Prawym Okiem: starożytność

Pokazywanie postów oznaczonych etykietą starożytność. Pokaż wszystkie posty

środa, 15 czerwca 2022

Antanténusz - Ene due rabe

niebezpieczne

tłumaczenie automatyczne

muszę poprawić i złe tłumaczenia zastąpić oryginalnymi tekstami

Była kiedyś sumeryjska konferencja, w której angielski naukowiec wygłosił wykład na temat rozszyfrowania fragmentowej sumeryjskiej glinianej tabliczki, która zawierała sumery Zaczął mówić „Anta Dunguz, szur-raga Dunguz, ...

Następnie trzej węgierscy naukowcy, którzy wzięli udział w konferencji, stanęli i zaczęli śpiewać, że: "Antanténusz, szórakaténusz, Szóraka-tiki-taka-alabala-bambusz". Notatki wypadły spod rąk angielskiemu naukowcowi i jedyne, co mógł powiedzieć, to: Skąd to wiesz? Odpowiedzieli, że nie wiemy, gdzie prawdopodobnie uczyliśmy się od rodziców czy dziadków, gdy byliśmy dziećmi.

„Anta Dunguz, Dunguz, Szur-Raga-Dunguz, Bambooz”

Surowe tłumaczenie: "Wstań Dunguz, rodź rano Dunguz, rodź rano, zalać, rozprzestrzeniać, ciąć, gonić Bambuza! "

Dla Sumerów Dunguz był Słońcem (bogiem), a Bambuz nocą (bogiem ciemności). ” Nieco zniekształcona wersja tego rymu, co znamy dziś, co jest około 5000 letnią sumeryjską modlitwą do słońca.

László Pass , teolog z Debrecińskiego, bardziej szczegółowo zajmował się rymem od 1940 roku.

Na podstawie dostępnych wówczas twórczości Fritza Hommela, Friedricha Delitzscha, Franza Brünnowa i Antona Deimela doszedł do wniosku, że pierwotnie nie był to wiersz czytelniczy, ale ok. 12-10 000-letni sumeryjsko - starowęgierski - psalm powitający Słońce ze starożytną pentatoniczną melodią dedykowaną Tammuz.

wiki:

Antanténusz to krótki, poetycki kalkulator i wierszyk przeznaczony dla szkół podstawowych i przedszkolaków. Występuje w wielu miejscach na obszarze języka węgierskiego, z wieloma odmianami tekstu, co sugeruje jego dawne pochodzenie.

Obecnie nie ma ogólnie przyjętego stanowiska na temat jego pochodzenia, dlatego wiele osób zastanawiało się nad wierszem, np . Czy István Szőcs Halandzsa to Antantenus? ( Utunk , Kolozsvár, 1972) nawiązuje do cennej kolekcji László Forró .

Według niektórych opinii łacina [ źródło? ] , nie został przetłumaczony tylko na język węgierski, dzięki czemu stał się tekstem o dość miłej naturze, według niektórych jest to starożytny węgierski poemat dziecięcy.

Jeszcze inni twierdzą, że jest to czytelnik rozpowszechniony na całym świecie, fonetycznie zniekształcona forma numeracji indoeuropejskiej . [ źródło? ]

Język formalny nie jest wszędzie taki sam, różni się w zależności od grupy etnicznej/regionu, ale najczęstsze wersje to:

Anteny, arena rozrzutu,

Zabawa-tiki-taka-alabala-bambus (ka)!

Przyjmij pochodzenie sumeryjskie

Założenie pochodzenia sumeryjskiego jest przede wszystkim wytworem intelektualnym węgierskich amatorów. László Pass, teolog z Debreczyna, zajmował się rymem bardziej szczegółowo od 1940 roku , ale nie znał języka sumeryjskiego ani pisma klinowego. Wyciągając z dostępnych wówczas dzieł Fritza Hommela , Friedricha Delitzscha , Franza Brünnowa i Antona Deimela , doszedł do wniosku, że badany tekst nie był pierwotnie poematem do czytania, ale miał około. 12–10-letni psalm sumeryjsko-węgierski dla Tammúza ze starożytną melodią pentatoniczną.

István Szőcs , pisarz i tłumacz, zgodził się z László Passem w 1972 roku, a Passal uważa go za wiersz do Boga w ten sam sposób, nie znając języka i pisma sumeryjskiego. Według analizy Veroniki Marton, węgierskiej [sumerologa amatora bibliotecznej, nauczycielki Zarówno Marton, jak i Pass uważali tekst sumeryjski, ale nie ma zgody w ich rozszyfrowaniu, z wyjątkiem ostateczny wniosek.

W 1975 roku językoznawca Géza Komoróczy przeanalizował pokrewieństwo węgiersko-sumeryjskie i zinterpretował antenę przełęczy László i Istvána Szőcsa. Odkrył, że ich zgodność ze słowami sumeryjskimi nie była poprawna, były one wytworem świeckiej wyobraźni.

Wersje tekstowe

Większość prób rozszyfrowania, w tym sumeryjskiego, rozpoczyna się od najczęstszego wariantu tekstu, ignorując różne wersje, których istnienie stawia te teorie pod znakiem zapytania. Istnieją również wariacje tekstowe, które są mieszanką worka i znaczących tekstów. Kilka przykładów z worka śmierci:

En ten ténusz
Szárusz ténusz
Száraka tikitaka
El vele buff

An dan dén diki daka dénusz diki daka
bumstradassza diki daka bum

Anan tutan
jodła lukan
aris baris
cukier baris dunga
dunga

En ten tinus spatter
tinus
spike tiki toka
oja oja bambusowe dunga

En den denore
mórika
den den en den buff

A może tymianek
łodyżki kata tiki toka
ela bela buff

An dan dé musz
word raka té musz
word raka csak tok
elen belen bus

An dan dé nusz
mó raka té nusz
mó reke tiki
zabrano belen bin ban bus

An tan té nusz rakakika
ta
alan dalan dusz

En ten tenus
mouth rakus tenus
mouth raki tiki taka
anergy pain bomb

Hymn dziesiątki _

Antantenus plwocina
plwocina łaskotanie bilinbalanbus

Zdaniem badaczki tematu, Gizelli R. Lovas, te rymowanki dotyczą praktycznie tylko rytmu wierszy kalkulacyjno-czytających, nigdy nie miały sensu.

Ene due rabe,
Połknął bocian żabę,
A później Chińczyka,
Co z tego wynika?
Jabłko, gruszka czy pietruszka?

WERSJA 2:
Ene due rabe,
Połknął bocian żabę,
A żaba Chińczyka,
Co z tego wynika?
Jabłko, gruszka czy pietruszka?
↓

WERSJA 3:
Ene due rabe,
Chińczyk goni żabę,
A żaba Chińczyka,
Co z tego wynika?
Jabłko, gruszka czy pietruszka?

WERSJA 4:
Ene due rabe,
Połknął Chińczyk żabę,
A żaba Chińczyka,
Co z tego wynika?
Jabłko, gruszka czy pietruszka?
↓

WERSJA 5:
Ene due rabe,
Złapał Chińczyk żabę,
A żaba Chińczyka,
Co z tego wynika?
Jabłko, gruszka czy pietruszka?

