".

Prawie 40 proc. obecnej Polski stanowią Ziemie Odzyskane. "Jeszcze 75 lat były niemieckie" – stwierdza Andrzej Romanowski w swoim tekście opublikowanym w "Gazecie Wyborczej".

Autor zachwalający wpływ Niemiec na Polskę, podkreśla, że tylko w "historiografii nacjonalistycznej" wszystko jest czarno-białe. "Dzieje ludzkie są skomplikowane, a historyk musi spoglądać z różnych punktów widzenia. Nie powinien jednak wydawać ocen moralnych" – stwierdza we wstępie poprzedzającym serię peanów pod adresem naszego zachodniego sąsiada.

Romanowski ocenia, że Polska jest beneficjentem a nie ofiarą niemieckiej średniowiecznej kolonizacji. "Nikomu tyle nie zawdzięczamy, co Niemcom! To oni nauczyli nas pisać i czytać. To oni ofiarowali nam swój język: łacinę" – czytamy.

"Spoglądając na polskie dzieje z lotu ptaka, można zobaczyć, jak co kilkaset lat pojawia się w Polsce jakiś kolejny PiS i – pod różnymi maskami i hasłami – niszczy naszą europejskość" – podkreśla autor.

Artykuł Romanowskiego wywołał serię komentarzy. Część internautów nie kryła oburzenia, inni z kolei byli rozbawieni jego przemyśleniami.

Porównaj:

https://maciejsynak.blogspot.com/2021/04/bachus.html

https://maciejsynak.blogspot.com/2021/06/wszedzie-wyaza.html

https://maciejsynak.blogspot.com/2020/04/sekcja-archeologii-sredniowiecza-knsa-uj.html

https://dorzeczy.pl/obserwator-mediow/188055/wyborcza-rozplywa-sie-nad-niemcami-i-germanizacja.html?utm_source=dorzeczy.pl&utm_medium=feed&utm_campaign=rss_feed

Sawinyh - bieżące uwagi

 

przedruk

tłumaczenie automatyczne

Zachodnia propaganda kształtuje opinie Białorusinów”

- Nie sądzi pan, że problemy z reputacją Białorusi odbijają się w jakiś sposób na sojusznikach. Czy nie okaże się, że sojusznicy będą mieli bardziej bolesny odbiór zewnętrznego wizerunku Białorusi? A w pewnym momencie uznają unię z Białorusią za niewygodną?

- To pytanie pokazuje, że postrzegacie Białoruś poprzez dyskurs zachodnioeuropejski, przez percepcję narzuconą w dużej mierze przez propagandystów zbiorowego Zachodu.

Decyzje polityczne są z reguły podejmowane przez elity, czyli osoby dość dobrze poinformowane i nie mogące sobie pozwolić tylko na jedną słabość – na fałszywe wyobrażenie o otaczającej ich rzeczywistości. Oznacza to, że na tym poziomie nie ma złudzeń co do tego, co dzieje się na świecie i co się dzieje z Republiką Białorusi na tym etapie, a być nie może. W związku z tym nie może być wpływu propagandowego na podejmowanie decyzji zarządczych, także w ramach procesów integracyjnych.

Mieć obiektywny pogląd na otaczającą rzeczywistość

Musimy wyraźnie zdawać sobie sprawę z czasu, w którym żyjemy. A teraz nadszedł czas na dość poważne przemiany polityczne. W zasadzie nie rozpoznajemy świata, w którym żyjemy za 3-5 lat.

- Wojna się zaczęła?

- Oczywiście nie będzie wojny w klasycznym tego słowa znaczeniu, jak II wojna światowa. Ten rodzaj wojny jest przestarzały. III wojna światowa będzie zupełnie inna. Nie będzie trudnych konfrontacji między ogromnymi armiami, nie będzie wymiany uderzeń nuklearnych. Dlaczego? Ponieważ doprowadzi to do śmierci świata. Wojnę globalną zastąpią dziesiątki małych lokalnych konfliktów.

- Kiedy to się zacznie?

- Porozmawiajmy. Mamy konflikty na Ukrainie, Gruzji, Mołdawii. Mamy konflikty w Iraku, Syrii, Libii. Teraz jest konflikt na Morzu Południowochińskim. Sytuacja z Tajwanem się pogarsza. Wiele pytań pojawia się w Azji Środkowej, w Afganistanie. Na tej podstawie mnoży się liczba lokalnych konfliktów. I możemy śmiało powiedzieć, że w tym komponencie wojna już trwa.

Najważniejsze, że dotkliwość „operacji militarnych” i konfrontacji przenosi się na sferę ekonomii i na sferę informacji . Jeśli weźmiemy i rozważymy dziedzinę ekonomii, co widzimy? Widzimy konflikt między USA a Chinami, w rzeczywistości wojnę handlową. Podobne konflikty obserwujemy między Chinami a Indiami.

Nawet w klasycznym skupisku Zachodu konflikty te zaczynają się ujawniać. Planowano podpisanie umów o wolnym handlu między UE a USA. Nie jest podpisany. I zapewniam, że nie zostanie podpisany. Na towary z UE do USA i odwrotnie wprowadzane są sankcje, ograniczenia, dodatkowe cła. To klasyczny przykład wojny handlowej. Jeśli słuchasz rozmów na uboczu Światowej Organizacji Handlu, to poważnie mówią o tym, że światowy reżim handlowy najprawdopodobniej nie przetrwa najbliższych 3-5 lat, zostanie poważnie zmodyfikowany. Tak więc wojna handlowa i gospodarcza już trwa.

- W tej wojnie nie ma jeszcze zabitych, ale są już ranni.

- Przede wszystkim, moim zdaniem, zostali ranni w wojnie informacyjnej. Kolejnym bardzo ważnym elementem jest wojna światopoglądowa. I tutaj wszystkie te czynniki manifestują się najpoważniej. Taka jest sytuacja z Białorusią i ciągłe konflikty z Rosją, Chinami i nie tylko. Myślę, że w niedalekiej przyszłości zobaczymy wiele nowych kampanii wojskowych w tym obszarze. A ofiary będą, jak słusznie powiedziałeś, „na głowie”.

Ludzie, którzy tracą zdolność racjonalnego realizowania otaczającej rzeczywistości, to ci, którzy polegli w wojnie informacyjnej.

W każdej wojnie duch armii jest krytyczny. W tym przypadku, ponieważ jest to trzecia wojna światowa, która ma zupełnie inne formy i wyrazy, całe społeczeństwo jest armią. Stąd dochodzimy do potrzeby zrozumienia, jak ważne jest, jak skonsolidowane jest społeczeństwo, jak jest wykształcone, jak poprawnie rozumie cele rozwoju narodowego, w jakim kierunku zmierza. A ponadto, czy jesteś gotów poświęcić swój czas na cele rozwoju narodowego, swojego dobrobytu przez określony czas? Jeśli jest zrozumienie, a społeczeństwo jest gotowe, to mamy sukces.

--------------

Redystrybucja wpływów politycznych i gospodarczych na świecie trwa. Pojawiają się nowe próby nacisku na suwerenne państwo Białorusi. Zachodni politycy nie ukrywają już swojego zainteresowania destabilizacją sytuacji w naszym kraju. Dlaczego to się robi? To i wiele innych spraw zostało omówione w rozmowie z przewodniczącym Komisji Stałej Izby Reprezentantów do spraw międzynarodowych Andriejem Sawinym .

Przywróć szacunek dla suwerenności

- Zbiorowy Zachód wywiera na Białoruś nie tylko polityczną i gospodarczą, ale także dyplomatyczną presję. Obserwujemy dziwne zachowanie niektórych pracowników zagranicznych misji dyplomatycznych: utrzymują bliskie kontakty z pewnymi radykalnymi organizacjami, uczestniczą w procesach niezwiązanych z interesami obywateli ich krajów itp. Dlaczego ci ludzie, którzy są wezwani do wzmacniania i rozwijania relacji między państwami, stają się instrumentami wojny hybrydowej ?

Andrey Savinykh: Poruszyłeś bardzo poważną kwestię. Wiąże się to z demontażem i erozją całego systemu zasad stosunków międzynarodowych , który kształtował się od połowy XVII wieku w Europie na podstawie pokoju westfalskiego . Taki system pojawił się po wielu krwawych wojnach europejskich jako jedyny sposób na zapewnienie pokoju i pewnych rozsądnych zasad współdziałania między państwami. Fundamentem stały się zasady suwerenności państw, nieingerencji w ich sprawy wewnętrzne oraz równości władzy bez względu na potencjał polityczny i gospodarczy . Ten system stosunków został ostatecznie zakończony wraz z przyjęciem Aktu Helsińskiego w 1975 roku .

- Białoruś zrobiła wiele, aby zresetować stosunki ze Stanami Zjednoczonymi i sąsiadami. W odpowiedzi amerykański korpus dyplomatyczny wspiera i koordynuje organizację zamieszek na ulicach Mińska od strony Wilna, a szef łotewskiego MSZ zdejmuje białoruską flagę państwową w Rydze, dając przykład wileńskiej kancelarii. Jak tego rodzaju prowokacyjne i wandalskie akcje mają się do statusu dyplomatycznego tych, którzy je autoryzują i organizują?

Andrey Savinykh: Problem w tym

Od lat dwudziestych amerykański establishment bardzo aktywnie rozwija technologie kognitywne do zarządzania społeczeństwem. Rozumie, że kontrolowanie obywateli własnego kraju tradycyjnymi metodami jest dość kosztowne. Bardziej opłaca się wykorzystać propagandę, tworzenie mitów ideologicznych i fascynację ludzi amerykańskim snem – technologią „soft power” .

W pewnym stopniu ta opcja jest z powodzeniem wdrażana, a amerykańskie media, kultura popularna, Hollywood i inne narzędzia są punktami zaczepienia tej technologii . Doprowadziło to do tego, że podobne opcje zaczęto stosować w stosunku do innych krajów, stając się głównym motorem „kolorowych rewolucji” .

Inżynieria społeczna i technologie poznawcze w służbie amerykańskiego establishmentu

W większości Amerykanie zajmują się już socjotechniką, zmieniając porządek w innych krajach za pomocą technologii kognitywnych. Ponadto nie mają żadnych zobowiązań wobec tych krajów i nie ponoszą żadnej odpowiedzialności w przypadku katastrofalnego wyniku. Widzimy ogromną liczbę takich przykładów.

Jednym z najbardziej odkrywczych jest Libia . W tym kraju z dnia na dzień zniszczono potężny system pomocy społecznej , który zapewnił ludności stosunkowo wysokie dochody, edukację i opiekę medyczną. W kraju zginęło około 15 000 osób i nie ma perspektyw na rozwój . Z drugiej strony ustanowiono kontrolę dostaw ropy naftowej z tego kraju – dla korporacji transnarodowych ma to niewątpliwie większe znaczenie.

Misje dyplomatyczne są aktywnie zaangażowane w organizowanie „kolorowych rewolucji” w innych krajach i nie jest to już tajemnicą. Akt szefa łotewskiego MSZ wyraźnie pokazał, jak głęboko zanikają dziś międzynarodowe tradycje poszanowania suwerenności innych krajów . Problem polega też na tym, że na Łotwie szef resortu polityki zagranicznej nie jest zawodowym dyplomatą . To polityk, który jest wybierany w wyniku wygranych wyborów. Takie podejście nie zawsze umożliwia powołanie na to stanowisko osoby, która spełnia wszystkie wysokie wymagania kwalifikacyjne stawiane szefowi departamentu polityki zagranicznej.

