Enkidu - zły władca tego świata, syn prostytutki, włochaty zwierz
Gilgamesz - „w dwóch trzecich bogiem, w jednej trzeciej człowiekiem” - nazywany jest dodatkowo dość enigmatycznie tym, którego „ojciec był duchem” - zapewne Stwórca lub jego awatar
Mitra też zabija byka, podobnie jak Tezeusz.
Historię piszą zwycięscy, a więc to wersja Enkidu.
Enkidu, "przyjaciel" Gilgamesza.
Z Ur w Iraku. 2027-1763 p.n.e. Muzeum Iraku
Basmala (arab. بسملة) – formuła „w imię Boga miłosiernego litościwego” (بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِيم, Bi-ismi Allāhi Ar-Raḥmāni Ar-Raḥīm) rozpoczynająca prawie każdą surę Koranu, którą praktykujący muzułmanin rozpoczyna każdą ważniejszą czynność i która świadczy o przynależności do ummy[1].
https://pl.wikipedia.org/wiki/Basmala
Enkidu ( sumeryjski : ?ﾒﾆﾠ? EN.KI.DU 10 ) [6] był legendarną postacią w starożytnej mitologii mezopotamskiej , towarzysz wojenny i przyjaciel Gilgamesza , króla Uruk . Ich wyczyny zostały skomponowane w sumeryjskich poematów iw akadyjskiej Epos o Gilgameszu , napisany podczas 2 tysiąclecia pne . Jest najstarszym literackim przedstawieniem dzikiego człowieka , powracającym motywem w przedstawieniach artystycznych w Mezopotamii iw literaturze starożytnego Bliskiego Wschodu . Pojawienie się Enkidu jako człowieka prymitywnego wydaje się być innowacjąWersja starobabilońska (1300 - 1000 pne), ponieważ pierwotnie był sługą-wojownikiem w wierszach sumeryjskich.
Pojawiły się sugestie, że może on być „człowiekiem byka” pokazanym w sztuce mezopotamskiej, mającym głowę, ramiona i ciało człowieka oraz rogi, uszy, ogon i nogi byka. [7] Następnie seria interakcji z ludźmi i ludzkich sposobów zbliżyła go do cywilizacji, czego kulminacją był mecz zapaśniczy z Gilgameszem, królem Uruk . Enkidu ucieleśnia dziki lub naturalny świat. Choć dorównuje Gilgameszowi siłą i postawą, działa w pewien sposób jako przeciwieństwo kulturalnego, miejskiego króla-wojownika.
Nazwa Enkidu jest sumeryjska i na ogół zapisuje się w tekstach w tym języku ciągiem znaków en.ki.du10 . Fraza ki.du10 ( dobre miejsce ) jest dobrze poświadczona we wczesnodynastycznych imionach osobistych, a nazwa en.ki.du10.ga ( Pan dobrego miejsca ) jest cytowana na tabliczkach Fary. Brak dopełniacza lub jakiegokolwiek elementu gramatycznego był powszechny aż do późnego trzeciego tysiąclecia. [12] Jednak alternatywne tłumaczenie zostało zaproponowane jako Stworzenie Enki .
W eposie jego imię poprzedza znak określający boskość dingir ?, co oznacza, że postać ta została uznana za istotę boską.
Stworzenie Enkidu
Gilgamesz, król Uruk, maltretuje swój lud. W odpowiedzi na skargi obywateli bogini Aruru tworzy na stepie Enkidu. Obficie włochaty i prymitywny, żyje wędrując ze stadami oraz pasąc się i pijąc z rzek ze zwierzętami. Pewnego dnia myśliwy obserwuje, jak Enkidu niszczy pułapki, które zastawił na zwierzęta. Łowca informuje ojca, który wysyła go do Uruk, by poprosił Gilgamesza o pomoc. Król wysyła Szamhat , świętą prostytutkę, który uwodzi i uczy Enkidu. Po dwóch tygodniach z nią staje się człowiekiem, inteligentnym i wyrozumiałym słowem, jednak bestie uciekają, gdy go widzą. Szamhat przekonuje Enkidu do walki z tyranem Gilgameszem. Tymczasem w Uruk król ma dwa sny przepowiadające przybycie wroga.