WERSJA 6:
Ene due rabe,
Połknął bocian żabę,
A później Chińczyka,
Co z tego wynika?
Raz, dwa, trzy, wychodź ty!
↓

WERSJA 7:
Ene due rabe,
Połknął bocian żabę,
A żaba Chińczyka,
Co z tego wynika?
Raz, dwa, trzy, wychodź ty!

WERSJA 8:
Ene due rabe,
Chińczyk goni żabę,
A żaba Chińczyka,
Co z tego wynika?
Raz, dwa, trzy, wychodź ty!
↓

WERSJA 9:
Ene due rabe,
Połknął Chińczyk żabę,
A żaba Chińczyka,
Co z tego wynika?
Raz, dwa, trzy, wychodź ty!

WERSJA 10:
Ene due rabe,
Złapał Chińczyk żabę,
A żaba Chińczyka,
Co z tego wynika?
Raz, dwa, trzy, wychodź ty!
↓

WERSJA 11:
Ene due rabe,
Połknął bocian żabę,
A żaba bociana,
Jeszcze tego rana!

WERSJA 12:
Ene due rabe,
Zjadł Tadeusz żabę.
Żaba - Tadeusza,
w brzuchu mu się rusza.

WERSJA 1:
Ele mele dudki,
Gospodarz malutki,
Gospodyni jeszcze mniejsza,
Ale za to powabniejsza.

WERSJA 2:
Ele mele dudki,
Gospodarz malutki,
Gospodyni jeszcze mniejsza,
Ale za to robotniejsza.
↓

WERSJA 3:
Ele mele dudki,
Gospodarz malutki,
Gospodyni jeszcze mniejsza,
Ale za to rozumniejsza.

WERSJA 4:
Ele mele dudki,
Gospodarz malutki,
Gospodyni jeszcze mniejsza,
Ale za to zaradniejsza.
↓

WERSJA 5:
Ele mele dudki,
Gospodarz malutki,
Gospodyni garbata,
A córeczka - smarkata.

WERSJA 6:
Ele mele dudki,
Gospodarz malutki,
Gospodyni garbata,
A ich córka smarkata.

Islandzka wiki: Úllen dúllen doff

Úllen dúllen doff

kikke lane koff

koffe lane bikke bane

úllen dúllen doff.

Úllen dúllen doff

kikki lani koff

koffi bani kikki lani (bikki bani)

úllen dúllen doff

Ole dole doff

kinke lane koff

koffe lane binke bane

ole dole doff.

Autorzy książki Svenska folklekar och danser twierdzą, że ta romsa jest również znana w Niemczech i że słowa zostały prawdopodobnie zniekształcone przez łacińskie cyfry oznaczające „jeden”, duet oznaczający „dwa” i quinque oznaczający „pięć”.

Słowo unum powinno stać się „úllen”, duet do „dúllen” i quinque do „kikke”. Może to być prawda, chociaż może wydawać się dziwne, że „trzy” i „cztery” lub tres i quattuor zostały pominięte i zastąpione słowem „doff”.

Ole, Dole i Doffen to po norwesku Ripp, Rapp i Rupp , kuzyni Andrésa andara .

Andrésa andara to Kaczor Donald z kreskówki, a Ripp, Rapp i Rupp to jego trzej siostrzeńcy.

Donald Fauntleroy Duck is a cartoon character created by The Walt Disney Company. Donald is an anthropomorphic white duck with a yellow-orange bill, legs, and feet. He typically wears a sailor shirt and cap with a bow tie. Donald is known for his semi-intelligible speech and his mischievous, temperamental, and pompous personality.

Donald Duck appeared in comedic roles in animated cartoons. Donald's first theatrical appearance was in The Wise Little Hen (1934), but it was his second appearance in Orphan's Benefit that same year that introduced him as a temperamental comic foil to Mickey Mouse.

In the 1930s, he typically appeared as part of a comic trio with Mickey and Goofy and was given his own film series starting with Don Donald (1937). These films introduced Donald's love interest and permanent girlfriend Daisy Duck and often included his three nephews Huey, Dewey, and Louie.

I dalej islandzka wiki:

Istnieje kilka sugestii dotyczących urodzin Andrésa i żadna z nich nie jest jego „urodzinami publicznymi”.

W filmie Trzy Caballeros , który został wydany w 1945 roku, mówi się, że Andrés obchodzi urodziny w piątek trzynastego . 13 października to najlepszy dzień, ale to dzień przed wynikiem filmu, który wypadł w piątek trzynastego. W filmie Happy Birthday Donalda z 1949 roku czytamy, że jego urodziny przypadły na 13 marca. Dziś dzień 9 czerwca jest powszechnie uważany za urodziny Andrésa, ale jest to dzień, w którym ukazał się pierwszy film o nim.

Według Don Rosy , jednego z najsłynniejszych rysowników Disneya, Andrés urodził się w 1920 roku . (Komiks (temat Don Rosy) ma mieć miejsce w okolicach 1947-1951.)

13 października 1307 roku rozpoczęła się rozprawa Filipa Pięknego z templariuszami - a więc wtedy sitwa przepotwarzyła się po raz kolejny - urodziła na nowo...

Úrtalningarromsur eru þulur sem börn þylja með þeim tilgangi að telja út eitthvað eða eitthvern.
Þulur

Úllen dúllen doff

Ugla sat á kvisti

Pokoje do liczenia to rymowanki, które dzieci recytują w celu policzenia czegoś lub kogoś.
Czary

Ullen nudne doff

Sowa siedziała na gałązce

wiersz - röð

wiki holenderska

Iene miene mutte to dobrze znany wierszyk odliczający . Rymowanka służy między innymi do wyznaczenia losowego dziecka, na przykład jako pierwszego stukania lub wyszukiwania gry, takiej jak tag lub chowanego.

Najstarsze miejsca w Holenderskim Banku Piosenki ( Meertens Institute ) z tym wersetem pochodzą z XIX wieku. Zbiór rękopisów Biura Holenderskiej Własności Ludowej, datowany na około 1850 r., wymienia „Ine, mine, mutte, / Tien funtów grutte”. Śpiewnik Nederlandsche baker- en kinderrijmen , zebrany przez J. van Vlotena , z 1894 roku, podaje cztery warianty rymu, w tym „Iene, miene, mutten, / Tien funtów gretten”, „Iene, miene, makken, / Oliekoekenbakken” , i „Eene, meene, mukken, / kawałki portulaki”. Zbiór rękopisów Pieśni ludowe i dziecięce Nynke van Hichtum(zebrana w latach 1904-1938) podaje 19 wariantów tego rymu odliczającego. W sumie Holenderski Bank Piosenki ma 127 przebojów tego wersetu.

Rymowanka może być związana z inną rymowanką, „Iene miene mone muike”. Są to także najstarsze zachowane stanowiska z około 1900 roku. W zbiorach Nynke van Hichtum (1904-1938) znajdują się m.in. warianty „Anne, manne, miene, mukke / Ikke, tikke, takke, tukke” i „Ane, grzywa, moene, moja, / portulaka, zielona kobieta”.

Fakt, że najstarsze stanowiska pochodzą z XIX wieku, nie oznacza, że pieśń pochodzi z tego okresu. Od połowy XIX wieku pod wpływem romantyzmu zebrano i wydano wiele pieśni ludowych . Jednak piosenka może być starsza i przekazywana w tradycji ustnej na długi czas, zanim została po raz pierwszy nagrana.