Zachodni system demokracji zostaje narzucony Białorusi

- Dlaczego nasz kraj wciąż jest oskarżany o łamanie praw człowieka? Przecież to, co cały świat widzi w kronikach wiadomości, wskazuje, że „wolna” Ameryka i „demokratyczna” Unia Europejska, delikatnie mówiąc, nie są pod tym względem od dawna najlepszym przykładem.

Andrei Savinykh:  Zachodni system demokracji jest narzucany Białorusi i innym krajom w każdy możliwy sposób, poza kontekstem historycznym i, co bardzo niebezpieczne, w specjalnej wersji eksportowej, opracowanej dla krajów, które miały stać się peryferiami Zachodnia metropolia .

W tym modelu nacisk kładziony jest tylko na wolności polityczne i indywidualne , a prawa gospodarcze i społeczne nie są zwracane . Zachodni eksperci w żaden sposób nie skupiają się na tym, że prawa polityczne należy łączyć z obowiązkiem obywateli do podejmowania wyłącznie przemyślanych decyzji opartych na rozsądku, logice i interesie publicznym .

Te dwa pojęcia – „prawo polityczne” i „obowiązek odpowiedzialnego działania” – nie mogą być rozdzielone bez katastrofalnych konsekwencji dla społeczeństwa. W praktyce Zachód próbuje narzucić nam prawa w oderwaniu od odpowiedzialności. W takich przypadkach demokracja bardzo szybko degeneruje się w ochlokrację.

Obywatele bez wiedzy politycznej łatwo ulegają manipulacji populistów lub padają ofiarą zorganizowanych struktur oligarchicznych. W rezultacie kraj pogrąża się w anarchii lub zamienia się w oligarchię. W każdym z tych przypadków rozwój gospodarczy zostaje zahamowany, a państwo staje się zależne. Jest na to wiele przykładów. A skutki uboczne, które pojawiają się podczas takich procesów, są rzeczywistymi celami , do których początkowo dążymy .

Demokracji nie można importować

Demokracja to produkt, którego nie można importować. To może być uprawiana tylko w kraju, dzięki ciężkiej pracy , a to wymaga czasu. Staramy się to robić, zaczynając od naszego poziomu rozwoju gospodarczego i tradycji panujących w społeczeństwie, rozwijając w jedności wszystkie rodzaje praw człowieka, w tym aspekty polityczne, społeczne i indywidualne. Ale zachodni manipulatorzy nie są tym zainteresowani. Próbują zamienić inne kraje w zależnych i kontrolowanych sojuszników , od których mogą brać więcej różnorodnych zasobów, niż mogą dać w zamian.

Trend regionalizacji: świat zostanie podzielony na 5-6 makroregionów

- Białoruś znalazła się pomiędzy głównymi ośrodkami przeciwstawnych sił cywilizacji zachodniej i wschodniej. W jednym ze swoich wystąpień wyraziłeś opinię, że Zachód próbuje narzucić nam swój własny model rozwoju społecznego. Jak wybrać drogę, aby zachować niezależność?

Andrei Savinykh: Musimy wyraźnie zdać sobie sprawę, że jesteśmy na tym etapie historycznego rozwoju ludzkości, kiedy globalizacja gwałtownie się cofa. Nie zniknie całkowicie, ale straci na znaczeniu na 20-30 lat. Dziś dominuje trend regionalizacji:świat zostanie podzielony na 5 – 6 makroregionów, które połączą wspólne systemy polityczne, militarne i gospodarcze. Pojawią się nowe rynki z odpowiednim podziałem pracy. Dołączenie do jednego z tych makroregionów to uniwersalny sposób na zapewnienie przez suwerenne państwo zrównoważonego rozwoju na 10, 20, a może 30 lat.

W związku z tym przystąpienie Białorusi do UE jest nie tylko niemożliwe ze względów politycznych, ale może również mieć destrukcyjny wpływ na naszą gospodarkę i społeczeństwo.

Naszą drogą jest stworzenie jednej przestrzeni euroazjatyckiej wraz z bliskimi nam narodami , z którymi historycznie łączy nas wspólne wartości tradycyjne, duchowe i kulturowe. Razem możemy stworzyć rdzeń nowego regionu gospodarczego.

Wzmocnienie potencjału kraju: zdolności obronnych, samowystarczalności gospodarczej i światopoglądu

- Utrzymanie i umocnienie państwowości to jeden z głównych tematów obecnej agendy. Jak pokazuje światowa praktyka, dziś ekspansywne ambicje są realizowane nie tylko za pomocą scenariuszy mocy. Jak reagować na zewnętrzne wyzwania i zagrożenia?

Andrey Savinykh: Dziś każdy kraj musi wzmacniać i rozwijać swój potencjał przynajmniej w trzech kierunkach.

Aspekt wojskowy: członkostwo Białorusi w OUBZ

Przede wszystkim oczywiście aspekt militarny. Członkostwo Białorusi w OUBZ praktycznie wyklucza bezpośrednią agresję zbrojną na ten kraj. Tutaj jesteśmy bardzo dobrze chronieni, a nasza suwerenność nie jest zagrożona.

Gospodarka musi być samowystarczalna

Drugi obszar to ekonomia . Powinien być samowystarczalny i zdolny do zapewnienia obywatelom niezbędnego poziomu dochodów i towarów, które mają strategiczne znaczenie dla bez pasnosti , zwłaszcza żywności . Od dziesięcioleci zmierzamy w tym kierunku. I w tym czasie udało nam się osiągnąć wystarczający dla kraju poziom w żywności, energetyce, transporcie i innych obszarach bezpieczeństwa. Ale jest jeszcze wiele do zrobienia, aby gospodarka stała się fundamentem poprawy dobrostanu społeczeństwa. Tak, nie wszystko jest tutaj rozstrzygane, ale nie jest to proces jednoetapowy. Wymaga stałego i progresywnego rozwoju. Uważam, że można to zrobić najbardziej produktywnie w ramach Eurazjatyckiej Przestrzeni Gospodarczej.gdzie mamy swoje nisze w podziale pracy, co pozwoli nam osiągnąć efekt synergii z naszymi partnerami.

Światopogląd: wspólna wizja przyszłości

Trzeci kierunek to światopogląd . Musimy być zjednoczeni w naszych poglądach na przyszłość, którą budujemy w naszym kraju. Bardzo ważna jest konsolidacja psychologiczna . Jest jak duch walki w wojsku, dzięki któremu można pokonać wroga, przewyższającego liczebnie i siłę. Dziś kryteria ideologiczne dotyczą nie armii, ale społeczeństwa.

Jeśli ludzie widzą tak samo, mają wspólne wartości, są zjednoczeni i skonsolidowani, to na pewno odniosą sukces.

Międzynarodowe korporacje w pogoni za zyskiem

W ostatnich dziesięcioleciach zbiorowy Zachód podejmuje systemowe wysiłki zmierzające do demontażu zawartych porozumień , deklarując, że świat wchodzi w nową rundę rozwoju, w której głównymi uczestnikami nie są państwa narodowe, ale korporacje transnarodowe . Oni są zainteresowani widząc znikają granice narodowe i państwowe systemy państwowe zdemontowane , tworząc korzystne warunki dla właścicieli tych korporacji.

Chodzi przede wszystkim o osiągnięcie zysku w różnych regionach i przeniesienie tego zysku do jurysdykcji offshore w celu uchylania się od płacenia podatków. Korzyści z TNK ze szkodą dla krajów i regionów!

Aby osiągnąć te cele, przeznaczane są ogromne środki i zaangażowane są całe instytucje.

Okazuje się więc, że struktury dyplomatyczne Zachodu , które postrzegamy w ramach tradycyjnego systemu interakcji jako narzędzia wzajemnego zrozumienia, budowania zaufania i rozwiązywania konfliktów, stają się elementami ataku na bazie stosunków międzypaństwowych.

---------

Mówiąc o sytuacji z Ryanairem zaminowanym w Niemczech, Savinykh zauważył: „Sytuacja w Berlinie potwierdziła, że ​​doniesienia o zaminowanych samolotach docierają dość często. A każde państwo, przez którego terytorium leci ten samolot, zapewnia własne lotnisko, organizuje inspekcję statku i rozwiązywanie związanych z nim problemów. To normalna sytuacja. Na tym tle wyraźnie widać, że Republika Białoruś wypełniła wszystkie swoje zobowiązania wynikające z umów międzynarodowych. I nie było nadzwyczajnej sytuacji w stosunku do samolotu ”.

„Inne pytanie brzmi, że na pokładzie była osoba, która znajduje się na liście poszukiwanych. Wymogiem prawa było jego aresztowanie. I został aresztowany. Przez dziesięciolecia zbiorowy Zachód uczył nas o rządach prawa, o konieczności przestrzegania prawa. I okazuje się, że w momencie, gdy stanęliśmy w takiej sytuacji, nagle zaczęli mówić, że nie powinien był być aresztowany. Z mojego punktu widzenia jest to dość cyniczna hipokryzja ”- powiedział polityk.

Andrey Savinykh jest  pewien:

Ogromna liczba ludzi stała się bardzo spięta, ponieważ Protasewicz zeznaje w Komitecie Śledczym Białorusi. Dlaczego? Bo był bliski zorganizowania planów przejęcia władzy w Republice Białorusi. Wie, jak ta operacja została sfinansowana, w jaki sposób. Wie, jak we wszystkie te plany zaangażowani byli politycy niektórych krajów, przynajmniej Polski i Litwy. Potrafi powiedzieć wiele rzeczy, z których niektórzy znajdą się w bardzo, bardzo nieprzyjemnej sytuacji. A teraz ci ludzie zrobią wszystko, co możliwe, aby jakoś wygadać sytuację, ale w żadnym wypadku nie pozwól, aby ta bomba informacyjna eksplodowała, co mogłoby spowodować poważny cios dla ich reputacji.

https://savinykh.by/?p=6356&fbclid=IwAR12U181M2_mbNn3C2jqFpAb0KG3v_XUf1QEcil-ZU-K3Qh7y1PL8qdj0VI

https://savinykh.by/?_=a-savinykh-o-diplomaticheskom-davlenii-na-belarus&fbclid=IwAR2ePU38-r59zvS-XPmu1Hj0a6asO1w6vEb5NqGi-eYpPvU6HPonYYb-CoM

https://savinykh.by/?vystuplenie-intervie=a-savinykh-pokazania-mogut-nanesti-uscherb-reputatsii-nekotorym-na-zapade

Klimat w dawnej Rzeczpospolitej

O klimacie i pogodzie w siedemnastowiecznej Rzeczypospolitej

Przemysław Gawron

Zdaniem Geoffrey’a Parkera, wybitnego brytyjskiego badacza, globalne ochłodzenie klimatu w siedemnastym wieku walnie przyczyniło się do kryzysu, który zagroził istnieniu cywilizacji ludzkiej, przysparzając współczesnym olbrzymich cierpień. Pogląd to dyskusyjny i spotkał się ze sprzeciwem części historyków, niemniej nie ma wątpliwości, że ówczesne zmiany klimatyczne dały się odczuć w niemal każdej dziedzinie ludzkiej aktywności i nie ominęły Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Nim jednak przyjrzymy się bliżej temperaturze, opadom atmosferycznym, wiatrom czy anomaliom pogodowym kilka słów należałoby powiedzieć na temat historii badań klimatu w Polsce – przynajmniej w minionym wieku – oraz stosowanych w nich metodach badawczych. Bardzo wiele uczynili dla tej dziedziny uczeni skupieni wokół znakomitego lwowskiego profesora Franciszka Bujaka, którzy w dwudziestoleciu międzywojennym zajęli się badaniem klęsk elementarnych w dawnej Rzeczypospolitej, w tym także zjawisk meteorologicznych, w oparciu o źródła pisane, głównie kroniki i pamiętniki. Antoni Walawender, Stanisław Hoszowski, Jan Szewczuk, a zwłaszcza Stanisława Namaczyńska, do której badań przyjdzie mi się jeszcze nieraz odwołać, położyli podwaliny pod badania nad staropolskim klimatem.