Enkidu spotyka Gilgamesza
Enkidu uczy się zachowywać jak człowiek, gdy pasterze jedzą, piją i bronią ich nocą przed wilkami i lwami. Po dotarciu do Uruk, Enkidu zamyka drogę Gilgameszowi, który szedł spać z nowożeńców. Rozwścieczeni walczą brutalnie, aż oboje są zmęczeni, ale w końcu oboje doceniają swoją siłę i postanawiają zostać przyjaciółmi. Enkidu jest przygnębiony porzuceniem swojego starego dzikiego życia, któremu Gilgamesz proponuje wyprawę do Cedrowego Lasu, by zabić Humbabę. Ale jego przyjaciel wyjaśnia, że znał las, gdy był dziką istotą, i że wyprawa jest niebezpieczna. Na koniec Gilgamesz postanawia maszerować bez strachu, decyzja jest doceniana przez mieszkańców Uruk, ale nie przez starszyznę i doradców. W obliczu lekceważenia Gilgamesza, starsi powierzają Enkidu ochronę ich króla.
https://en.wikipedia.org/wiki/Enkidu
Gilgamesz.
We wczesnych tekstach mezopotamskich (2 poł. III tys. p.n.e.), m.in. w sumeryjskich eposach o tym władcy, występuje on pod imieniem Bilgamesz[3] (sum. dgiš-bil/bil2-ga-mes). Imię to, które – jak się wydaje – nie jest imieniem nadanym mu podczas narodzin, lecz w chwili objęcia tronu[4], tłumaczone jest przez niektórych badaczy jako „starzec jest młodzieńczy”[5]. Zdaniem innych uczonych mamy tu do czynienia z imieniem pochodzącym z innego języka, którego brzmienie starano się oddać fonetycznie w języku sumeryjskim[6]. Począwszy od okresu starobabilońskiego (XVIII w. p.n.e.) w tekstach zaczyna pojawiać się inny sumeryjski zapis imienia tego władcy – dgiš, będący bez wątpienia skróconą wersją formy dgiš-bil/bil2-ga-mes[7]. Taki właśnie zapis tego imienia występuje w starobabilońskiej wersji Eposu o Gilgameszu. W powstałej kilkaset lat później, najprawdopodobniej w XIII w. p.n.e.[8], tzw. wersji standardowej Eposu o Gilgameszu spotykamy jeszcze inny sposób zapisywania tego imienia – dgiš-gin2-maš, będący być może kolejną próbą zapisu pierwotnego brzmienia imienia tego władcy[7]. O tym, jak brzmiało to imię w języku akadyjskim, wiadomo dzięki odkryciu pewnego dwujęzycznego, sumeroakadyjskiego tekstu, który stwierdza, iż sumeryjskiemu dgiš-gin2-maš odpowiada akadyjskie Gilgameš[9]. To właśnie od akadyjskiego Gilgameš pochodzi imię, pod którym znamy tego władcę obecnie – Gilgamesz.
Według tzw. wersji standardowej Eposu o Gilgameszu władca ten miał być „w dwóch trzecich bogiem, w jednej trzeciej człowiekiem”[10], synem bogini Ninsun i Lugalbandy, ubóstwionego króla miasta Unug (akadyjskie Uruk). W Sumeryjskiej liście królów Lugalbanda i Gilgamesz występują odpowiednio jako trzeci i piąty władca I dynastii z Uruk, aczkolwiek bez zaznaczenia, iż chodzi tu o ojca i syna[2][1]. Pomiędzy nimi Lista ta umieszcza władcę o imieniu Dumuzi, o którym Epos o Gilgameszu milczy. Sam Gilgamesz nazywany jest w Liście dodatkowo dość enigmatycznie tym, którego „ojciec był duchem”. W sumeryjskich eposach o Gilgameszu wspomniane są jego dwie siostry: starsza o imieniu Enmebaragesi[11] i młodsza o imieniu Pesztur[12]. Nie znamy imienia żony/żon Gilgamesza, wiadomo jednak, iż miał on syna o imieniu Urlugal i wnuka o imieniu Utulkalama. Sumeryjska lista królów czyni ich kolejno szóstym i siódmym władcą I dynastii z Uruk[2].