Pochodzenie

Pisarz i językoznawca Frank Martinus Arion w 1981 roku założył, że kilka rymów i piosenek, w tym „Iene miene mutte”, nawiązuje do siedemnastowiecznych rymów portugalsko-kreolskich.

W 2002 roku Anne de Vries szukała wyjaśnienia w XIX wieku, z cyframi celtyckimi , które były wówczas nadal używane w niektórych dialektach angielskich. Licząc od jednego do czterech, czytamy w nim: „ina, mina, ethera, methera”. Rym będzie wtedy imitował „raz, dwa, cztery”. Byłaby to logiczna treść rymowanki odliczającej, a ponadto jej pochodzenie można jeszcze doszukiwać się w XIX wieku, kiedy rymowan pojawia się po raz pierwszy w źródłach.

Warianty tego rymu odliczającego występują w bardzo różnych językach. Jego poprzednicy mogą być znacznie starsi niż XIX wiek. Michael Witzel w swojej książce The Origins of the World's mitologies (2012) jako najstarszego prekursora wymienia mantrę z 1500-letniego buddyjskiego manuskryptu z Azji Środkowej.

Tekst mantry brzmi: „Ene mene dasphe dandadasphe”. Być może ta w dużej mierze pozbawiona znaczenia fraza pochodzi z Indii i była rozpowszechniana przez buddyzm. Nie wiadomo, jak i dlaczego znaczenie modlitwy mogło zmienić się w rymowankę. Co więcej, nie jest jasne, gdzie można znaleźć dokładne pochodzenie mantry.

Najbardziej oczywistym pochodzeniem jest jednak starożytny, być może wschodnio-niderlandzki różdżkarz, jak wykazał w 1957 r. nauczyciel i językoznawca dr Jan Naarding z Drenthe , wspierany w tym przez prof. dr . Klaasa Heeromę z Instytutu Dolnej Saksonii w Uniwersytet w Groningen. Ich odkrycia zostały opublikowane w tym roku w Czasopismach Kwartalnych pod tytułem Stary różdżkarz i jego krewni .

W części I artykułu Naarding wyjaśnia, dlaczego wierszyk odliczający, który znalazł pod literą A w słowniku Twents-Achterhoeks(1948) GH Wanink, jest najbliższa wczesnośredniowiecznej, a może nawet starszej oryginalnej wersji. Ta sama wersja została nagrana w 1904 roku przez Nynke van Hichtum w Goor:

Anne człowieku mój mukke,Nie tik tik tik tik, Szanowna Pani Przerażający Chłopcze,Nie obudzę się.

Naarding nazywa to pochodzenie „pogańską pieśnią kapłańską, która błagała najwyższą boginię o wyrocznię podczas wróżbiarstwa, wyrocznię, która być może zadecyduje o śmierci lub życiu człowieka”. Pierwsze dwie linijki są tłumaczone jako: „Matko ludzi, mów do mnie, chwytam kawałki gałęzi drzew (= pręty runiczne)”. Wyjaśnienie to zostało wycofane z niepamięci w 2016 roku i rozwinięte przez Goaitsena van der Vlieta , kuratora Twentse Taalbank.

Ostatnią linijkę (później zmienioną na „to chwastów wieje”) można przetłumaczyć jako: „Rozmyślam i ważę”.

Tekst

Pieśni ludowe , ze względu na tradycję ustną, często mają wiele wariantów (regionalnych i/lub czasowych). Aktualny tekst wersetu zwykle wygląda tak. Iene moja niemowaDziesięć funtów kaszyDziesięć funtów seraIene miene mutte jest szefem.

Ciąg dalszy

Często wierszyk uzupełniany jest kilkoma linijkami, ewentualnie po to, by go nieco wydłużyć, aby można było przewidzieć gorszego, kto skończy z odliczaniem. Istnieje wiele wariacji na ten temat.

Przykłady:

Ale szef, którego tam nie było,Więc jesteś miły/szczery, nie on!Peppermint toczą się,Nie masz szczęścia!Ale nie możesz być szefemBo wciąż jesteś za małyWejdź na masztTrzymaj tego małego tłustego drania!kupa kupa kupa,Jesteś wielkim, grubym oszustemżona wraca do domu,zniknęła myszAle Pietje podarł gazetęWięc teraz twoja kolejwyłączony,Kara kawy, kawa gęstaodpadamAle szef, którego nie było w domu,Ponieważ był w szpitalu.Kaczor Donald zawsze ma pecha,Szczerze mówiąc, wszystko, co chwastów wieje, zniknęło.

Rymowanka odliczająca po angielsku i niemiecku

W języku angielskim jest wierszyk odliczający „Eeny, meeny, miny, moe”. Najstarsze źródła tego pochodzą z około 1815 roku. Najstarsze warianty anglojęzyczne pochodzą z Nowego Jorku. Obecny wariant zwykle brzmi następująco:

Eeny, meeny, mój, moe,

Złap tygrysa za palec u nogi. (1)

Jeśli będzie krzyczeć / wiercić się, pozwól mu odejść,

Eeny, meey, mój, zmęczony.

(1) Zamiast 'tygrys' również: małpa/kurczak/świnka lub inne zwierzę, ale także 'czarnuch', gdy to słowo było jeszcze używane w języku potocznym.

Niemiecki ma również wierszyk odliczający, który zaczyna się podobnym wersem: „Ene, mene, muh und raus bist du”.

Alibabki - tekst piosenki Ene, due, rabe

Raz była panna i był pan, i stał przed nimi wina dzban. Lecz pan przy pannie nienagannie zachowywał się nad stan. I choć nie o to pannie szło, pan mówił pannie tylko to. Ene due rabe, ene due rabe, połknał bocian żabę, połknął bocian żabę. Ene due rabe, ene due rabe, je. Rapete papete knot. Bocianie, []?, ucztę miałeś przebogatą. Dla nas także [tato]? złap parę dużych, ładnych żab. Ene due rabe, ene due rabe, goni bocian żabę, goni bocian żabę. Ene due rabe, ene due rabe, je. Rapete papete knot. A żabięta szur w szuwary. A ten bociek bardzo stary. Ledwo w nim się dusza tli. A żąbięta: hi, hi, hi. Ene due rabe, ene due rabe, szukaj, boćku, żaby, szukaj, boćku, żaby. Ene due rabe, ene due rabe, je. Rapete papete knot. Prędzej znajdziesz koci ogon, []? Możesz chytry być jak łotr. My schowamy się za płot. Ene due rabe, ene due rabe, szukaj, boćku, żaby, szukaj, boćku, żaby. Ene due rabe, ene due rabe, je. Rapete papete knot.

to jest to samo co zwykle...

https://hu.wikipedia.org/wiki/Antanténusz

https://en.wikipedia.org/wiki/Eeny,_meeny,_miny,_moe

https://is.wikipedia.org/wiki/Úllen_dúllen_doff

http://wiersze.juniora.pl/wyliczanki/wyliczanki_e10.html

https://is.wikipedia.org/wiki/Úrtalningarromsa

https://www.tekstowo.pl/piosenka,alibabki,ene__due__rabe.html

https://en.wikipedia.org/wiki/Donald_Duck

https://pl.wikipedia.org/wiki/Pi%C4%85tek_trzynastego_(przes%C4%85d)

piątek, 10 czerwca 2022

Inny Mitra

Mozaika ze starożytnej Edessy - obecnie Urfa lub Sanlıurfa w Turcji - z 194 roku n.e.