Przyjęta przez nich metoda miała pewne niedoskonałości. Stosunkowo wąska baza źródłowa – zrozumiała przy znacznym chronologicznie i przestrzennie przedmiocie badań – nie pozwalała na równomierny opis zjawisk pogodowych dla różnych regionów Rzeczypospolitej. Mówiąc inaczej, o ile dla Małopolski, Rusi Czerwonej czy Prus Królewskich znaleziono więcej informacji, to dla Podlasia czy Wielkopolski było ich znacznie mniej. Równocześnie, dzięki niektórym pamiętnikom czy diariuszom pogoda w pewnych okresach na określonych terytoriach była lepiej znana niż gdzie indziej. Tytułem przykładu, wojewoda witebski Jan Antoni Chrapowicki prowadził w latach 1656–1685 dziennik, w którym drobiazgowo notował informacje dotyczące zjawisk atmosferycznych, co pozwala współczesnym badaczom odtworzyć pogodę w miejscu przebywania autora, czyli głównie w Wielkim Księstwie Litewskim oraz na Mazowszu i Podlasiu. Rysuje się jednak od razu pytanie, na ile dane Chrapowickiego można odnieść do innych regionów polsko–litewskiego państwa.

Inny problem łączył się z próbami powiązania fluktuacji cen zbóż, warzyw i owoców ze zjawiskami klimatycznymi. O ile nie ma większych wątpliwości, że w epoce preindustrialnej nieurodzaj prowadził zazwyczaj do zwyżki cen, o tyle stwierdzenie wysokich cen nie przesądza o niekorzystnych dla rolnictwa zjawiskach klimatycznych, ponieważ wpływ na drożyznę miały także inne czynniki: działania wojenne, epidemie, podatki, daniny publiczne itp. Mówiąc inaczej, wysokie zbiory nie gwarantowały niskich cen, szczególnie gdy w pobliżu przetaczała się wojna czy towarzysząca jej często zaraza.

Pod koniec XX wieku zarysował się nowy trend w badaniach nad klimatem, związany z sojuszem klimatologów i historyków. Wcześniej obie grupy badaczy niezbyt chętnie ze sobą współpracowały, a kwestie zjawisk pogodowych rzadko znajdowały w głównym nurcie badań historycznych. Połączenie metod właściwych dla przyrodoznawstwa ze starymi – co nie znaczy archaicznymi – sposobami badania przeszłości stosowanymi przez adeptów Klio pozwoliło znacznie precyzyjniej oznaczyć temperaturę powietrza czy poziom opadów w drugim tysiącleciu, w tym także w odniesieniu do interesującego nas siedemnastego stulecia. 

Wspomniany sojusz jest tym ważniejszy, że badania klimatologów, geofizyków czy geografów pozwalały określić warunki atmosferyczne bardziej dokładnie niż to wcześniej czyniono, ale ludzki wymiar obcowania z klimatem, sposób odczuwania anomalii pogodowych można poznać głównie za sprawą dociekań stricte historycznych. Warto w tym miejscu przywołać nazwiska takich badaczy jak Rajmund Przybylak, Kazimierz Marciniak, Piotr Oliński, Waldemar Chorążyczewski, Wiesław Nowosad, Krzysztof Syta, czy Jacek Majorowicz, bez których wiedza na temat klimatu siedemnastowiecznej Rzeczypospolitej byłaby znacznie uboższa.

Czytelnikowi należy się w tym miejscu kilka słów na temat źródeł poznania dawnych zjawisk pogodowych. Podzielić je można – w ślad za G. Parkerem – na dwa archiwa: naturalne oraz ludzkie. W pierwszym przypadku informacje na temat zjawisk klimatycznych można znaleźć badając lodowce czy pokrywę lodową ziemi, w których zachowały się ślady erupcji wulkanicznych, zanieczyszczeń powietrza, wskazówek dotyczących temperatury. Pokłady pyłków oraz zarodników, przechowywane w jeziorach, bagnach oraz ujściach rzek pozwalają określić lokalne warunki wegetacji roślin w czasie powstania złoża, podobnie jak badania pierścieni drzew mogą służyć do odtworzenia warunków klimatycznych, panujących w czasie wzrostu różnych ich gatunków. Badacze bacznie przyglądają się także osadom mineralnym w jaskiniach oraz wodom.

Wzmianki dotyczące klimatu znajdują się zaś w ludzkim archiwum – źródłach narracyjnych, tak pisanych, jak i należących do tradycji ustnej (kroniki, listy, dzienniki, diariusze, akta sądowe i administracyjne czy dzienniki okrętowe). Ważną rolę odgrywają wszelkiego rodzaju dane statystyczne, w tym informacje dotyczące czasu rozpoczęcia żniw, fluktuacji cen zboża itp. Historycy przyglądają się także dorobkowi dawnych astronomów, w tym obserwacjom plam na słońcu oraz rejestrom danych dotyczących pogody, kierunku wiatru i temperatury, zbieranych przez niektórych obserwatorów od początku epoki nowożytnej. Nie można zapominać o źródłach ikonograficznych, np. obrazach, rysunkach, szkicach, rycinach itp., przedstawiających zjawiska klimatyczne, jak również danych epigraficznych i archeologicznych, choćby pozostałościach osiedli ludzkich, porzuconych w wyniku zmian klimatycznych.

Koncept Małej Epoki Lodowcowej (The Little Ice Age) – której apogeum przypada m.in. na wiek siedemnasty – zawdzięczamy przede brytyjskiemu klimatologowi Hubertowi Horace’owi Lambowi, twórcy schematu przemian klimatu w ciągu minionego tysiąclecia. Idea Lamba wciąż budzi dyskusje, dotyczące m.in. chronologii oraz zakresu zmian klimatycznych, niemniej w zasadniczym zrębie pozostaje paradygmatem w badaniach nad historią klimatu. Wedle Lamba około roku 1200 rozpoczyna się koniec Średniowiecznego Optimum Klimatycznego (zwanego także Medieval Warm Period). Niektórzy badacze, jak znakomity szwajcarski klimatolog Christian Pfister, skłonni są jednak przesunąć ten moment na połowę czternastego stulecia. W XIII stuleciu doszło do licznych erupcji wulkanicznych oraz stopniowej zmiany orbity ziemi, co spowodowało zmniejszenie ilości energii słonecznej docierającej do północnej półkuli Ziemi. Zmiany w cyrkulacji prądów morskich oraz zwiększenie pokrywy lodowej Arktyki doprowadziły w następnym stuleciu do serii występujących naprzemiennie ulewnych deszczy oraz ostrych susz, a to z kolei wpłynęło na obniżenie temperatury. Wydaje się, że dla części globu najzimniejszy okres nastąpił pomiędzy 1450 a 1530 rokiem (niektórzy badacze skłonni są wydłużać ten czas do 1570 roku). Zwie się go Minimum Spörera, na pamiątkę dziewiętnastowiecznego astronoma i badacza aktywności słonecznej, Gustawa Spörera.

Mniej więcej od 1560 roku zaczyna się faza zwana Fluktuacją Grindewaldu, która miała się skończyć około 1630 roku. Nazwę swą zawdzięcza szwajcarskiemu kantonowi, w którym odnotowano w tym czasie znaczną ekspansję lodowca. Większe znaczenie od aktywności słonecznej – która nie odbiegała od normy z czasów Minimum Spörera – miały podówczas czynniki działające bezpośrednio na Ziemi, wśród których ważną rolę odegrały prądy morskie oraz dwie wielkie erupcje wulkaniczne na terenie Ameryki Południowej: Nevado del Ruiz w 1595 roku oraz Huaynaputina pięć lat później. Oba wybuchy należały do największych zjawisk tego rodzaju w ciągu ostatnich 2500 lat. 

Po chwilowym ociepleniu w latach trzydziestych siedemnastego stulecia, kolejna fala zimna przyszła wraz z Minimum Maundera –  zwanym tak na cześć Edwarda Maundera, dziewiętnastowiecznego astronoma, obserwatora plam słonecznych, który dostrzegł znaczny spadek ich liczby w tej epoce. Po krótkim okresie ocieplenia połączenie mniejszej dawki energii słonecznej, erupcji wulkanicznych oraz cyrkulacji prądów morskich doprowadziło około 1645 roku do następnej fali zimna. Tym razem trwała ona około 75 lat, czyli mniej więcej do 1720 roku. Około 1760 roku, po następnym ociepleniu, przyszedł czas na trzecie minimum, tym razem nazwane na cześć Johna Daltona, kolejnego badacza plam na słońcu. Chłody trwały do 1850 roku, kiedy zaczęła się trwająca po dziś dzień epoka zwana Ostatnim Globalnym Ociepleniem (Recent Global Warming).

Współcześni skłonni byli wyjaśniać pogodowe anomalie i zmianę klimatu w latach 1560–1720 gniewem bożym, który spadł na ludzkość z powodu jej grzechów, co z kolei prowadziło do poszukiwania winnych, np. wśród czarownic czy aktorów teatralnych. Ówczesna nauka dopatrywała się przyczyn ochłodzenia w zmniejszonej aktywności słonecznej oraz takich zjawiskach naturalnych jak trzęsienia ziemi, wybuchy wulkanów oraz tsunami. Astrologowie szukali odpowiedzi w kosmosie, dostrzegając ją zwykle w postaci złowrogich komet czy koniunkcji planet. W badaniach prowadzonych w ostatnich dekadach zwraca się uwagę na niską aktywność słoneczną. Lata 1617–1618, 1625–1626 oraz 1637–1639 przyniosły niemal całkowity zanik plam na słońcu, zaś w okresie pomiędzy 1645 a 1715 rokiem odnotowano około 100 plam w ciągu 8000 dni. Problemy z energią słoneczną, a właściwie jej niedoborem, potwierdzają także badania pni drzew oraz zanik zórz polarnych i korony słonecznej w czasie całkowitego zaćmienia słońca.