Najpóźniejszy znaleziony do tej pory fragment Eposu o Gilgameszu datowany jest na I w. p.n.e.[19] Wraz z wyjściem pisma klinowego z użycia Epos ten popadł na niemal dwa tysiące lat w zapomnienie, a postać samego Gilgamesza wzmiankowana jest bardzo rzadko w późniejszych źródłach.
Pierwsza możliwa wzmianka o Gilgameszu znajduje się w datowanej na I w. p.n.e. aramejskiej Księdze Gigantów odkrytej pośród zwojów z Qumran[20]. Wymienionych jest w niej dwóch gigantów o imionach glgmys/š i hwbbš. Zdaniem niektórych badaczy chodzi tu o Gilgamesza i Humbabę.
W pochodzącym z II w. n.e. dziele antycznego autora Aeliana „O naturze zwierząt” (De Natura Animalium) występuje identyfikowany z Gilgameszem władca o imieniu Gilgamos[21]. W jednej ze znajdujących się w tym dziele opowieści „król Babilończyków Seuechoros” zostaje ostrzeżony przez swoich magów, iż syn zrodzony przez jego córkę przywłaszczy sobie jego tron. Gdy córka zachodzi w ciążę i rodzi syna, zostaje on jej odebrany i zrzucony w przepaść ze szczytu wzgórza. Spadające dziecko ratuje przelatujący orzeł, który zabiera je do ogrodu. Tam odnajduje je stróż, który postanawia je wychować. Dziecko to, które potem stało się królem, nazwano Gilgamosem.
Ostatnia możliwa wzmianka o Gilgameszu pochodzi z jednego z pism żyjącego w VII w. n.e. egzegety Theodora Bar Qoni, który w swej liście władców mających żyć przed potopem wymienia króla o imieniu Ganmagos[22].
-----
Gilgamesz ( sumeryjski : ?ﾒﾄﾑ?ﾒﾂﾵ?ﾒﾌﾋ?ﾒﾌﾋ , romanizowana: Gilgameš ; pierwotnie sumeryjski : ?ﾒﾉﾋ?ﾒﾈﾩ , romanizowana: Bilgamesh ) [a] był głównym bohaterem w starożytnej mezopotamskiej mitologii i bohaterem Epos o Gilgameszu , z poematu napisanego w akadyjsku późną 2. tysiącleciu PNE. Był prawdopodobnie historyczny król sumeryjskiego miasta-państwa z Uruk , który został pośmiertnie deified. Jego rządy prawdopodobnie miałyby miejsce na początku okresu wczesnodynastycznego (Mezopotamia) (odtąd ED), chociaż stał się główną postacią w legendzie sumeryjskiej podczas trzeciej dynastii Ur ( ok. 2112 – ok. 2004 pne ).
Opowieści o legendarnych wyczynach Gilgamesza są opowiadane w pięciu zachowanych sumeryjskich wierszach . Najwcześniejszym z nich jest prawdopodobnie „Gilgamesz, Enkidu i Netherworld” [11], w którym Gilgamesz przychodzi z pomocą bogini Inannie i odpędza stworzenia zamieszkujące jej drzewo huluppu . Ona daje mu dwa nieznane obiekty, a mikku i pikku , która traci. Po śmierci Enkidu jego cień opowiada Gilgameszowi o ponurych warunkach w Zaświatach . Wiersz „Gilgamesz i Agga” opisuje bunt Gilgamesza przeciwko jego władcy królowi Agdze. Inne sumeryjskie wiersze opowiadają o pokonaniu przez Gilgamesza gigantycznego Huwawy i Byku Niebios , podczas gdy piąty, słabo zachowany wiersz opowiada o jego śmierci i pogrzebie.