Orfeusz, syn Apolla, grającego na lirze w celu oswojenia zwierząt

https://www.jpost.com/archaeology/article-707570?fbclid=IwAR1bcgGvpGCvyl0F_4eBiKcjd-BuGECtSzviGpOPuOPWSS2nbu2_MagX0ns

wtorek, 7 czerwca 2022

Prof. Krawczuk ukończył 100 lat.

przedruk

Panie profesorze, jest Pan wybitnym znawcą historii starożytnej. Proszę powiedzieć skąd wzięło się to zainteresowanie, pasja właściwie, bo przecież historii starożytnej poświęcił Pan prawie całe swoje życie. Kiedy Pan się zainteresował historią?

Proszę Pani, to z natchnienia Bogów Olimpijskich (śmiech). A Bogowie zadziałali poprzez łacinę, bo musi Pani wiedzieć, że w moich czasach gimnazjalnych i licealnych, przed wojną, łacina i historia to były najważniejsze przedmioty. A więc podsumowując, umiłowanie łaciny a poprzez umiłowanie tego języka, także świata i ludzi którzy się nim posługiwali. Otóż tam właśnie, w gimnazjum i liceum, pokochałem łacinę, która jest cudownym językiem, a obecnie u schyłku swoich dni, jestem świadkiem że łacina umiera, zniesiono ją nawet jako przedmiot fakultatywny, maturalny. Trudno tą jedna rozmową ogarnąć całe stulecie wspomnień, przemyśleń i refleksji. Obserwuję z przykrością wielką dekadencję naszych czasów i to w bardzo wielu dziedzinach życia społecznego, świadome przekreślanie wielowiekowego postępu myśli ludzkiej, szlachetnych działań wielu jednostek, patriotycznych dążeń do wolności. I umiera też historia, historii można już na maturze nie zdawać, nie jest już przedmiotem maturalnym. To jest zupełna zmiana świata, nauczania, obyczajów, patrzenia na świat w ogóle.

Ale zacznijmy od początku. Kraków to Pana rodzinne miasto.

Ja jestem arcyrodowitym krakowianinem! Urodziłem się tu w roku 1922! 7 czerwca, w środę, w dniu Merkurego.

Właśnie w czerwcu w roku 2022 skończy Pan 100 lat! Życzymy 200 lat Panie Profesorze! Proszę przyjąć najszczersze gratulacje od wszystkich krakowian i nie tylko!

Dziękuję! Jak mówiłem, urodziłem się 100 lat temu w Krakowie, w kamienicy przy Rynku Głównym 15, tam, gdzie teraz jest Wierzynek, to znaczy restauracja. Trzecie Pietro. To było mieszkanie moich rodziców, a przedtem moich dziadków. I muszę Pani powiedzieć jako ciekawostkę, moim dalekim powinowatym był Stanisław Wyspiański.

No, proszę!

To bardzo zwyczajna rzecz. Otóż moi dziadkowie mieszkali najpierw przy Placu Dominikańskim 3. Ale około roku 1890 przejęli mieszkanie po swojej powinowatej, pani Parwi. To właśnie mieszkanie Rynek Główny 15, trzecie piętro. Otóż pani Parwi, wdowa po cukierniku, ich powinowata, była rodzoną ciotką Stanisława Wyspiańskiego, który tam bywał codziennie, bo tam są ogromne pokoje i on tam pracował i malował. I ja się urodziłem w mieszkaniu właśnie tym, w którym gościem stałym, niemal mieszkańcem, był Wyspiański. Powinowactwo nie było wtedy czymś niezwykłym. Kraków był w tamtym czasie małym miastem, wszyscy się znali i byli ze sobą spokrewnieni, spowinowaceni, a akurat to była ta sama warstwa społeczna zamożnych rzemieślników i inteligencji. Więc to było zupełnie normalne.

A kim byli Pana rodzice, jaki to był dom?

Mój ojciec był drukarzem, kierownikiem drukarni związkowej, która wydawała pismo socjalistyczne „Naprzód”. Był nawet prezesem Związku Zawodowego Drukarzy. Był bliskim współpracownikiem Ignacego Daszyńskiego, tego, który kierował ruchem socjalistycznym. A moja matka była nauczycielką polonistką. Więc tam się urodziłem, w Rynku. To było wspaniale, ogromne mieszkanie, a pokoje tam, to są wręcz komnaty, z cudownym widokiem na Rynek. I tam spędziłem pierwszych dziesięć lat życia. Od roku 1932 mieszkam nieprzerwanie tutaj, lat już dziewięćdziesiąt. Czyli ja przez cale życie pilnuję Krakowa. Najpierw na Rynku Głównym, a teraz tu, w Podgórzu, u stóp Kopca Krakusa (śmiech).

A jak pamięta Pan ten dom rodzinny z czasów dziecinnych?

Przede wszystkim był piękny. Piękne, ogromne pokoje, piękne stare meble, niektóre z tych mebli jeszcze tu u mnie egzystują. Dom był dość zamożny. Moja babka prowadziła tam wielką pracownię krawiecką, gdzie bywały znakomite osoby, znani ludzie, między innymi panie Pareńskie, te opisane w „Weselu”. Ale choć to dom zamożny, takie były czasy, że ludzie jednak prymitywnie mieszkali jeśli chodzi o urządzenia. Na przykład była tylko jedna wygódka na całe piętro, chodziło się gankiem. Nie było łazienki. Moi rodzice dopiero wprowadzili elektryczność, przedtem był tylko gaz i lampy naftowe. Ale to mieszkanie miało nieodparty urok i ciągle tkwi w mojej psychice. To były cudowne dziecinne lata.

A jeśli chodzi o szkołę? Jaki to był czas dla Pana?

Najpierw Czwarta Miejska Szkoła Powszechna imienia św. Jana Kantego, która mieściła się na ulicy Smoleńsk. Teraz chyba Traugutta się nazywa, bo zmieniono nazwę szkoły, nie wiem czemu. A moje pierwsze zabawy, to na Plantach oczywiście, te Planty zwłaszcza na odcinku od Wiślnej do Wawelu. Zaś szkoła średnia to już tu w Podgórzu, gimnazjum na ulicy Zamojskiego, a obecnie bliżej Telewizji na Krzemionkach, czyli Tadeusza Kościuszki. Łacina to był wtedy jeden z najważniejszych przedmiotów. Ważne były wtedy polski, historia, łacina, i oczywiście matematyka.

Typowo humanistyczne wykształcenie.

Tak. A moi nauczyciele gimnazjalni byli jeszcze z czasów galicyjskich, wielcy patrioci, choć jak tak patrzę teraz w tył, to wszyscy mieli nazwiska, niemieckie, węgierskie, czeskie, a dyrektor gimnazjum nazywał się Tiurschmidt, cóż, typowo „polskie” nazwisko (śmiech). Ale faktycznie wszyscy byli wielkimi patriotami co sprawdziło się w czasie okupacji. Jestem więc wierny Krakowowi ale też wierny temu miejscu, a to ważna zasada: nie zmieniać lekkomyślnie miejsca swojego pobytu ani adresu zamieszkania. Ja tu, w tym miejscu spałem w dniu 1 września 1939 roku. Zbudziło mnie gwałtowne tłuczenie do tego właśnie okna, jeden z sąsiadów tłukł się i krzyczał: wojna, wojna wybuchła! Bombardują! Myśmy nie byli na to przygotowani, nikt nie wierzył, że tak się może stać Miałem wtedy 17 lat, ukończyłem pierwszą klasę licealną. Nie zdawałem sobie sprawy z tego, że to będzie coś aż tak strasznego. Myśmy jeszcze do południowych godzin nie wierzyli, że to naprawdę wojna. Niektórzy wręcz twierdzili, ależ nie, to tylko takie próby, próbne bombardowania, sami Polacy to zrobili, żeby bomby sobie wypróbować.