Zwrócono także uwagę na zwiększoną aktywność wulkaniczną, której skutkiem była emisja gazów oraz pyłów do atmosfery i w konsekwencji obniżenie temperatury na wszystkich obszarach, nad którymi zawisła wulkaniczna chmura. Niskie temperatury powodowały zjawisko klimatyczne znane jako El Niňo, kiedy niska temperatura powoduje odwrócenie zwykłego kierunku wiatrów, wiejących zwykle z Azji do Ameryki. Kiedy wiatry zaczęły wiać w drugą stronę, doszło do wzmożonych opadów deszczu w Ameryce i osłabienia monsunów w Azji. El Niňo występowało w połowie siedemnastego wieku trzy razy częściej niż współcześnie. Możliwe, że mamy tutaj do czynienia z błędnym kołem: El Niňo powodowało wzrost ilości wody w pobliżu wybrzeży Ameryki, a to powodowało zwiększenie aktywności wulkanicznej na tych terenach, co z kolei wiązało się z dalszym obniżeniem temperatury i zwiększało częstotliwość występowania El Niňo.

Spadek temperatury pomiędzy średniowiecznym maksimum a minimum w okresie małej epoki lodowcowej wyniósł około 3°C, przy czym na półkuli północnej zmiana była zwykle większa niż w strefie równikowej, ponieważ pokrywa śnieżna i lód odbijały część promieni słonecznych do atmosfery. Spadek temperatury wiązał się z powodziami, gwałtownymi burzami, suszami i długimi okresami zimna i mrozu. Skróceniu uległ okres wegetacyjny roślin, wskutek czego zmniejszeniu ulegały plony. Europejczycy dopiero w latach pięćdziesiątych XVIII wieku zaczęli zbierać plony zbóż w tej samej ilości, co przed 1570 rokiem. Trzeba także pamiętać, że deszcz i zimno powodowały występowanie plagi myszy, zaś suszy towarzyszyło często pojawienie się szarańczy. Głód coraz częściej zaglądał w oczy Europejczykom.

Częściej niż dotychczas występowały surowe zimy, jak w 1607/1608 roku, kiedy Tamiza zamarzła do tego stopnia, że ustawiono na niej w ramach Frost Fair drewniane pawilony, w których mieściły się stragany, tawerny, a nawet domy publiczne. W Niderlandach lód skuł rzeki i kanały, wino w beczkach zamarzało, a we Francji szron pokrył nawet brodę Henryka IV. Ponad sześćdziesiąt lat później, na przełomie 1669 i 1670 roku, Ren i Łaba zamarzły już w grudniu. W następnym miesiącu w ich ślady poszły Sekwana oraz weneckie kanały, lód skuł także Bałtyk – Sund był zamarznięty jeszcze 17 marca – oraz Morze Czarne w pobliżu Półwyspu Krymskiego. Wedle współczesnej relacji, zamarzały nawet ptaki.

Mroźne i śnieżne zimy powodowały liczne powodzie, które doprowadzały do śmierci rolników i mieszczan, niszczyły pola uprawne oraz infrastrukturę wiejską i miejską. Zimno bywało także latem. W 1628 roku – roku bez lata, jako wówczas określano – w Alpach padał śnieg, w lipcu odnotowano w Hesji 21 dni deszczowych, a sierpień był tylko niewiele mniej mokry. W Stuttgarcie trzeba było ocieplać domy, a winogrona nie osiągnęły pełnej dojrzałości. Wiosną 1649 roku wzburzone wody Sekwany zalały Paryż. Zapiski prowadzone w Fuldzie pokazują, że opady deszczu lub śniegu miały w tym roku miejsce przez 226 dni (dla porównania: w XX w. występowały przeciętnie przez 180 dni), a po nich nastąpiła „sześciomiesięczna zima”. Zdarzały się jednak zgoła odmienne zimy, jak ta w 1606/1607 roku, określanym jako rok bez zimy. W czasie dwóch pierwszych miesięcy roku nie było mrozu ani śniegu, świeciło słońce, a ludzie nosili letnie ubrania.

Ważnym skutkiem ochłodzenia stały się – paradoksalnie – ostre susze. Wielki pożar Londynu we wrześniu 1666 roku, który pozbawił dachu nad głową 80 tysięcy ludzi i spowodował szkody wyceniane na 8 milionów funtów, był wynikiem niezwykle gorącego i suchego lata, w czasie którego przeciętna temperatura była wyższa o 1°C od dwudziestowiecznej i brakowało deszczu. 18 lat wcześniej podobny pożar – do którego doszło po kilku bezdeszczowych miesiącach – zniszczył sporą część Moskwy. W grudniu 1669 roku obserwatorzy odnotowali, że poziom Renu w Zjednoczonych Prowincjach Niderlandów był tak niski, że odsłonił pozostałości zalanych niegdyś budynków, zaś trzy lata później rzeka wyschła do tego stopnia, że ułatwiła przeprawę francuskim wojskom inwazyjnym.

Anomalie pogodowe pojawiały się także na morzach i oceanach. W listopadzie i grudniu 1675 roku potężne sztormy uderzyły w wybrzeże Holandii, powodując zniszczenie wałów przeciwpowodziowych oraz grobli. Słona woda zalała pola uprawne pomiędzy Amsterdamem, Hoornem, Haarlemem, Lejdą i Utrechtem. Wielki sztorm, który 6 stycznia 1654 roku uderzył w statki wracające z Bałtyku koło przylądka Texel spowodował zatonięcie dwudziestu z nich. Podobny przypadek powtórzył się w latach 1659, 1670 oraz 1695, kiedy gwałtowne sztormy uniemożliwiały żeglugę. W tym ostatnim roku surowa zima oraz sztormy wpłynęły na zmniejszenie się liczby holenderskich statków, które przepłynęły Sund.

Podsumowując – w ślad za Christianem Pfisterem – można powiedzieć, że w latach 1560–1720 marzec był najczęściej zimny, z wyjątkiem dwóch pierwszych dekad siedemnastego stulecia. Szczególnie dotkliwe zimno panowało w tym miesiącu w latach czterdziestych oraz dziewięćdziesiątych XVII w. Podobnie, o ile przez większość stulecia maj należał do ciepłych miesięcy, o tyle wyraźne ochłodzenie stało się odczuwalne w ostatnim dziesięcioleciu. Czerwiec bywał zwykle zimny i deszczowy. Nieco inaczej przedstawiała się sprawa z lipcem, wilgotnym i zimnym pomiędzy 1560 a 1630 rokiem, a w następnych czterech dekadach wyraźnie cieplejszym niż czerwiec. Także później temperatura oraz opady w tym miesiącu były zbliżone do odnotowanych w pierwszej połowie dwudziestego wieku. Podobnie było z sierpniem, w którym pogoda nie odbiegała od tej, którą dobrze znali nasi dziadkowie.

Jak na tym tle przedstawiał  się klimat siedemnastowiecznej Rzeczypospolitej? Zdaniem klimatologów oraz historyków, najwięcej surowych zim zdarzyło się w dekadach: 1590–1600 (sześć) oraz 1641–1650 (pięć). Najmniej ostrych zim wystąpiło pomiędzy 1621 a 1640 rokiem, choć badania źródeł pisanych, prowadzone przez Stanisława Hoszowskiego, odnotowują nieurodzaj oraz drożyznę właśnie w latach 1621–1625 oraz 1628–1631. W dziesięcioleciach 1591–1600, 1641–1650, 1651–1660 temperatura była przeciętnie o 2,5°C niższa niż w pierwszej połowie XX wieku, choć najzimniejszy okres przypada na dekadę pomiędzy 1741 a 1750 rokiem (spadek o 3,6°C). Letnie temperatury w czasach nowożytnych były zbliżone do dwudziestowiecznych, z wyjątkiem pierwszej połowy XVIII wieku, kiedy pora letnia była chłodniejsza. Bardzo deszczowe lata przeplatały się z ekstremalnie suchymi  w dekadach 1591–1600, 1651–1660 oraz 1681–1690, ponadto do bardziej suchych należały lata 1621–1630. Zimowe temperatury były w tym okresie niższe przeciętnie o 1,5 do 3°C w porównaniu z wiekiem XX, zaś lata cieplejsze o około 0,5°.

Analizując pogodowe zapiski Chrapowickiego dostrzegamy, że w latach 1656–1685 najzimniejszy był rok 1666, najcieplej zaś było wojewodzie witebskiemu cztery lata wcześniej. Bardzo zimno było także w 1667, 1671, 1672 oraz 1679 roku, natomiast względnie ciepło w latach 1663, 1668, 1680 oraz 1681. Ogólnie rzecz biorąc, zimy, wiosny oraz pory jesienne były chłodniejsze niż w XX wieku, podczas gdy lata nieco cieplejsze. Liczba dni, dla których odnotowano opady atmosferyczne wahała się od 112 w 1676 roku (o którym Chrapowicki pisał, że miała w nim miejsce wielka susza) do 206 w 1679 roku. Ulewy zdarzały się od kwietnia do listopada. 

Mieszkańcy Rzeczypospolitej – a przynajmniej jej litewskiej części – spotykali się ze śniegiem najczęściej pomiędzy grudniem a marcem, choć w 1661 roku odnotowano opady śniegu 7 lipca. Nie widać większych rozbieżności pomiędzy danymi Chrapowickiego, a tymi z połowy XX wieku, choć warto zauważyć, że w tym drugim przypadku opady śniegu zdarzały się we wrześniu. Odnotowano natomiast, że w czasach Chrapowickiego deszcz występował w skali roku o 6–11 dni częściej niż w dzisiejszej północno–wschodniej Polsce oraz o 8–19 dni częściej w przypadku ziem obecnej Białorusi.

Warto przyjrzeć się – na podstawie materiału zebranego przez S. Namaczyńską – anomaliom pogodowym, które dały się we znaki mieszkańcom Rzeczypospolitej w drugiej połowie siedemnastego wieku. Zima na przełomie 1650 oraz 1651 była bardzo długa i śnieżna, jeszcze 23 kwietnia poruszano się w niektórych miejscach saniami. Wilki były na tyle głodne, że wpadały do miast, strasząc mieszkańców. Wiosną topiący się śnieg i lód, wraz z utrzymującą się krą, skutkowały powodziami, powodującymi liczne zniszczenia w Małopolsce i Prusach Królewskich oraz na Mazowszu.

Kwiecień i pierwsza połowa maja w Małopolsce były zimne i deszczowe, podobnie jak lato, deszcz padał nieustannie przez tydzień począwszy od 25 sierpnia. W lipcu Kraków padł ofiarą powodzi, poziom wody na ulicach sięgał łokcia (ok. 60 cm). Całkowicie zalane zostały okoliczne wsie, m. in. Płaszów i Zabłocie. W czasie żniw pojawiły się burze i ulewne deszcze, odnotowano także obecność szarańczy. Jesień w tym regionie była zimna, mglista i deszczowa. Co ciekawe, w Prusach Królewskich lato należało do ciepłych i suchych. Drastyczny wzrost cen żywności, po części spowodowany zniszczeniami wojennymi powstałym w toku walk z powstańcami kozackimi Bohdana Chmielnickiego doprowadził do klęski głodu, a na Wołyniu dojść miało do przypadków kanibalizmu. 