W eposie Gilgamesz jest półbogiem o nadludzkiej sile, który zaprzyjaźnia się z dzikim człowiekiem Enkidu . Razem wyruszają w wiele podróży, najsłynniej pokonując Humbabę (sumeryjski: Huwawa) i Byka Niebios , którego zaatakowała ich Isztar.(Sumerian: Inanna) po tym, jak Gilgamesz odrzuca jej ofertę, by został jej małżonkiem. Po tym, jak Enkidu umiera na chorobę zesłaną jako karę od bogów, Gilgamesz obawia się własnej śmierci i odwiedza mędrca Utnapisztima , ocalałego z Wielkiego Potopu , mając nadzieję na nieśmiertelność . Gilgamesz wielokrotnie przegrywa próby, które przed nim stawiano i wraca do domu, do Uruk, zdając sobie sprawę, że nieśmiertelność jest poza jego zasięgiem.
„Gilgamesz, Enkidu i zaświaty”
W tym okresie wokół Gilgamesza narosło wiele mitów i legend. [14] [23] [24] [25] : 95 Do dziś przetrwało pięć niezależnych sumeryjskich wierszy opowiadających o różnych wyczynach Gilgamesza. [14] Gilgamesz po raz pierwszy pojawił się w literaturze prawdopodobnie w sumeryjskim wierszu „Gilgamesz, Enkidu i zaświaty”. [26] [19] [27] Narracja zaczyna się od drzewa huluppu – być może, według sumerologa Samuela Noah Kramera , wierzby [28] rosnącej na brzegach rzeki Eufrat . [28] [19] [29]Bogini Inanna przenosi drzewo do swojego ogrodu w Uruk z zamiarem wyrzeźbienia go na tronie, gdy już dorośnie. [28] [19] [29] Drzewo rośnie i dojrzewa, ale wąż „nie znający uroku”, ptak Anzû i Lilitu , demon z Mezopotamii , wszyscy zamieszkują w drzewie, powodując płacz Inanny smutek. [28] [19] [29]
Gilgamesz, który w tej historii jest przedstawiany jako brat Inanny, pojawia się i zabija węża, powodując ucieczkę ptaka Anz and i Lilitu. [30] [19] [29] Towarzysze Gilgamesza ścinają drzewo i rzeźbią z niego łoże i tron, które oddają Inannie. [31] [19] [29] Inanna odpowiada przez kształtowaniu się pikku i mikku (prawdopodobnie bębna i podudzie odpowiednio, choć dokładne identyfikacje są niepewne), [32] [19] , które ona daje Gilgameszu jako nagrodę za jego bohaterstwo. [33] [19] [29] Gilgamesz traci pikku imikku i pyta, kto je odzyska . [34] Enkidu schodzi do Zaświatów, aby ich znaleźć, [35] ale nie przestrzega surowych praw Zaświatów i dlatego musi pozostać tam na zawsze. [35] Pozostała część wiersza to dialog, w którym Gilgamesz zadaje cieniu Enkidu pytania o Zaświaty. [14] [34]
„ Gilgamesz i Agga ” opisuje udany bunt Gilgamesza przeciwko jego zwierzchnikowi Agdze , królowi miasta-państwa Kisz . [14] [36] „Gilgamesz i Huwawa” opisuje, jak Gilgamesz i jego sługa Enkidu , wspomagani przez pięćdziesięciu ochotników z Uruk, pokonują potwora Huwawę , ogra wyznaczonego przez boga Enlila , władcę bogów, jako opiekun Lasu Cedrowego . [14] [37] [38] W „Gilgamesz i Byk Niebios” Gilgamesz i Enkidu zabijają Byka Niebios , który został wysłany, by zaatakować ich przez boginięInanna . [14] [39] [40] Fabuła tego wiersza różni się znacznie od odpowiadającej mu sceny w późniejszej akadyjskiej epopei o Gilgameszu . [41] W sumeryjskim wierszu Inanna nie wydaje się prosić Gilgamesza, aby został jej małżonkiem, jak robi to w późniejszym akadyjskim eposie. [39] Co więcej, podczas gdy zmusza swojego ojca An, by dał jej Byka Niebios, zamiast grozić, że wskrzesi zmarłych do zjedzenia żywych, jak to robi w późniejszym eposie, po prostu grozi, że wyda „okrzyk”, że dotrze do ziemi. [41] Wiersz znany jako „Śmierć Gilgamesza” jest słabo zachowany, [14] [42]ale wydaje się opisywać ważny pogrzeb państwowy, po którym nastąpił przybycie zmarłego do Zaświatów. [14] Możliwe, że współcześni uczeni, którzy nadali wierszowi tytuł, mogli go błędnie zinterpretować, [14] a wiersz może w rzeczywistości dotyczyć śmierci Enkidu. [14]