Jak Pan przeżył wojnę?

Cudem. Cudem… Natychmiast po rozpoczęciu wojny uciekaliśmy wraz z młodszym bratem Włodzimierzem z Karkowa na Wschód z całą rzeszą ludzi, byle dalej od Niemców 17 września zastał nas w Kowlu, skąd musieliśmy wracać, bo tam weszli Rosjanie. A w Krakowie nieustanny głód i strach Czasem spotyka się takie stwierdzenia, że była pierwsza okupacja, a potem była ta druga, narzucona przez nowy ustrój. Ale proszę mi wierzyć, ci co tak mówią, nie wiedza o czym mówią. Tego porównać się nie da. Dla mnie, młodego chłopaka, też było straszne, że nagle straciłem możliwość kształcenia. W czasie wojny Polak nie mógł się kształcić, mógł być tylko parobkiem, siłą roboczą. Oczywiście było tajne nauczanie, ja maturę robiłem na tak zwanych tajnych kompletach, ale z duszą na ramieniu. Kiedyś jakaś dziennikarka zapytała Irenę Sendlerową, czy się nie bała, bo ratowanie Żydów było bardzo niebezpieczne, a ona na to, że niebezpieczne to było wtedy nawet wyjście na ulicę. Tu, proszę pani, wielu moich sąsiadów rozstrzelano, jednych za to, że przechowywali Żydów, a innych zupełnie przypadkowo, ale tych przypadków było mnóstwo. Ja we wrześniu 44 roku przechodziłem koło Bramy Floriańskiej, złapał mnie pijany oficer niemiecki, przyłożył mi pistolet do skroni i mówi do mnie po niemiecku pijanym bełkotem , żebym go prowadził tam, gdzie on mieszka. A ja pojęcia nie miałem przecież gdzie on mieszka. Co by Pani zrobiła na moim miejscu? Pierwszy odruch, uciekać. Ale on wtedy strzeliłby do mnie. Przybiegnie ktoś z posterunku przy Dworcu i on powie, że ja na niego napadłem. I co, jak znajdą przy mnie jakieś papiery, a ja miałem akurat przy sobie jakieś gazetki podziemne. Wtedy mnie natchnął Petroniusz, ten znany z „Quo vadis”. Zachowała się we fragmentach jego powieść, jeszcze pisana po łacinie, a ja przez cały czas okupacji uczyłem się łaciny, bo kochałem ten język, więc ja tego Petroniusza przeczytałem. I tam jest taka scena, idzie młody chłopak, zgubił się w jakimś mieście w południowej Italii, i tak łazi po tych ulicach, nie wie gdzie iść, nagle widzi staruszkę na rogu, która na ulicy handluje warzywami, podchodzi do niej tak z głupia frant i pyta, nie wiecie matko gdzie ja mieszkam? A ona, oczywiście że wiem. Ten się, dziwi, co to bogini jakaś czy co, ale idzie za nią. Ona go prowadzi jakimiś zaułkami, i wprowadza go do jakiegoś domu, rozsuwa zasłony, on patrzy a tam burdel. I ona mówi do niego, tu powinieneś mieszkać. I mnie to natchnęło, bo scena podobna. Pomyślałem sobie, że nie będę uciekał, tylko go poprowadzę przez Planty do domu publicznego na Przemyską. Na szczęście przeszedłem raptem tylko kilkadziesiąt kroków, gdy napatoczył się jakiś żołnierz niemiecki, zobaczył co się dzieje, i do mnie po niemiecku, że teraz on go bierze pod swoją opiekę i go dalej poprowadzi. Więc ja szybko uciekłem. I widzi pani Petroniusz mnie uratował. Opisałem tę historię w mojej książce „Spotkania z Petroniuszem”. I dlatego boleję nad tym, że łacina została całkowicie skreślona z programu nauczania a z historią dzieje się to samo. To jest katastrofalne dla bytu narodowego. Bo przecież właśnie historia określa byt narodowy. Ja w swojej naiwności wyobrażałem sobie, że obecnie, kiedy wróciliśmy do zintegrowanej Europy, i kiedy nasza wspólna historia europejska stała się naszą historią, to od razu zrodzi się zainteresowanie historią starożytną. Nic z tego. Nasze władze zdecydowały wprost przeciwnie. Żadnej historii, żadnej wiedzy o wspólnych naszych korzeniach.

Wróćmy do pytania.

Jak przeżyłem wojnę? Wegetowałem, bałem się, jak wszyscy wtedy, byłem też w takich specjalnych oddziałach, które były zorganizowane przez Niemców i skoszarowane na wypadek nalotów. To było dla nas bardzo wygodne, bo myśmy mieli pewną ochronę, nie musiałem najciężej pracować, i niby byłem gdzieś zatrudniony, więc zwolniony od wywózki do Niemiec. Muszę też pani powiedzieć, że było wtedy bardzo trudno o książki, a ja kochałem książki, więc zdobycie książki, to była rozkosz i dopiero przeżycie. Jak wtedy zacząłem gromadzić książki, tak gromadzę do dnia dzisiejszego. Teraz ratuje mnie to że choć jestem ubogim emerytem i nie mogę kupować do woli książek, czy szperać po antykwariatach, to kupuję w taniej książce. W czasie wojny zdobywałem książki z antykwariatów właśnie, o których Niemcy o dziwo zapomnieli, choć księgarnie Niemcy przejęli. Ta księgarnia Gebethnera i Wolfa, sławna, przy Rynku, została przecież też przejęta. A w antykwariatach właśnie można było zdobyć coś cennego, po łacinie, po grecku, książki historyczne i inne. W czasie wojny byłem też oczywiście w Armii Krajowej. A pod sam koniec wojny zagarnęła nas Armia Ludowa. W 44 roku byłem w II Zapasowym Pułku Łączności. Część mojego pułku walczyła pod Berlinem, a tam śmierć kosiła bezlitośnie. Po wojnie zacząłem studiować języki klasyczne i historię.

W Krakowie, oczywiście.

W Krakowie, oczywiście. Jestem wierny temu miastu i Uniwersytetowi Jagiellońskiemu, jako student, asystent, docent, profesor, i profesor emerytowany do dnia dzisiejszego. Z placówką tą jestem związany prawie przez całe życie i bardzo jestem z tego dumny. Trochę książek napisałem i wydałem, ale w Polsce Ludowej, pani nie uwierzy, za publikacje książek płacono honoraria, a teraz trzeba dopłacać, aby coś wydać.

Mówi się, że pisanie książek to wielki dar, ale pisanie ciekawych książek, to dopiero jest umiejętność, a Pan tę umiejętność posiadł!