Sześć lat później, w 1657/1658 roku, zima również miała niezwykły przebieg. Od listopada do połowy stycznia było mgliście i deszczowo, ale później nastały ostre mrozy i gwałtowne śnieżyce. Zamarzły m. in. Wisła oraz Dniepr. W lutym nadeszła odwilż, przynosząc ze sobą powodzie, dotkliwe zwłaszcza dla mieszkańców Żuław i Gdańska. Nie był to jednak koniec anomalii, ponieważ w marcu wróciła zima, odnotowano ataki mrozu i śniegu. Luty dobrze zapamiętali też Szwedzi i Duńczycy, ponieważ dzięki zamarznięciu Małego Bełtu armia króla szwedzkiego Karola X Gustawa mogła przeprawić się z Jutlandii na Fionię i Lolland, a po opanowaniu wysp sforsować skuty lodem Wielki Bełt i zająć Zelandię, o mały włos nie zdobywając Kopenhagi i zmuszając Duńczyków do zawarcia pokoju na wielce korzystnych dla Szwedów warunkach.

Zmienny charakter miała pogoda w 1662 roku. Po łagodnej zimie i wczesnej wiośnie 17–18 maja pojawiły się silny mróz oraz obfite opady śniegu, który zalegał na polach przez tydzień, co doprowadziło do wymarznięcia zbóż. Letnie powodzie nie oszczędziły Małopolski. Wisła wylała w tym roku trzykrotnie: w czerwcu, lipcu oraz sierpniu. 10 sierpnia woda zalała Kraków, komunikacja w mieście odbywała się przy pomocy szkut. Fale sięgnęły ołtarza w kościele Norbertanek na Zwierzyńcu oraz zalały kościół świętego Wawrzyńca. Wylał także Dunajec, niszcząc 45 miejscowości w okolicy Krościenka i Sącza. W pobliżu Jarosławia doszło do największego wylewu od czterdziestu lat. Nad Żywcem i Kamienicą przeszło natomiast oberwanie chmury. 

Ponad trzydzieści lat później, w 1694 roku mrozy zaczęły się już w październiku i potrwały do końca marca następnego roku, przy czym największe nasilenie zimna przypadło na okres od grudnia do marca, a śnieg spadł na Rusi jeszcze w czerwcu. Wraz z wiosną pojawiły się powodzie i plaga owadów. Z powodu zimnego i mokrego lata żniwa rozpoczęły się dopiero w sierpniu, kilka tygodni później niż zwykle. Ulewne deszcze były też odpowiedzialne za powódź, która nawiedziła Małopolskę w lipcu.

Łagodna zima nie oznaczała jednak braku problemów. Mieszkańcy Rzeczypospolitej przekonali się o tym w latach 1679/1680 oraz 1681/1682. W pierwszym przypadku w styczniu było na tyle ciepło, że rozpoczęły się prace polowe. Wiosna przyniosła ze sobą ciepłe deszcze, a nawet burze. 28 kwietnia 1680 roku jedna z nich przeszła nad Warszawą, burząc domy i dzwonnice oraz wyrywając drzewa z korzeniami. Później nad Rzeczpospolitą zapanowała latem i jesienią susza, której towarzyszyło pojawienie się szarańczy. Następnej zimy również nie odnotowano mrozu ani śniegu. Rośliny zakwitły znacznie wcześniej niż zwykle, rolnicy przystąpili do prac polowych. 

Marzec był suchy i ciepły, za to w kwietniu nastąpiły mrozy i śniegi. Pod koniec czerwca huragan nawiedził Lwów, zrywając dachy wielu domów i uszkadzając dzwonnicę kościoła Dominikanów. Podobny schemat powtórzył się cztery lata później. Warunki pogodowe były na tyle dobre, że w lutym rozpoczęto prace polowe oraz wypasano bydło. Niespodziewanie śnieg spadł 9 maja, ale nie wyrządził poważniejszych szkód, w przeciwieństwie do huraganu, który spustoszył okolice Gdańska. Lato było suche i ciepłe, w sąsiedniej Mołdawii doszło nawet do suszy, która dała się we znaki żołnierzom Jana III, prowadzącego podówczas na tych terenach niezbyt udaną kampanię przeciwko Turkom i Tatarom.

Niewątpliwie, klimat nie ułatwiał życia siedemnastowiecznym mieszkańcom Rzeczypospolitej. Długie, mroźne i śnieżne zimy występowały częściej niż współcześnie, a ich konsekwencją nierzadko były powodzie. Woda wylewała także latem, tym razem wskutek długotrwałych opadów deszczu. Z drugiej strony, w cieplejszych latach zdarzały się nagłe ataki zimy (nawet w lipcu), które, obok gradobicia, huraganów czy szarańczy, spędzały sen z powiek mieszkańców wsi, niezależnie od stanu społecznego. Susze również nie zwykły omijać ziem Rzeczypospolitej, mocno dając się we znaki. Można zatem powiedzieć, że pogoda z całą pewnością nie rozpieszczała naszych przodków.

https://www.wilanow-palac.pl/mroz_wielki_snieg_w_nocy_troche_padal_o_klimacie_i_pogodzie_w_siedemnastowiecznej_rzeczypospolitej.html?fbclid=IwAR1qhgV42ytywc2n2ugq7Pe8QWCKY8mrE5lEZ5kfx8n5yGgPwZipstOYjAg

Język, a wiedza

 

przedruk

14.06.2021

Rdzenne języki wymierają, a wraz z nimi wiedza o roślinach leczniczych

Społeczności tubylcze posiadają ogromną wiedzę o otaczających nas roślinach i funkcjach, jakie te rośliny pełnią. Wiedzą np. że żucie określonego korzenia może leczyć niestrawność, albo, że istnieje specjalna jagoda, która może zapobiegać niewydolności serca. Czy wraz z wymieraniem rdzennych języków stracimy wiedzę o roślinach?

Większość tego starożytnego repertuaru medycznego zawarta jest wyłącznie w językach ludów tubylczych. Kultury te przekazują informacje ustnie, z pokolenia na pokolenie, więc jeśli te języki wyginą, unikalna wiedza, która jest za ich pomocą przekazywana, może również zostać utracona.

Na przykład w regionie Madre de Dios w peruwiańskim lesie deszczowym Amazonii znany lokalnie Esa Eja Shaman, Don Ignacio, od dziesięcioleci używał tradycyjnej medycyny z dżungli do leczenia lokalnej rdzennej społeczności. Niedawno społeczność Infierno w Tambopata opracowała książkę, w której znajduje się wiedza tego starszego o rdzennej medycynie i roślinach – poinformował na swoim Instagramie fotograf zajmujący się ochroną przyrody Mohsin Kasmi. Wkrótce po ukończeniu książki uzdrowiciel zmarł na COVID-19 w wieku 92 lat. Gdyby nie ta książka, namacalny zapis niezastąpionej wiedzy Don Ignacio, prawdopodobnie zostałaby wraz z jego śmiercią utracona.

Język pozwala rdzennym społecznościom wykorzystywać otaczającą je bioróżnorodność jako „żywą aptekę” i opisywać lecznicze właściwości roślin. Nowe badanie przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu w Zurychu wykazało, że każdy rdzenny język zapewnia „unikalny wgląd” w zastosowania lecznicze roślin. Badanie, opublikowane w PNAS, miało również na celu ilościowe określenie, w jakim stopniu rdzenna wiedza na temat roślin leczniczych jest powiązana z poszczególnymi językami oraz w jakim stopniu ta wiedza może zniknąć wraz z wymieraniem języków – wyjaśniono w streszczeniu badania.

„Stwierdzamy, że większość wiedzy medycznej jest językowo wyjątkowa – tj. znana przez jeden język – i silniej związana z zagrożonymi językami niż z zagrożonymi roślinami” – napisali autorzy badania, Rodrigo Cámara-Leret i Jordi Bascompte. „Każdy rdzenny język jest zatem unikalnym rezerwuarem wiedzy medycznej ‒ kamieniem z Rosetty do odkrywania i ochrony wkładu natury w życie ludzi”.

ONZ przewiduje, że ponad 30 procent z 7400 języków świata zniknie do 2100 roku ‒ donosi The Guardian. Ponadto liczne kryzysy nadal zagrażają istnieniu rdzennych ludów i kultur na całym świecie – w tym kryzys klimatyczny, koronawirus, wylesianie i utrata tradycyjnych terenów pod zabudowę.

Zespół badawczy skoncentrował się na trzech regionach o wysokiej „różnorodności biokulturowej”. Spośród 12 495 zastosowań leczniczych roślin w społecznościach tubylczych, nowe badania wykazały, że ponad 75% tych roślin jest związanych tylko z jednym lokalnym językiem. Jeśli te unikalne słowa wychodzą z użycia, znika też unikalna wiedza.

Obszary, w których języki są najbardziej zagrożone, to północno-zachodnia Amazonia, gdzie 100 procent unikalnej wiedzy medycznej było wspierane przez języki zagrożone, w Ameryce Północnej jest to 86 procent, a w Nowej Gwinei 31 procent. Jeśli rdzenne języki na tych obszarach wyginą, prawdopodobnie również zniknie zawarta w nich wiedza medyczna.

Eksperci ostrzegają, że jeśli nie podejmiemy wysiłków w celu ochrony i zachowania rdzennych języków, możemy stracić potencjalnie kluczowe informacje o roślinach, zwierzętach i zrównoważonych praktykach związanych z ziemią.

Ekologia.pl (JS)

Bibliografia

1. “https://www.ecowatch.com/indigenous-languages-medicinal-plants-2653315057.html”; data dostępu: 2021-06-14

2. “https://www.sciencealert.com/languages-are-disappearing-and-they-re-taking-unique-medicinal-knowledge-with-them”; data dostępu: 2021-06-14

https://www.ekologia.pl/ciekawostki/rdzenne-jezyki-wymieraja-a-wraz-z-nimi-wiedza-o-roslinach-leczniczych,27980.html?fbclid=IwAR2HoLgYCsRhrLBOIWdZSgj8eIGBTN6TkqhUzsvsLh9JdN1qFLjDtdmUdyk

Fiasko Goda

 

Nigdy nie czytałem Lema.

Ze szkoły pamiętam, chyba fragmenty bajek robotów przerabialiśmy i ten wymyślny język, nazwy dosyć mnie odstręczył.

Film widziałem - ten o pilocie Pirxie - pewnie już chodziłem do podstawówki - nie za bardzo pamiętam fabułę, ale niezły był, największe wrażenie wywarły te rozrywające się dłonie...

A tak to nic - może czas zacząć go czytać, bo widzę, że w jego twórczości sporo odniesień do tych spraw, które tu opisuję..

Ciekawe, czy Lem wiedział, że ludzkość tkwi w indukowanej zaprogramowanej paranoi?

Tu poniżej przedruk recenzji profesora Jarzębskiego - bardzo ciekawa, szczególnie zwracam uwagę na dwie kwestie:

- "wszyscy" są chciwi technologii - tak jak w naszym tutaj życiu - zamiast skupiać się na uwolnieniu od cierpienia drogą uwolnienia dystansu od jego źródła.... ich tylko skręca na samą myśl o technologicznych frykasach

- komputer GOD:

 "Potrafi zaprojektować konflikt i „wygrać” go, nie umie jednak poruszać się w sferze irracjonalnych odruchów, jakie są domeną żyjących istot."

To mi bardzo przypomina Skynet, który staram się opisać na tych stronach - ludzkość pozostaje w wymyślonym napięciu i konflikcie, a zainteresowane strony są odgórnie sterowane, by stan ten był permanentny - potrafi jedynie przerabiać na nowo to, co już wie. 

Tę samą historię "sprzedaje" ludzkości w niezliczonych wariantach.

Wie jak zaprojektować konflikt i wie, jak go wygrać. 

Czasami jego zombi łapię na nieracjonalnych nielogicznych propozycjach jak to, że odstąpią od nękania w pewnej trywialnej sprawie w zamian za współpracę...

Jakby nie rozumieli wagi tych dwóch rzeczy.

Jakby to nie byli ludzie.

Fiasko jest chyba najbardziej ponurą powieścią Lema. Wystarczy powiedzieć, że jej główny bohater dwakroć w jej trakcie ginie, nie spełniwszy zresztą ani za pierwszym, ani za drugim razem swej misji.

Historia powstania tej książki była niecodzienna, autor bowiem napisał zrazu pierwszy rozdział, Las Birnam, by zarzucić rozpoczęte dzieło i dokończyć je dopiero w wiele lat później, kiedy przyszedł mu pomysł na domknięcie fabuły. Fiasko ukazało się drukiem w 1987 roku, jako ostatnia spośród powieści Lema. Potem publikował już tylko nieliczne krótkie opowiadania i kilka tomów esejów; do większych form prozatorskich nie powrócił już nigdy.

A zatem pożegnanie z powieścią? Poniekąd; ale też pożegnanie z ulubionym przez wielu czytelników bohaterem Lema — Pirxem. Ten ostatni nie pojawia się zresztą bezpośrednio: najpierw istnieje tylko w relacji mieszkańców zagubionego na pustkowiach Tytana kosmodromu, a potem wiedzie coś w rodzaju hipotetycznego półżycia, wskrzeszony (w całości? częściowo?) z martwych, nie znający jednak swej prehistorii ani nawet prawdziwej tożsamości.

Problemów domagających się komentarza jest w Fiasku cała masa, ale na plan pierwszy wysuwa się naturalnie pytanie o możliwości kontaktu z kosmicznymi braćmi w rozumie. Na to pytanie Lem udziela dość radykalnie przeczącej odpowiedzi — i to na kilku poziomach czy etapach. Kontakt jest najpierw mało prawdopodobny po prostu dlatego, że nie widać, aby ktokolwiek się o niego starał. Pierwszym dowodem na nieziszczalność marzenia o międzyplanetarnych rozmowach jest sławetne silentium universi. Kosmos, skanowany przez nasłuchujące hipotetycznych sygnałów urządzenia, statecznie milczy, z czego wniosek, że jeśli gdzieś w nim istnieją jakieś psychozoiki, to z pewnością są rzadkie i nieskore do wymiany doświadczeń z Ziemią. I nic dziwnego: przegląd niezliczonych warunków, które kosmos musiał spełnić, aby się w nim — na Ziemi — narodziło życie, skłania dziś uczonych do rezerwy w ocenie szans powstania biosfery na innych planetach.

Lem dodaje inny jeszcze powód, dla którego kosmos się nie odzywa, formułując pojęcie „okna kontaktu”, czyli takiego przedziału dziejów rozumnych gatunków, w którym cywilizacje w ogóle pragną z kimś z zewnątrz się porozumiewać. Przed początkiem tego okresu rozmawiać nie są w stanie, po jego zakończeniu — z takich lub innych powodów nie chcą. Wąskość tych okien dodatkowo ogranicza możliwości kosmicznego dialogu. Wyprawa z Ziemi, która rusza w Fiasku w międzygwiezdną podróż, próbuje wstrzelić się w rzeczone okno — i ponosi spektakularną klęskę! Cywilizacja planety Kwinty nie pragnie kontaktu, więcej: z całym samozaparciem przed nim się broni.

Dlaczego się broni, do końca nie wiadomo — i w ogóle wiadomo o mieszkańcach Kwinty tyle tylko, ile są w stanie dowiedzieć się kosmonauci, czyli bardzo niewiele. Lem nie stosuje tu żadnych sztuczek służących jak gdyby nielegalnemu nasyceniu ciekawości czytelnika. Żadnych tu więc „narratorów wszechwiedzących”, przenoszących nas z łatwością do sztabów obmyślających na Kwincie przyjęcie dla Ziemian, żadnych złudzeń co do „obiektywizmu” cechującego jakieś obserwujące zdarzenia oko. Kwintanie jawią się w dwóch jedynie postaciach: jako autorzy konkretnych posunięć skierowanych przeciwko gościom z kosmosu — i jako istoty wymodelowane na tej podstawie przez przybyszów i ich przemądry superkomputer.

Czy zatem czegoś się naprawdę o Kwintanach dowiadujemy? Rzecz w tym, iż nigdy tego nie sprawdzimy. Ludzie jakoś ich sobie oczywiście wyobrażają — więcej jako pewien typ społeczności (porównywalny z ziemskimi) niż jako posiadające określoną postać fizyczną istoty. Ale wszystko to na zawsze pozostanie jedynie supozycją, Kwintanie nie pokażą się bowiem lądującemu na planecie wysłannikowi. A może właśnie — pokażą się, ale on nie będzie w stanie ich rozpoznać?

W powieści wraca obsesyjnie jedna scena: bohater przemierza coś, co nazwać by można „przestrzenią obcości”, usiłując rozeznać się w rządzących nią prawach, ale obcy świat zazdrośnie strzeże swojej tajemnicy. Tak jest najpierw, gdy dzielny Angus Parvis, spiesząc na ratunek Pirxowi, kroczy poprzez niezwykłą depresję na Tytanie i w końcu — mimo potęgi kierowanego przez siebie wielkochodu — pada ofiarą panujących tam warunków. Druga podróż przez Nieznane to opis wędrówki przez niesamowite miasto termitów w Afryce. Ten fragment ma w Fiasku szczególnie oryginalne pochodzenie, trafił tam bowiem z młodzieńczego opowiadania Lema, Kryształowej kuli, drukowanego niegdyś w zbiorze Sezam z 1954 roku. Autor odciął z tej historii wszystko, co było w latach stalinowskich obowiązkowym w literaturze wątkiem politycznym (tu: walki z imperializmem), pozostawiając jedynie fascynujący obraz zetknięcia człowieka ze światem istot radykalnie odmiennych, tworzących wszelako coś w rodzaju cywilizacji. Ta historia, w oryginalnej wersji opowiadania zdemaskowana w końcu jako zmyślenie — na dłuższą metę okazała się „prawdziwsza” od wietrzejącej szybko ideologii i stanęła w rzędzie wszystkich innych Lema opisów Obcości: obrazu Wenus z Dziennika pilota w Astronautach, wizji planety Eden w Edenie, opisów powierzchni oceanu w Solaris, górskiej siedziby mechanicznych owadów w Niezwyciężonym, Kurdlandii i Luzanii w Wizji lokalnej itd. Obcość u Lema zawsze jest w samej swej istocie nieprzenikniona, choćbyśmy umieli jej przypisać jakieś antropomorfizujące określenia. Jest tak nawet w Kryształowej kuli — choć od biologów wiemy przecie sporo o budowie i zwyczajach termitów. Tak będzie zatem i w scenie kończącej Fiasko, gdy Marek Tempe próbować będzie za wszelką cenę realizacji swego marzenia o ujrzeniu Kwintan.

Zbrojny w swe poselskie immunitety (za którymi czai się pancerna pięść sideratorów „Hermesa”), Tempe ląduje na planecie, nieludzko zrujnowanej w trakcie uprzednich prób przyjaznego kontaktu, i znajduje tam to, co znaleźć może, tzn. scenę powitania, zaaranżowaną podług tego, co Kwintanie sądzą o ziemskich rytuałach tego typu, bezosobową tedy i poniekąd szyderczą, jak każda próba deklamacji w języku, którego nie znamy. Najbardziej dramatyczne wszelako jest fiasko wszelkich prób bezpośredniego zetknięcia się z mieszkańcami planety. Biosensor, który dźwiga Tempe, sygnalizuje życie w najmniej spodziewanych miejscach, milczy zaś wszędzie tam, gdzie spodziewalibyśmy się go, stosując ziemskie standardy rozpoznawania przedmiotów. A zatem dotknięcie obcości, choć fizycznie możliwe, okazuje się najzupełniej bezowocne: Tempe na koniec obtłukuje w desperacji saperską łopatką coś, co zdaje się być siedliskiem kwintańskiego życia, ale żaden rzeczywisty kontakt z tego nie wynika, a chwila zapomnienia owocuje na koniec gorzko: klęską marzeń o porozumieniu, nowym zniszczeniem planety i — zapewne — śmiercią samego pilota.

W historii kontaktu Ziemian z Kwintanami mamy od początku do czynienia z asymetrią: ci pierwsi do porozumienia dążą — ci drudzy przed nim się wzdragają. Ale po cóż właściwie podróżnikom z Ziemi kontakt? W samej rzeczy uzasadnienie tej obsesji tkwi u zarania w naszej mitologii. Ludzie pragną kontaktu, bo pęd do poznawania nowych lądów i ich mieszkańców leży u podstaw śródziemnomorskiej kultury, która wykołysała w sobie racjonalistyczną i techniczną cywilizację europejską — decydującą o kierunku rozwoju całej ludzkości. Ale sama ta namiętność podróży i wciąż nowych kontaktów, która zdeterminowała — jak dowodził jeszcze Stefan Czarnowski — powstanie klasycznej myśli greckiej, podszyta jest czymś, co racjonalizmowi się wymyka. Nie darmo nazwy, które nadano w Fiasku ziemskim statkom i programom, z mitologii Greków pochodzą. Chodzi chyba o to, że myśl ludzka — w wersji, jaką wybraliśmy — nie potrafi egzystować bez wizji stałego poszerzania obszaru swego zastosowania, pomnażania punktów widzenia, przedmiotu i stylów rozumowania. Stąd namiętne pragnienie zdobycia nowych przyczółków Obcości, z których można byłoby rewidować dotychczasowe osiągnięcia, mierzyć przebytą drogę etc. Można sobie jednak bez większego trudu wyobrazić kulturę, która takiego, wpisanego w siebie imperatywu nie posiada, mało tego, która pod grozą całkowitej destabilizacji na żaden kontakt z kosmitami nie może wyrazić zgody.

Załoga z „Hermesa” jakoś to nawet rozumie, choć niechęć Kwintan tłumaczyć sobie potrafi wyłącznie w ziemskich, najlepiej militarnych kategoriach, nie może jednak „przestać”, bo... No właśnie! Bo jest cząstką jakiejś większej społeczności, która w kosmiczną podróż zaangażowała swe marzenia, wysiłki i kapitały. Mitologia, na której nas wychowano, nie przewiduje powrotu z podróży z tego prostego powodu, że mieszkańcy obcych lądów nie chcieli wędrowców przyjąć, a nawet zamienić z nimi kilku grzecznościowych słów. Zamiast pogodzić się z wieczystym a nieuchronnym nie-porozumieniem z Kwintą, Ziemianie poczynają działać według innego mitologicznego programu, który z sobą przywieźli: konkwisty lub przynajmniej „wojny światów” — skąd płyną kolejne klęski.

Istnieją inne jeszcze, bardziej prozaiczne powody, dla których kontakt nigdy nie dochodzi do skutku. Otóż obie strony w swych poczynaniach — całkiem racjonalnie — nie dowierzają partnerom i skłonne są do wiarołomstwa. Sami nie dotrzymujemy układów, bo i któż zaręczy, że Obcy nie przygotowują na nas zasadzki? W ten sposób nieporozumienia nawarstwiają się — a każde brzemienne jest kolejnymi zniszczeniami. I tu Lem — ateista i racjonalista — daje nam dość zaskakującą naukę. Otóż poczynania Ziemian nadzorowane są stale przez swoistego „Boga z maszyny”, którym jest GOD — supersprawny komputer pokładowy. 

GOD jednak jest „Bogiem” ograniczonym w swoich rozumowaniach do wskazań i decyzji opartych na chłodnym ratio i algebrze konfliktu. Ludzkość na takich podstawach opiera swe działanie, ale na nich nie kończy. Jest w samej swej głębi podatna na motywacje irracjonalne i emocjonalne odchyłki od normy. Nie darmo GOD pełni dodatkowo w stosunku do członków załogi funkcje lekarza psychiatry i kontrolera weryfikującego ich „normalność”. Pod koniec powieści mało kto spośród bohaterów na tym prokrustowym łożu mógłby się zmieścić bez konieczności jakiejś znaczącej amputacji. Ale jako doradca w sprawach kontaktu z Kwintanami „normalny” GOD jest diabła wart. Potrafi zaprojektować konflikt i „wygrać” go, nie umie jednak poruszać się w sferze irracjonalnych odruchów, jakie są domeną żyjących istot. Tu lepszym doradcą zdaje się być ojciec Arago — nie jako obrońca katolickich dogmatów, ale jako wyznawca dwóch najprostszych, a zarazem najtrudniejszych do wypełnienia wskazań: „primum non nocere” i „miłujcie nieprzyjacioły wasze”. Szczególnie ta ostatnia zasada — jak Lem często twierdził — budzi jego podziw i decyduje o przychylnym ogólnie stosunku do chrześcijaństwa.

Fiasko jest więc także książką o moralności kontaktu. A moralność nie daje się sprowadzić do logicznych operacji — wymaga czasem heroizmu szczególnego typu, polegającego na umiejętności zaprzeczenia sobie, ustąpienia i poświęcenia własnej sprawy dla jakiegoś wyższego dobra. Wymaga też — czasem wbrew rozumowi — pamięci o kilku prostych zasadach, na jakich opiera się człowieczeństwo i to, co nazywamy czasem „przyzwoitością”. Tego — bez większych sukcesów — próbuje kosmonautów nauczyć ojciec Arago. Jego votum separatum rozbrzmiewa w powieści kilkakrotnie i za każdym razem zmusza do zastanowienia. Arago protestuje nie tylko przeciw porozumieniu z Kwintą par force — wcześniej wyraża się też sceptycznie na temat projektu swoistej rezurekcji, jakiej dokonują lekarze, z ciał dwu zwitryfikowanych ludzi składając jednego — i to, co gorsza, o nieokreślonej tożsamości. Arago nie może zatrzymać postępów wiedzy i technologii, może tylko bronić paru niekoniecznie racjonalnych przykazań i reguł, które decydują o tożsamości człowieka jako przedstawiciela gatunku.

Z racjonalnością i misją ludzkości stało się tedy coś dziwnego na przestrzeni lat, które Lem poświęcił pisaniu. Jako młody pisarz zdawał się w nie wierzyć bez większych zastrzeżeń: kler katolicki we wczesnych opowieściach jest obiektem kpin, dogmaty wiary nie wytrzymują bowiem konfrontacji z prawdami logiki i nauki. Misja ludzkości także zdaje się być zadaniem nie budzącym wahań. Astronauci z pierwszych dwu powieści science fiction Lema wybierają się na inne planety, nie mając najmniejszych wątpliwości, że niosą samym swym przybyciem Dobrą Nowinę. I choć Wenusjanie z Astronautów nie zdążą już z tej wiedzy skorzystać, to mieszkańcy Białej Planety z Obłoku Magellana bardzo prędko wyzbywają się wobec Ziemian podejrzeń, jakie w nich zrodziła inspekcja dokonana kiedyś na martwym sztucznym satelicie wystrzelonym przez niedobrych militarystów z NATO.

Któryś z krytyków powiedział po ukazaniu się Fiaska, że jest to replika Obłoku Magellana, dokonana z perspektywy lat i rosnącego sceptycyzmu co do szans kosmicznego kontaktu. I rzeczywiście: wszystkie te rozważania z młodzieńczej powieści, w myśl których kosmici muszą nie tylko być, na modłę ziemską, racjonalni i skłonni do porozumienia, ale nawet powinni ludzi przypominać zewnętrznie, brzmią w dobie powstania Fiaska poczciwie i nieprzekonywająco. Pod jednym jeszcze względem ostatnia powieść Lema daje świadectwo zaszłego od tamtych czasów postępu: autor wykorzystuje w projekcie kosmicznej podróży oszałamiające możliwości, jakie stawia do jego dyspozycji fizyka odkrytych niedługo wcześniej „czarnych dziur”. „Gea” — by dotrzeć za życia kosmonautów do Obłoku Magellana — po prostu pędzi jak tylko można najszybciej, „Eurydyka” korzysta z odwróconego w pobliżu „czarnej dziury” biegu czasu ze zręcznością równą tej, z jaką autor do znanej sobie fizyki dokleił jej część „prospektywną”, pozwalającą na realizację technicznego majstersztyku, jakim było w powieści obejście paradoksu Einsteina i powrót wyprawy na Ziemię niedługo po jej opuszczeniu.

Fiasko jest więc jak gdyby technologicznie optymistyczne, nasycone opisami nowych urządzeń i nowych źródeł energii, jakie ludziom w powieści dają ogromną przewagę nad Kwintanami. Ale satysfakcja z tego mizerna, tzn. nie większa niż w Edenie czy Niezwyciężonym, gdzie miotacze antymaterii także nie pomogły rozwiązać zasadniczych dylematów obydwu powieści.

Wiatyk na dalszą drogę, jaki w swej ostatniej książce daje Lem ludzkości, tak więc można określić: technologiczny postęp będzie się na Ziemi nadal dokonywał — niekiedy zagrażając samym podstawom ludzkiej tożsamości. Obrona owych podstaw, choć bezowocna i niekiedy śmieszna, będzie się dokonywać z pozycji irracjonalnej wiary w wartość tradycji i anachronicznej moralności, którym, tak czy inaczej, należy się szacunek, bez nich bowiem ludzkość nie będzie mogła przetrwać.

Same postępy technologiczne nie dadzą jednak ludziom ani rozwiązania problemów egzystencjalnych, ani narzędzi pozwalających wyjść z materialistycznej wersji Platońskiej jaskini, w której są zamknięci. Na ścianach tej jaskini nie tyle odbicie idei się wyświetla, ile — jakaś zniekształcona, ludzka wersja świata fizycznego i obiektywnego, do którego drogi bezpośredniej nie ma. Jak u Kartezjusza, jak u Berkeleya, jak u Kanta — Lem tkwi tutaj w centrum problematyki filozoficznej kilku ostatnich stuleci. Z jaskini owej nie ma więc też wyjścia do prawdziwej, nie stworzonej tylko na ludzką miarę Obcości. Obcy siedzą bowiem w swej własnej jaskini i nawet jeśli kosmiczne „mrugnięcie”, na jakie otwiera się „okno kontaktu”, wpuści nas do środka, niczego i tak nie będziemy w stanie zrozumieć, niczego innych nauczyć ani sobie przyswoić. Cóż więc w istocie ujrzymy? Pewnie jakąś kolejną wersję mitologii, która rządzi naszym widzeniem świata i w końcu nie jest godna potępienia, jeśli pozwala nam zachować tożsamość.

Dostaniemy więc od przyszłych wieków prezenty, ale może nie takie, jakich byśmy chcieli. Szansę wskrzeszenia z martwych — ale bez poczucia kontynuacji, więc trochę bezsensowną, bo i po cóż nowe życie lepić z resztek zamrożonych ciał, zamiast, jak chce natura, niecić je w biologicznym zarodku? Szansę podróży poza Układ Słoneczny, ale znów wątpliwą, bo i po cóż lecieć tak daleko, skoro nigdy nie uda się nam opuścić samych siebie? I wreszcie szansę porozumienia z Obcymi — bolesną, bo porozumienie i tak jest niemożliwe, a tam, gdzie go być nie może, najłatwiej wybucha walka i ścielą się stosy trupów.

Wiatyk na drogę daje nam więc Lem gorzki, choć nie przypuszcza pewnie ani na chwilę, abyśmy — przestrzeżeni — zeszli z drogi, którą idziemy. Zahamowanie postępu nauk i technologii jest tak samo niemożliwe, jak niemożliwe jest osiągnięcie dzięki nim szczęścia. Ale może losem ludzkości nie jest wcale szczęście budować, ale wprost przeciwnie: recytować wciąż formuły mitologii, wchodzić w stare koleiny, przeżywać klęski i rozczarowania, aby — z bolesnym poczuciem nieuchronnego fiaska naszych usiłowań — zaczynać wciąż od początku. Bo choć Kwintan w istocie zobaczyć nie można, trzeba wierzyć, jak Marek Tempe, w ziszczalność tego mitu — przynajmniej w godzinę śmierci.

 

Jerzy Jarzębski

https://solaris.lem.pl/ksiazki/beletrystyka/fiasko/73-poslowie-fiasko

Embrion kurczaka lepszy niż embrion ludzki

 

Niemcy po raz kolejny udowadniają, że życie ludzkie jest dla nich nic nie warte.

Niemcy nazizm mają w genach?

Niemcy zakazują zabijania embrionów piskląt. Nie dzieci

JMK, KF  17.06.2021, 14:59 |aktualizacja: 16:55

W Niemczech wprowadzono zakaz zabijania embrionów piskląt w wieku powyżej sześciu dni od inkubacji, ponieważ „są wrażliwe na ból”, a także zabijania piskląt ze względu na płeć. Aborcji dzieci w Niemczech można dokonywać do 12. tygodnia życia na życzenie, a później – w określonych przypadkach. Badania naukowe wskazują, że dzieci w tym wieku mogą już odczuwać ból.

Projekt ustawy zakazującej zabijania piskląt zainicjowała federalna minister rolnictwa Julia Klöckner. Chodzi przede wszystkim o około 45 milionów kurcząt płci męskiej, które są zabijane co roku w hodowlach kur niosek ze względów ekonomicznych: nie znoszą jaj, nieopłacalna jest też ich hodowla na mięso.

Ponieważ, jak zapisano, embriony piskląt są „wrażliwe na ból od siódmego dnia”, fermy będą musiały korzystać z metod pozwalających na określenie płci jeszcze w jaju.

Od 2022 r. obowiązywać będzie zakaz zabijania piskląt bezpośrednio po wylęgu. Dwa lata później ochrona zostanie rozszerzona także na pisklęta rozwijające się jeszcze w jaju od siódmego dnia po inkubacji, ponieważ, jak głosi uzasadnienie, już w tym wieku są one wrażliwe na ból.

Minister Klöckner powiedziała, że jest dumna, iż dzięki ustawie „Niemcy są pionierami na całym świecie”, jeśli chodzi o ochronę zwierząt.

Innego zdania jest prof. David Engels z Uniwersytetu w Brukseli. – Gdy embrion kurczaka cieszy się większą [ochroną życia] niż embrion ludzki, wiesz, że dotarłeś do najlepszej Europy w historii – powiedział sarkastycznie naukowiec.

Aborcji dzieci w Niemczech można dokonywać do 12. tygodnia życia na życzenie, a później – w określonych przypadkach. Badania naukowe wskazują, że dzieci w tym wieku mogą już odczuwać ból.

https://www.tvp.info/54391379/niemcy-zakazuja-zabijania-embrionow-pisklat-w-wieku-powyzej-szesciu-dni-od-inkubacji-poniewaz-sa-wrazliwe-na-bol

Generalny plan Ost na Białorusi

 

przedruk

słabe tłumaczenie przeglądarkowe

Generalny plan „Ost”, którego celem było m.in. zniewolenie i zniszczenie narodów ZSRR, wymownie świadczy o prawdziwych intencjach nazistów. Jak skrupulatnie wdrożono go na Białorusi, liczby pokazują: w czasie wojny zginęło ponad 2,2 miliona ludzi, 209 z 270 miast i ośrodków regionalnych, spalono i zniszczono ponad 9 tysięcy wsi i siół, wyrządzono nieodwracalne szkody w gospodarce narodowej . O tym, jaką przyszłość chcieli przygotować naziści dla naszych ziem, rozmawiamy z dziekanem Wydziału Filozofii i Nauk Społecznych Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego, kandydatem nauk historycznych, docentem Wadimem Giginem.

- Przez długi czas plan Ost nazywano fałszerstwem, wymyślonym na procesach norymberskich. Okazuje się, że Niemcom udało się całkiem dobrze posprzątać dokumenty?

- W samych Niemczech taka opinia dominowała. Mimo memorandów zachowały się fragmentaryczne informacje o „Ost”. Na procesie norymberskim wspominano o tym generalnym planie, ale Amerykanie odkryli go dopiero w 1947 roku. Wywieźli go za granicę, nie pozwalając nikomu go zobaczyć – było to bardziej opłacalne, ponieważ publikacja tego dokumentu jeszcze bardziej wzmocniłaby pozycję Związku Radzieckiego jako kraju, który pokonał nazizm i obronił się przed zniszczeniem.

Zaraz po wojnie, gdy odkryto generalny plan Ost, na Zachodzie wypuszczono wersję, którą znamy z prezentacji zdrajcy Rezuna-Suworowa. W rzeczywistości jego autorstwo należy do Ribbentropa, a jego istotą jest to, że ZSRR zamierzał zaatakować Niemcy, a ona, rozpętawszy wojnę, po prostu go wyprzedziła. Ale ta wersja jest absurdalna, niepoparta faktami i nie podzielana przez większość historyków. Dopiero w 2009 roku Amerykanie przenieśli „Ost” do Archiwum Federalnego Niemiec, gdzie jest przechowywany do dziś. Nawiasem mówiąc, został opublikowany.

- Czy to prawda, że ​​plan Ost miał kilka wersji?

- Został pierwotnie opracowany przed atakiem na Polskę. Ale jego ostateczna wersja ukazała się dopiero w maju 1942 r., tom liczy sto stron. Oraz aplikacje finansowe.

Zgodnie z planem całe okupowane terytorium miało być podzielone na 4 Komisariat Rzeszy: Ostland (Kraje Bałtyckie, Białoruś), Moskwę, Kaukaz. Krym został podzielony na osobną kolonię - Gotenland. 9 milionów Niemców, Übermenschów, miało tu zostać przesiedlonych. Miały być tam dostarczane wysokiej klasy wagonami piętrowymi, z salonami fryzjerskimi, restauracjami i toaletami.

Propaganda rasowa w Niemczech była okropna. Opublikowano tam broszurę, w której napisano, że podludzie (Untermenschen) są gorsi od bestii. Niemieckie kino pod przewodnictwem Goebbelsa nie ustępowało Hollywood. Wymuszano na wszystkich oglądanie takich filmów jak 'Wieczny Żyd”.
Sprawdzali całe rodowody, aż do 1800 roku! Kiedy Niemiec ożenił się z Niemką, zgodnie z norymberskim prawem rasowym z 1935 r., musieli przedstawić zaświadczenie, że są pełnowartościowi. Jeśli stosunek płciowy odbywał się między Niemką, a Słowianinem, oboje trafiali do obozu koncentracyjnego.

- Jaką przyszłość przygotowali naziści dla Białorusi?

- Na naszej ziemi chcieli zbudować miasta, w których mieszkałoby 100-150 tys. niemieckich panów i słowiańskich niewolników. Wokół rozległe posiadłości. Zakładano, że niemieckiemu osadnikowi zostanie przydzielone średnio od 40 do 100 hektarów ziemi, na której będą pracować niewolnicy.

Plan przewidywał wysiedlenie 75% ludności Białorusi, 10% (głównie inteligencji i tych, którzy mogą stawiać opór) - zniszczyć, 15% - germanizować.

- Gdzie zamierzali przenieść naszych ludzi?

- Haushofer podzielił świat na duże regiony, które Niemcy planowały kontrolować. Założono, że mniej więcej wzdłuż południka Omska Niemcy podzielą terytorium z Japonią: do Uralu - kolonie niemieckie, a dalej, około 300 km na wschód, założą dla nas, Słowian, obozy śmierci. Na przykład Estończycy mieli zostać wysłani do wybrzeży Morza Białego, a Łotysze i Litwini mieli zostać zamienieni w niewolników…

- Czy twierdzenie, że Niemcy przyniosły narodom wolność i państwowość jest mitem?

- Na pewno. Wszelkie próby kolaborantów w 1941 r. o ogłoszenie niepodległości lub stworzenie jakichkolwiek atrybutów władzy zostały surowo stłumione. Także z tego powodu Banderę wysłali do obozu koncentracyjnego. Od pierwszych dni wojny było oczywiste, że Ost był planem celowego ludobójstwa. Na terytoriach okupowanych, gdzie mieszkało ponad 70 milionów ludzi, przeprowadzano potworne eksperymenty. Przeprowadzali masową sterylizację ludzi - chemiczną, radioaktywną i chirurgiczną, skrupulatnie sprawdzając, jak wszystko działa.

W tym przypadku naziści mieli już doświadczenie: w 1940 r. Niemcy zatwierdziły program eugeniczny T-4, w ramach którego miały zniszczyć tych uważanych za gorszych przedstawicieli wyższej rasy, Ubermensch. Byli wśród nich inwalidzi, starcy, psychicznie i nieuleczalnie chorzy. Zwolennicy teorii higieny rasowej w barbarzyński sposób zniszczyli 275 tys. własnych rodaków, uznając ich za odpady biologiczne.

- Jaki masz stosunek do innego mitu - wersji, że gdyby nie partyzanci, nie byłoby działań karnych?

- Zgodnie z prawem międzynarodowym i wszystkimi konwencjami wojskowymi, które obowiązywały już w 1941 r., to nie oddziały partyzanckie są odpowiedzialne za działania karne wobec ludności cywilnej, ale ci, którzy je prowadzą. Ale ktoś korzysta na fałszowaniu dokumentów prawnych. Niemcy wykorzystali ruch rebeliancki do eksterminacji miejscowej ludności.

Na Białorusi przeprowadzono 140 akcji karnych, w wielu z nich aktywnie uczestniczyli także łotewscy nacjonaliści. Ludność bez wyjątku została eksterminowana, dzieci wywieziono do obozów koncentracyjnych, takich jak Salaspils. Nawiasem mówiąc, ludność wielu białoruskich obwodów - Wierchniewińskiego, Rossonia - nigdy nie wróciła do przedwojennego poziomu.

Zachowały się doniesienia nazistów o wynikach operacji „Cottbus”, którą przeprowadzili w obwodzie mińskim. Zginęło 735 bandytów: 168 mężczyzn, 350 kobiet i 248 dzieci. A Niemcy mają „straty” – 1 chory i 1,1 tys. zużytych nabojów. Oczywiście ludzie byli po prostu rozstrzelani. „Magia zimowa”, „Gorączka bagienna”, „Dirlewanger”, „Dożynki” – dokumenty pokazują, że naziści wytrwale i systematycznie przeprowadzali masowe operacje niszczenia miejscowej ludności.

- W świetle powyższego, jaka jest moralna i etyczna ocena współpracowników, pośród których niektórzy uważają niemal za ofiary okoliczności?

- Nie ma usprawiedliwienia dla współpracowników. Czy nie widzieli, co robią Żydom? Ta sama Arsenyeva, która napisała „Magutny Bozha”, nie zauważyła w swoim mieście, Mińsku, stutysięcznego getta? Nie zdawałeś sobie sprawy, że do 1942 gdzieś „zniknął”?

Na terenach okupowanych prowadzono imponującą propagandę odczłowieczania Żydów i Słowian. Uczestniczyli w niej oficerowie i kolaboranci Wehrmachtu, którzy pisali w swoich gazetach: nie trzeba żałować bolszewików (a byli wśród nich wszyscy, którzy popierają partyzantów), publikowali anegdoty antysemickie.

Musimy pamiętać: na Białorusi co minutę ginęli ludzie. Jednych spalono żywcem w szopach, innych wysłano do komór gazowych, a jeszcze innych rozstrzelano na skraju wykopanego rowu… W swoim pragmatyzmie naziści doszli do punktu absurdu, uważając, że nawet niszczenie ludzi powinno być samowystarczalne. Na przykład w rejonie Gdańska istniał instytut, który zajmował się zagadnieniami pozyskiwania metali szlachetnych od człowieka!

Wszystkie powyższe są jak dobrze znane fakty, ale niestety wiele osób o nich zapomina. Dlatego należy stale przypominać o skali nieszczęścia, którego doświadczyli Białorusini, zwłaszcza w przededniu 80. rocznicy wybuchu Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Dlaczego ta wojna jest wyjątkowa? Dlaczego wielki i patriotyczny? Bo nigdy wcześniej nie mieliśmy takiego wroga – ani Tatarzy - Mongołowie, ani krzyżowcy nie stawiali tak potwornych celów w stosunku do naszych ludzi.

Wielu zbrodniarzy wojennych, w tym wspólników nazistowskich, którzy brali udział w tych krwawych masakrach, uniknęło kary, ukrywając się przed sądami w różnych krajach. Teraz społeczność światowa stoi przed najważniejszym zadaniem - dokonać oceny prawnej ich działań. A przede wszystkim, aby taka straszna tragedia się nie powtórzyła.

Elena ELOVIK,

gazeta "7 dni"

https://www.belta.by/interview/view/ost-eto-plan-genotsida-nashego-naroda-7806/