W eposie Gilgamesz jest przedstawiony jako „w dwóch trzecich boski i w jednej trzeciej śmiertelny”. [48] Na początku wiersza Gilgamesz jest opisany jako brutalny, opresyjny władca. [14] [48] Jest to zwykle interpretowane jako oznaczające albo zmuszanie wszystkich swoich poddanych do pracy przymusowej [14], albo ucisk seksualny wszystkich swoich poddanych. [14] Jako karę za okrucieństwo Gilgamesza, bóg Anu tworzy dzikiego człowieka Enkidu. [49] Po oswojeniu przez prostytutkę o imieniu Szamhat , Enkidu udaje się do Uruk, by skonfrontować się z Gilgameszem. [44] Na drugiej tabliczce dwaj mężczyźni zmagają się i chociaż Gilgamesz ostatecznie wygrywa mecz,[44] jest pod takim wrażeniem siły i uporu przeciwnika, że stają się bliskimi przyjaciółmi. [44] We wcześniejszych tekstach sumeryjskich Enkidu jest sługą Gilgamesza, [44] ale w eposie o Gilgameszu są towarzyszami o równej pozycji. [44]
Na tablicach od III do IV Gilgamesz i Enkidu podróżują do Lasu Cedrowego, którego strzeże Humbaba (akkadyjska nazwa Huwawy). [44] Bohaterowie przechodzą przez siedem gór do Cedrowego Lasu, gdzie zaczynają ścinać drzewa. [50] W obliczu Humbaby, Gilgamesz wpada w panikę i modli się do Szamasza (wschodniosemicka nazwa Utu), [50] który wydmuchuje osiem wiatrów w oczy Humbaby, oślepiając go. [50] Humbaba błaga o litość, ale mimo to bohaterowie odcinają mu głowę. [50] Tablica VI zaczyna się od powrotu Gilgamesza do Uruk, [44], gdzie Isztar(akadyjskie imię Inanny) przychodzi do niego i żąda, by został jej małżonkiem. [44] [50] [51] Gilgamesz odrzuca ją, twierdząc, że maltretowała wszystkich swoich dawnych kochanków. [44] [50] [51]
W zemście Isztar udaje się do swojego ojca Anu i żąda, by dał jej Byka Niebios [52] [53] [41], który wysyła, by zaatakować Gilgamesza. [44] [52] [53] [41] Gilgamesz i Enkidu zabijają Byka i ofiarowują jego serce Szamaszowi. [54] [53] Kiedy Gilgamesz i Enkidu odpoczywają, Isztar staje na murach Uruk i przeklina Gilgamesza. [54] [55] Enkidu odrywa prawe udo Byka i rzuca nim w twarz Isztar, [54] [55] mówiąc: „Gdybym mógł położyć na tobie ręce, to powinienem ci to zrobić i smagać wnętrzności po twojej stronie." [56][55] Isztar zwołuje „karbowane kurtyzany, prostytutki i nierządnice” [54] i nakazuje im opłakiwać Byka Niebios. [54] [55] Tymczasem Gilgamesz świętuje porażkę Byka Niebios. [57] [55]
Tablica VII zaczyna się od Enkidu opowiadającego sen, w którym widział Anu, Ea i Szamasza, którzy deklarują, że Gilgamesz lub Enkidu muszą umrzeć jako kara za zabicie Byka Niebios. [44] Wybierają Enkidu i Enkidu wkrótce zachoruje. [44] Ma sen o Zaświatach, a potem umiera. [44] Tablica VIII opisuje niepocieszony smutek Gilgamesza po śmierci przyjaciela [44] [58] oraz szczegóły pogrzebu Enkidu. [44] Tablice od IX do XI opowiadają, jak Gilgamesz, kierowany żalem i strachem przed własną śmiertelnością, pokonuje wielką odległość i pokonuje wiele przeszkód, aby znaleźć dom Utnapisztima , jedynego ocalałego zWielki Potop , który został nagrodzony przez bogów nieśmiertelnością. [44] [58]