Wie pani, ja dużo zawdzięczam Władysławowi Tatarkiewiczowi, znakomitemu profesorowi filozofii. Otóż on w okresie stalinowskim został odsunięty od wykładów, że on taki idealista, nie na tamte czasy. On nad tym bolał, ale tak umiarkowanie, przesiadywał w naszym Zakładzie i pisał „Historię estetyki”. I tam się wtedy z nim spotykałem, ale ja byłem tylko studentem, a potem asystentem, a on profesorem, więc patrzyłem na niego jak na Platona. Tymczasem on był bardzo sympatyczny i bardzo przystępny. Kiedy tak na niego patrzyłem z podziwem, on powiedział do mnie słowa, które do dnia dzisiejszego pamiętam: „ Ja nie jestem twórcą jakiegoś systemu filozoficznego. Mnie największą przyjemność intelektualną sprawia przedstawienie skomplikowanego problemu tak, żeby to było przystępne i interesujące dla każdego”.

Świetna rada.

I to właśnie od niego przejąłem. Tę maksymę, którą kieruję się przez całe życie, pisząc. Teraz jest moda na pisanie bardzo uczone, trudnym, niezrozumiałym, czyli tak zwanym naukowym językiem, więc jak ktoś pisze w sposób taki popularny, że każdy może to zrozumieć, nawet człowiek niewykształcony, to uchodzi to wręcz za zniewagę. Że jak można tak zwyczajnie pisać, a gdzie odpowiednie słownictwo, terminologia, składnia, zdania rozbudowane? Tymczasem ja się czuję w tym przypadku uczniem Tatarkiewicza. Ale to wymaga dużo wysiłku, tak lekko, w taki sposób pisać.

Czytelnicy to doceniają.

Niby historia starożytna nie ma takich trudnych problemów, jak matematyka czy logika, ale jest bardzo odległa. Więc przybliżenie tamtych czasów, aby się stały w pełni zrozumiałe, jest naprawdę wyzwaniem. Ja zajmuję się głównie historią starożytną. Tamte epoki interesują mnie oczywiście jak każdego, zwłaszcza historia Polski. Ale nie zajmuję się najnowszą historią, bo ją przeżyłem i wolę zapomnieć o tych potwornych czasach, zwłaszcza o czasach okupacji.

Ma Pan ogromny księgozbiór. Proszę powiedzieć, co zawiera?

Głownie są to książki dotyczące historii starożytnej, przeważnie teksty greckie i łacińskie, autorów greckich i łacińskich. Wygląda może imponująco, ale jego wartość jest znikoma, bo jak Pani wie, nikt dziś po łacinie ani po grecku nie czyta. Teraz na aukcjach dobre ceny osiągają dobrze zachowane książki polskie, a takie jak moje, cóż… Cycero, Platon? Po co to komu?

Dla koneserów.

Ale ilu ich jest? Takich jak ja? W czasach nie tak odległych, bo jeszcze po wojnie, było oczywiste, że ktoś otwiera książkę i czyta Cycerona w oryginale. A dziś to już przeszłość. Dziś odcinamy się od korzeni europejskich. A to mnie bardzo, bardzo boli.

Ma Pan piękny dom, niezwykły ogród…

Ten dom zbudowali moi rodzice. Zaczął budować mój ojciec, ale nie dożył końca budowy. Zmarł w roku 1928, kiedy ja miałem 6 lat. Jego śmierć jest wciąż we mnie obecna. Dlatego uważam, że moja mama była bohaterką. Bo proszę sobie wyobrazić, gdy ojciec zmarł, ja miałem 6 lat, mój brat był dwa lata ode mnie młodszy, a siostra dopiero miała się narodzić. I mimo to moja matka zdołała ukończyć budowę tego domu, wychować nas, i przetrwać wojnę, To wszystko to jej zasługa. Ona temu wszystkiemu podołała, i im dłużej żyję, tym większym podziwem ją obdarzam. Dlatego staram się ten dom ratować, idą na to wszystkie moje oszczędności i wysiłki. A co do ogrodu, ma Pani rację. Ja kocham Naturę. Nie wiem, czy moja matka byłaby zachwycona tym co ja zrobiłem z tym ogrodem. Bo jak pani widzi, zrobiłem tutaj las. Jest tu masa szpilkowców, to jest ładne i zdrowe, ale matka pewnie by wolała drzewa owocowe.

A Bogowie żyją w tych drzewach?

Raczej nimfy ogrodowe. Każde drzewo według wierzeń Starożytności ma swoją nimfę. Ja staram się być praktykującym chrześcijaninem, i doceniać wartości świata antycznego. Praktykujący chrześcijanin powinien przestrzegać trzech podstawowych przykazań Chrystusa: po pierwsze, chcę miłosierdzia i dobrych uczynków a nie ceremonii ofiar, po drugie wybaczaj a będzie ci wybaczone, co jest bardzo trudno praktykować, bo jak się komuś wybacza, często się go tylko rozzuchwala, gdyż on tego nie docenia, a po trzecie, kiedy się modlisz, zamknij się w izdebce swojej, bo modlitwa to jest chwila skupienia i nie obnoś się ze swoją pobożnością i religijnością. Stosuj się do Dekalogu i to wystarczy. Jednym słowem bądź przyzwoitym. Ale jeśli chodzi o Bogów, to doceniam ich świat i wartości antyczne.

Na koniec: jak Pan patrzy na siebie wstecz, co Pan myśli?

Podsumowując? Że popełniłem sporą ilość głupot, ale miałem też niewiarygodne szczęście że dożyłem tego wieku, i muszę też powiedzieć ze smutkiem, że jestem ostatni z tego pokolenia, moich przyjaciół, z którymi studiowałem. A czemu to zawdzięczam? Bogom. Bogom właśnie. Bo żeby dożyć takiego wieku, trzeba mieć: dobre geny, co od nas nie zależy, ciąg szczęsnych przypadków, na co nie mamy żadnego wpływu, potem muszą być postępy medycyny, a na koniec dobra atmosfera domowa, co się zawdzięcza częściowo rodzinie, ale również swojemu pozytywnemu stosunkowi do życia. Czuję się człowiekiem spełnionym, który spłodził dwóch synów, doczekał wnuków, ratował dom rodzinny i jeszcze wybudował domek w Gorcach oraz posadził wiele drzew i krzewił jak mógł naukę pro bona fide.

I tego pozytywnego stosunku do życia życzymy dostojnemu Jubilatowi na następne 100 lat!

ROZMAWIAŁA: ELŻBIETA WOJNAROWSKA

https://www.miesiecznik.krakow.pl/teksty-z-miesiecznika/urodzilem-sie-sto-lat-temu-rozmowa-z-prof-aleksandrem-krawczukiem/?fbclid=IwAR3Qn3N-DP_I5yAa4mL16l8ivjT9jBBvWuDpKF2Z71hoKb3jfjN0IPBUByc

poniedziałek, 6 czerwca 2022

Filary pogrzebowe Seklerów (Rumunia)

przedruk

Muzeul de Etnografie Brasov

Filary pogrzebowe Székely

Mitologia śmierci jest najbardziej archaiczną formą mitologii. Jeśli narodziny człowieka stanowią początek nowego systemu życia kosmicznego w pozycji ziemskiej, ślub reprezentuje integrację tego systemu w czujne tempo życia ziemskiego, a śmierć jest powrotem ziemskiego pielgrzyma w do kosmosu. Mitologia śmierci to synteza etnografii pogrzebowej, folkloru pogrzebowego i sztuki sennej. Enologia pogrzebowa studiuje etnograficzne i popularne resztki sztuki, które wyrażają poczęcie i wizję śmierci i postistnienia ludu lub społeczności. Mitologia śmierci obejmuje zestaw wierzeń, zwyczajów, rytuałów, symboli i znaczeń pogrzebowych.

W kategorii znaków pogrzebowych znajdują się filary pogrzebowe. W dawnych czasach siadało się na grobowcu razem z drzewem, jodłą, krzyżem i trójcą. Jeśli filar wyznacza miejsce pogrzebu, filar pogrzebowy może wykazywać stan cywilny zmarłego (ślubny lub niezamężny), płeć, wiek, sytuację małżeńską, zawodową i społeczną, ale także przywiązanie, z jakim był filar. Słupki nagrobne wykonane są z drewna, w większości przypadków rzeźbione geometrycznymi motywami (liny, kropki, rozety itp. ), a na szczycie mogą mieć kwiat (np. tulipan) lub ptak (ptaszek duszny, który w rumuńskiej mitologii śmierci jest symboliczną postacią duszy zmarłego).

Słupowi pogrzebowemu towarzyszyło drzewo pogrzebowe na grobie. Jodła prosta została postawiona na czele grobowca wszystkich młodych ludzi, niezależnie od tego, czy byli oświeceni, czy nie (czyli małżeństwa). Jodła, która zaznacza współistotność jodła, miała chronić duszę zmarłego i prowadzić go w podróży. Dla nietkniętego młodego mężczyzny lub kobiety jodła symbolizuje pannę młodą (joodła żony) lub pana młodego (joodła męża). Z pochodzenia przedchrześcijańskiego zwyczaj umieszczania filarów grobów datuje się do dnia dzisiejszego w Tajemnicach Transylwanii. Rumuni apelowali również do filarów pogrzebowych do ubiegłego wieku, ich miejsce zajmują kamienne lub betonowe krzyże

Przedstawiamy kilka obrazów filarów pogrzebowych wykonanych na Cmentarzu Reformowanym w Raco ș w powiecie brasowskim we wrześniu 2011 roku w ramach badań terenowych Muzeum Etnografii Brasowskiej.

Źródło: Romulus Vulc ănescu, Mitologia Rumuńska, Akademia Ed.

Seklerzy, Szeklerzy, Sekelowie (węg. Székely [l.poj.], Székelyek [l.mn.] (wym. /ˈseːkɛj/), łac. siculitas) – grupa etniczna zamieszkująca wschodnią część Siedmiogrodu (nazywaną także Seklem bądź Seklerszczyzną, węg. Székelyföld lub Székely) w dzisiejszej Rumunii.

W latach 90. pochodzenie szeklerskie zadeklarowało jedynie około tysiąca osób. W 2002 mieszkało tam około 650 tysięcy Seklerów wraz z około 100 tysiącami Rumunów i przedstawicieli innych narodowości. Współcześnie Seklerzy w spisach powszechnych deklarują narodowość węgierską, co świadczy o zakończonym procesie konwersji, będącej rezultatem madziaryzacji z jednej strony, a koniecznością obrony tożsamości (w opozycji do Rumunów i rumunizacji) z drugiej. Podobna sytuacja ma miejsce w Mołdawii Zachodniej, gdzie mniejszość węgierskojęzyczna i katolicka, czyli Czangowie, również coraz częściej deklarują przynależność do narodu węgierskiego.

Nazwa ludu Seklerów, Székely, wywodzona bywa od węgierskiego szegély – „granica” i starowęgierskiego szegel – „strażnik granic”, co byłoby zgodne z funkcją spełnianą w przeszłości przez społeczność seklerską. Inna, mniej popularna teoria wyprowadza pochodzenie od węgierskiego słowa szekér „wóz, powóz”, nawiązując w ten sposób do tradycji plemion koczowniczych (również węgierskich).

Seklerzy są węgierskojęzyczni, obecnie mają węgierską świadomość narodową, a wielu badaczy uważa ich również za odłam Węgrów, jednak ich pochodzenie nie jest jeszcze całkowicie zbadane. Niewielkie grupy uczonych reprezentują pogląd, iż są oni pochodzenia huńskiego, awarskiego, gepidzkiego, kabarskiego lub wołoskiego. Większa grupa badaczy uważa, że ich korzenie są tureckie. Istnieje też teza identyfikująca ich ze wzmiankowanymi na początku XI wieku „Czarnymi Węgrami” oraz z potomkami zmadziaryzowanych w XII wieku Pieczyngów lub Połowców. Jako dowód innego niż madziarskie pochodzenia Seklerów przytacza się charakterystyczne dla nich nagrobki słupowe (węg. kopjafá) i bramy seklerskie. Przytaczana w tym miejscu bywa również występująca początkowo dwujęzyczność ugrofińsko-turecka, choć w roku 950 cesarz bizantyński Konstantyn VII nazywa samych Węgrów mylnie Turkami. Węgierski jako język wiodący ugruntował się wśród Seklerów ostatecznie w średniowieczu (ok. X wieku).

Czasami pismo rowasz (węg. rovásírás) i legendy o pochodzeniu huńskim traktowane są jako dowody odrębności Seklerów. Jednak oba te argumenty są błędne, gdyż tego pisma Węgrzy używali powszechnie w czasach przedchrześcijańskich, zaś jedynie Seklerzy używali go dłużej, po części aż do około 1850 roku. Również wspólne są legendy o pochodzeniu huńskim (podanie o Czabie, synu Attyli – węg. Csaba i legenda o Hunorze i Magorze), pochodzące prawdopodobnie z V wieku, kiedy to Madziarzy ściśle związani byli ze zlepkiem plemion Hunów, zwanym państwem Onogurów.

Seklerzy stanowili wspólnotę plemienną, określaną w średniowieczu jako Zekel, Zakuli (Simon Kézai), Sicli, Siculi (Anonim), i Székeý (Ibn Dasta).

Seklerzy w XVII-wiecznej Rzeczypospolitej znani byli pod nazwą „sabatów” i często służyli w Małopolsce jako żołnierze nadwornych oddziałów magnackich. Zaciągał ich i wykorzystywał w wojnach prywatnych m.in. Stanisław Stadnicki zwany „Diabłem Łańcuckim”.

Stâlpii funerari secuiești

Mitologia morții este cea mai arhaică formă de mitologie. Dacă nașterea omului constituie începutul unui nou sistem de viață cosmică în ipostază terestră, nunta reprezintă integrarea acestui sistem în ritmul alert al vieții pământești, iar moartea este revenirea peregrinului terestru în cosmos. Mitologia morții este o sinteză a etnografiei funerare, folclorului funerar și artei somptuare. Etnologia funerară cercetează vestigiile etnografice și de artă populară care exprimă concepția și viziunea despre moarte și postexistență a unui popor sau a unei comunități. Mitologia morții cuprinde un ansamblu de credințe, obiceiuri, rituri, simboluri și însemne funerare.
În categoria însemnelor funerare se regăsesc stâlpii funerari. În vechime, aceștia se așezau pe mormânt împreună cu țărușul, bradul, crucea și troița. Dacă țărușul marchează locul înmormântării, stâlpul funerar poate să arate starea civilă a mortului (căsătorit sau necăsătorit), sexul, vârsta, situația familială, profesională și socială, dar și afecțiunea cu care a fost realizat stâlpul. Stâlpii de morminte sunt din lemn, în majoritatea cazurilor sculptați cu motive geometrice (linii, puncte, rozete etc.), iar în vârf pot să aibă o floare (laleaua, de exemplu) sau o pasăre (pasărea-suflet, care, în mitologia românească a morții, este figurarea simbolică a sufletului mortului).
Stâlpul funerar era însoțit pe mormânt de bradul funerar. Bradul simplu se punea la capul mormântului la toți tinerii, indiferent dacă erau sau nu lumiți (adică însurați). Bradul, care marchează cosubstanțialitatea brad-om, trebuia să ocrotească sufletul mortului și să-l conducă în călătoria sa. Pentru tânărul sau tânăra neluită, bradul simboliza mireasa (bradul nevastă) sau mirele (bradul soț). Cu origini precreștine, obiceiul așezării stâlpilor de morminte se întâlnește până în zilele noastre la secuii din Transilvania. La stâlpii funerari au apelat și românii până în secolul trecut, locul lor fiind luat de crucile din piatră sau beton.
Vă prezentăm câteva imagini cu stâlpi funerari realizate în Cimitirul Reformat din Racoș, județul Braşov, în septembrie 2011, în cadrul unei cercetări de teren a Muzeului de Etnografie Brașov.
Sursa: Romulus Vulcănescu, „Mitologie română”, Ed. Academiei

https://pl.wikipedia.org/wiki/Seklerzy

niedziela, 29 maja 2022

Ornamenty wsi Cicmany

Na Słowacji.

przedruk w tłumaczeniu automatycznym.

Termin ozdoby Čičmianske odnosi się do dekoracji zdobniczych domów z bali we wsi Čičmany, a także do całej lokalnej tradycji zdobniczej wraz z wzorami na haftach. Wystrój domów inspirowany jest bogatą tradycją lokalnego haftu z geometrycznymi wzorami. Do głosu doszła zwłaszcza po pożarze wsi w 1921 roku, kiedy to z inicjatywy architekta Dušana Jurkoviča zaczęto budować i dekorować nowe domy w latach dwudziestych XX wieku.

Malowidła zostały wykonane z białej gliny, później wapna. Malowanie wapnem (pierwotnie również białą gliną) chroniło drewno przed działaniem czynników atmosferycznych, ale także owadów i zostało wykonane na dolnych partiach i narożach domów, później opracowano bogatszą dekorację całych ścian zewnętrznych. Pełnił także funkcję ochronną (niektóre elementy geometryczne pełniły funkcję znaków towarowych), a później znaczenie przeniosło się na poziom dekoracyjny i reprezentacyjny.

Rozwój malarstwa ornamentalnego w Čičmanach można podzielić na trzy etapy i jest związany z wydarzeniami historycznymi w miejscowości, zwłaszcza w XIX i XX wieku. Pożary w latach 1907, 1921 i 1945 przyczyniły się również do obecnego wyglądu wsi.

Najpierw w drugiej połowie XVIII wieku zaczęto dekorować domy piętrowe, które miały pierwsze zmodyfikowane belki stropowe. Było to także wizualne zróżnicowanie bogatszych właścicieli.

Od końca XVIII wieku zniekształcenia belek wraz z dekoracją ścian rozprzestrzeniły się na kolejne domy. Udekorowano tylko domy, nigdy zabudowania gospodarcze. Na tym etapie typowe były białe listwy krawędziowe, które malowano głównie w dolnej części domu, w rogach i wokół drzwi oraz wyznaczały prostokątne obszary ścian. Okna były wyłożone po bokach dwoma rzędami prostokątów. Drzwi podkreślono białymi opaskami, które po bokach uzupełniono łamaną falistą linią, au góry szeregiem prostokątów.

Drugi etap obejmuje tymczasowe malowanie dekoracyjne na starych domach z bali, gdzie następuje zmiana wzorów zaczerpniętych z domów piętrowych. Przykładem jest piętrowy dom z bali w Čičmanach, tzw Dom Radena, wybudowany w 1924 roku.

Trzeci etap to ostateczny dekoracyjny typ malowania domów parterowych. Dekoracja ma kształt „paska”, te same wzory namalowane są na całej długości belki, niezależnie od sąsiednich belek. Dobór poszczególnych elementów i ich rozmieszczenie zależał jedynie od gustu malarza, a mianowicie dekoracją domów w Čičmanach zajmowały się kobiety. Jednak obraz na nowych domach był inny i można go opisać jako ostatni etap malowania ozdobnego domów z bali Čičmian.

Aby uzyskać cieńsze linie malowano go również węższym pędzlem. Wpływają one na kontrast pomiędzy białym malunkiem a ciemnobrązowym tłem, którego kolor jest spowodowany impregnacją drewna. Dekoracja miała być niepowtarzalna dla każdego domu, ale z wykorzystaniem tradycyjnych wzorów i ich kompozycji. Do oryginalnych zdobień stopniowo dodawane były nowe elementy zaczerpnięte z lokalnego haftu (np. koło, geometryczne serce, romb, spiralne "s", "rogi jagnięce" itp.). Podstawowe elementy nadal łączyły się ze sobą, tworząc nowe, bardziej złożone ornamenty. Dekoracja pasmowa była nadal używana, ale nie zawsze jest tak, że na jednej belce namalowany jest jeden ozdobnik paskowy, więc różne wysokie paski występują naprzemiennie. Ponadto np. niektóre misterne ornamenty nie powtarzają się, są umieszczane pośrodku ściany lub symetrycznie po bokach. Narożniki domów i ścianki działowe nie bieleją,

Malowane ludowe ornamenty zdobiące Čičmianskie domy z bali oparte są na lokalnym hafcie.

Haft Čičmianski

Początkowo stosowano go do odzieży ludowej, do miejsc takich jak szwy, obszycia i plisy, gdzie miało to funkcjonalne uzasadnienie (wzmocnienie), później był haftowany w miejscach, gdzie jedyną funkcją była dekoracyjna.

[...]

Istotny jest również motyw zoomorficznego koguta. Prawdziwy wzór stylizowany jest na geometryczną formę pasującą do haftu z liczeniem wątków nitek. Motyw ten występuje głównie na płótnach, co wiąże się z przypisaną mu magiczną i ochronną mocą. Miał chronić przed siłami zła, a jednocześnie był symbolem płodności i siły. Motyw koguta pojawił się na ubraniu po tym, jak ta magiczna funkcja ustąpiła i stała się przede wszystkim dekoracją.

Trudna sytuacja gospodarcza przyczyniła się do zachowania ludowej odzieży i haftu Čičmian, dla której od dawna szyją i ozdabiają miejscowe kobiety ubrania dla samej rodziny. W 1934 r. pozytywny wpływ na rozwój hafciarstwa miał konkurs, w którym miejscowe kobiety musiały szyć z lnu odzież damska ozdobiona haftem. Oprócz projektu technicznego został poddany ocenie także kompozycja kolorystyczna, dobór motywów i jakość użytego materiału. Cel: konkurs miał wzbudzić zainteresowanie wymagającą techniką krojenia, zwrócić uwagę na walory tradycyjne hafty ludowe, takie jak kompozycja, kolor i materiał, a także pośredniczyć w sprzedaży haftów.