odróż do Utnapisztim obejmuje serię epizodycznych wyzwań, które prawdopodobnie powstały jako główne niezależne przygody [58], ale w eposie sprowadzają się do tego, co Joseph Eddy Fontenrose nazywa „dość nieszkodliwymi incydentami”. [58] Najpierw Gilgamesz spotyka i zabija lwy na przełęczy. [58] Po dotarciu na górę Maszu Gilgamesz spotyka człowieka-skorpiona i jego żonę; [58] ich ciała błyszczą przerażającym blaskiem, [58] ale kiedy Gilgamesz mówi im o swoim celu, pozwalają mu przejść. [58] Gilgamesz wędruje przez ciemność przez dwanaście dni, zanim w końcu wyjdzie na światło.[58] Odnajduje piękny ogród nad morzem, w którym spotyka Siduri , boską służebnicę . [58] Początkowo próbuje uniemożliwić Gilgameszowi wejście do ogrodu, [58] ale później próbuje przekonać go, by zaakceptował śmierć jako nieuniknioną i nie podróżował poza wody. [58] Kiedy Gilgamesz odmawia tego, kieruje go do Urshanabi , przewoźnika bogów, który przewozi Gilgamesza przez morze do ojczyzny Utnapisztima. [58] Kiedy Gilgamesz w końcu przybywa do domu Utnapisztima, Utnapisztim mówi Gilgameszowi, że aby stać się nieśmiertelnym, musi przeciwstawić się śnie. [44]Gilgamesz nie robi tego i zasypia na siedem dni bez przebudzenia. [44]
Następnie Utnapisztim mówi mu, że nawet jeśli nie może uzyskać nieśmiertelności, może przywrócić młodość za pomocą rośliny o mocy odmładzania. [44] [29] Gilgamesz zabiera roślinę, ale podczas pływania zostawia ją na brzegu, a wąż ją kradnie, wyjaśniając, dlaczego węże mogą zrzucać skórę . [44] [29] Przygnębiony stratą Gilgamesz wraca do Uruk, [44] i pokazuje swoje miasto przewoźnikowi Urshanabi. [44] W tym momencie epos przestaje być spójną narracją. [44] [29] [59] Tablica XII jest dodatkiem do sumeryjskiego poematu Gilgamesza, Enkidu i ZaświatówOpisując utratę pikku i mikku . [44] [29] [59]
Powell zauważa, że początkowe wiersze Odysei wydają się przypominać początkowe wiersze Eposu o Gilgameszu . [48] Fabuła Odysei również wykazuje wiele podobieństw do eposu o Gilgameszu . [69] [70] Zarówno Gilgamesz, jak i Odyseusz spotykają kobietę, która potrafi zamienić ludzi w zwierzęta: Isztar (dla Gilgamesza) i Kirke (dla Odyseusza). [69] W Odysei , Odyseusz oślepia ogromnego Cyklopa o imieniu Polifem , [62] incydent, który nosi podobieństwo do zabicia Humbaby przez Gilgamesza w Eposie o Gilgameszu. [62] Zarówno Gilgamesz, jak i Odyseusz odwiedzają Zaświaty [69] i oboje czują się nieszczęśliwi, żyjąc w nieziemskim raju w obecności atrakcyjnej kobiety: Siduri (dla Gilgamesza) i Kalipso (dla Odyseusza). [69] Wreszcie obaj bohaterowie mają szansę na nieśmiertelność, ale tęsknią za nią (Gilgamesz, gdy traci roślinę, i Odyseusz, gdy opuszcza wyspę Kalipso). [69]
W zwoju z Qumran znanym jako Księga Gigantów (ok. 100 pne) imiona Gilgamesza i Humbaby pojawiają się jako dwaj przedpotopowi olbrzymy [71] [72] oddane (w formie spółgłoskowej) jako glgmš i ḩwbbyš . Ten sam tekst był później używany na Bliskim Wschodzie przez sekty manichejskie , a arabska forma Gilgamish / Jiljamish przetrwała jako imię demona według egipskiego duchownego Al-Suyuti ( ok. 1500). [71]
https://en.wikipedia.org/wiki/Gilgamesh
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz